Avendaño: Thesaurus Indicus

 Legal Information & Privacy

Export TEI
CAPVT XXI.

CAPVT XXI.

Export TEI
De Ministris alijs Indicarum Audientiarum, & quomodo negotium conscientiæ debeant pertractare.
Export TEI
SVnt in illis Alguacelli maiores, Relatores, Cancellarii, Tabelliones, Janitores, vt omittam alios: de præfatis autem hîc quod opportunum visum fuerit, inserendum.
Export TEI
§. I.

p. 151
§. I.

Export TEI
De Maioribus Alguacellis.
Export TEI
Export TEI
192
*ALguacellus tenetur sub mortalis culpæ
Export TEI
reatu. Primò carceris curialis curam agere, quam ei sui officii edicta præscribunt; quia res est momenti magni, & emolumenta ex hoc illi satis considerabilia proueniunt: & licèt non teneatur incarceratos suis sumptibus alere, tenetur tamen curam circa id sedulam habere, vt pauperibus alimenta non desint Gubernatorum prouidentiam requirendo.
Export TEI
Secundo. A pauperibus nequit jura sibi debita
Export TEI
cum rigore exigere, quia cùm necessaria ad sustentationem non habeant, iniquum est suâ illos tenuitate priuare. In quo non solùm peccant contra charitatem, sed etiam contra justitiājustitiam, quia priuant eos pecuniis, quas non debent, cùm sibi priùs debeant prouidere.
Export TEI
Export TEI
193
*Tertiò. Graue peccatum est incarceratos
Export TEI
in custodia detinere; quia jura non soluunt, si pauperes sint: quia nemo debet quod soluere nequit; vel si debeat, dum non habet, nequit pro eo in corpore luere, nisi ad id cogatur per sententiam judicis: Alguacellus autem judex non est, & carceris clausura inter mala ingentia computatur.
Export TEI
Export TEI
194
*Quartò. Non excusatur à prædictis
Export TEI
Alguacellus ex eo, quòd non per se ipsum hæc agat, sed per alium, quem carceris custodiæ præficit, sub pacto, vt singulis mẽsibusmensibus certam illi pecuniæ summāsummam largiatur, commissâ eidem iurium omniũominum collectione. NāNam certa juris regula est. Qui facit per aliũalium, est perinde ac si faciat per se ipsum. L. Quod jussu alterius, de Regulis juris, & in sexto 92. Quòd si dicat se nescire, quia non tenetur esse præsens, id locum non habet, cùm carcerem frequenter debeat visitare, & sic querelas miserorum audire.
Export TEI
Export TEI
195
*Quintò. Peccat officium custodiæ
Export TEI
tribuendo cum obligatione exorbitantis summæ soluendæ, quando ea non potest nisi per iniquas violentias extorqueri, vnde in vno peccato plura & satis grauia continentur, sed quæ (heu) laxo guttere deuorantur.
Export TEI
Sextò. Nequit aut suo nomine, aut per alium,
Export TEI
in carcere res ad sustentationem pertinentes vendere excessiuo pretio, sed currenti; quia licèt ob laborem eò comportandi illas, aliquid videatur posse ampliùs exigi; cùm tamen laborem alii libenter subibunt, si illis permittatur esculenta, & poculenta incarceratis vendere, eodem pretio vendituris. Quòd si hoc non semper contingat, & labor sit æstimandus, non plus certè, quàm labor ipse æstimabilis sit, nec vt rebus singulis pretium augeatur; sic enim laboris pretium intolerandum habebit excessum. Quod vrgetur ex eo, quod lege cautum est ne Alguacelli ab incarceratis quidquam recipiant, scilicet L. 9. Titul. 23. Lib. 4. Recopil. nouæ, & specialiter vt incarceratos non cogant ad emendum à se victui necessaria. De quo P. Fragosus Tom. 1. pag. 757. num. 407.
Export TEI
Export TEI
196
*Septimò. Peccat item grauiter, si
Export TEI
incarceratum, de cuius securâ custodia curare debet ob causæ grauitatem, exire permittat, rediturum credens ante lucem, siue gratuitò respectu siue ob datum aliquod, & si fugiat, tenetur ad damna inde secuta, si pecuniâ æstimabilia sint. Resolutio est certa ex iis, quæ Doctores tradunt in materiâ restitutionis, & de obligatione depositarii. Alguacellus enim publicus depositarius est, & hîc lata culpa interuenit, cùm maiorem sufficere communiter Auctores sentiant. Vnde in hoc casu, ac quocumque alio, cùm ex eorum conniuentiâ debitor fugit, ad restitutionem obligatur. Vide P. Fragosum suprà pag. 748. num. 865.
Export TEI
Octauò. Non videtur esse peccatum graue aliquem
Export TEI
pro breui spatio èex carcere exire permitti, si certum moraliter sit rediturum; quia nec judices multùm de eo curant. Quòd si quidquam accipiatur ab Alguacello, ad restitutionem non tenetur; quia pro illis non extat rigor legum, qui pro judicibus, cùm ipsi judices non sint. Vnde L. 11. Titul. 13. Lib. 4. Recopilat. sic dicitur: Alguaciles no reciban dadiua, ni presentes, directè ni indirectè,
Export TEI
Lex de illis loquens.
perpor si ni por otro, de qualquier persona, que con ellos vbiere de librar, en las vbiascosas tocantes à sus efficiosofficios, saluo cosas de comer, y beber en pequeña cantidad ofrecidas de grado, sin las pedir en manera alguna y esto despues, que fueren librados, y despachados. Sic lex: In quâ cùm simplex tantùm prohibitio habeatur, neque dicatur vt non possint recipere, non videtur receptio inualidari, quidquid de peccato sit. Et ita tenent plures Doctores, quos adducit, & sequitur P. Sancius Tom. 1. Conciliorum lib. 3. Dub. 3. num. 28. & 29. qui num. 25. peccare illos mortaliter ait; dum id de judicibus, scribis, & aliis iustitiæ ministris generaliter statuit; quod à fortiori tenent quamplures Doctores ab eodem adducti num. 27. qui eos ad restitutionem obligatos arbitrantur. Pro quo & est lex citata nuper §. sexto. Verùm in casu, de quo loquimur, non videtur esse graue peccatum: si quidquam accipiant, quia illud non est propriè munus, sed solutio pro eo, ad quod minister talis non est obligatus, & ratione cuius se periculo incurrendi pœnam exponit. Quando autem minister, vel etiam
Export TEI
judex aliquid præstat, ad quod obligatus non est, licitè potest aliquid vltra stipendium accipere, juxta ea, quæ cum aliis docet idem Pater num. 22. & nos alibi diximus. Pro quo est & P. Lessius Lib. 2. cap. 14. num. 64. & P. Fragosus Tom. 1. pag. 420. num. 54. & juxta hæc juramentum exponendum est, quod non extendit obligationem sed maiorem reddit, juxta dicta numer. 146. & 174.
Export TEI
Export TEI
197
*Nonò. Quando datur mandatum
Export TEI
incarcerandi plures personas ob idem delictum, vnicum tantùm stipendium potest Alguacellus accipere: sic statuitur Titul. 10. Rubrica, En causas criminales, Lib. 3. Recopil. & aduertit P. Sancius suprà Dub. 21. cuius ratio; quòd scilicet vnum delictum est, videtur contrarium insinuare, quando delicta sunt diuersa, licèt in vno scripto, & quasi per modum vnius contineantur. Vbi quidem difficilis est ratio discriminis: nam cùm stipendium pro labore reddatur, & labor sit idem siue delictum sit vnum, siue diuersa, idem videtur stipendium statui debuisse. Immò contingere potest, vt maiore labore opus sit, ad comprehen|
p. 152
dendos eos, qui vnius delicti rei sunt, quàm eos, qui diuersorum. Si ergo aliquid in hoc excedatur, non videtur graue peccatum: lex enim videtur præsumere minorem in priori casu futurum laborem. In ciuilibus autem si ad instantiam
Export TEI
alicuius creditoris sit petita executio contra plures debitores, vel contra vnum debitorem diuersarum summarum, pro qualibet personâ & pro quolibet debito, deberi integrum salarium signatum executori, licet sub vno mandato, & subscriptione contineantur; tenet P. Sancius supra cum Antonio Gomez: cuius ea est ratio: quia censentur plures executiones, & tot sunt contractus, & obligationes, quot sunt res, vel summæ deductæ, & comprehensæ in ipso contractu, licèt sub vnâ verborum conceptione exprimatur. In quo dicendi modo est difficultas; nam lex eodem modo ac de criminalibus loquitur, vt patet, ex Rubrica subiectâ; En las causas ciuiles vbi sic dicitur: Que de mandamiento para emplaçar, aunque
Export TEI
Lex pro illis.
sea à muchas personas, no se lleue mas de vn saliariosalario. Vnde miror prædictum textum ad oppositi probationem adduci. Videtur ergo idem dicendum, quod de criminalibus, vt cùm caussæ inter se connexionem non habent, plura sint stipendia assignanda, licèt sub vna subscriptione contineantur; quia vnitas, aut pluralitas scriptionis nihil refert ad laborem in mandati executione collocandum. Si autem caussa vna sit, quia multi pariter obligati sunt, idem quod suprà dicendum, quando delictum est vnum.
Export TEI
Export TEI
198
*Decimo. Peccat grauiter Alguacellus,
Export TEI
qui decimam executionis præripit ante factam solutionem debiti creditori, & expensarum eiusdem executionis. Id constat: quia sic lege cautum: pro quo P. Sancius suprà dub. 22. num. 1. si tamen in eo ita procedatur, vt nullum ex anticipatâ perceptione damnum creditori proueniat, non videtur in eo graue peccatum esse; & quidem cùm decima, & iura alia, si diuersa sunt à decimâ, non percipienda dicantur, nisi post solutionem & expensas; atque inter expensas ipsas iura Alguacelli computanda veniant, non videtur à legis mente penitus alienum, vt ante solutionem creditori factam percipiantur: si liquidè cognosci possit quantùm decima sit. De stipendio autem pro labore minor est difficultas, cùm debeatur, non attentâ liquidâ debiti quantitate. Quia verò solutio variis modis differri potest etiam factâ executione; vel executio ipsa cessare, vt cùm pars requisita statim vult soluere, vel ostendit Chirographum solutionis factæ: etiam post exhibitum mandatum pro executione, iuxta legum dispositiones, quæ satis notæ; illis est standum, & pro eisdem videndus. P. Sancius dub. 22. citato. & Dom. Auendañio lib. 10. de exequendis mandatis, Cap. 17. & pro non nullis aliis P. Fragosus. Tom. 1. lib. 5. disp. 13. per totam. Illud tamen hîc addendum.
Export TEI
Export TEI
199
*Vndecimo. Alguacellum iter facientem ad faciendas plures executiones in diuersa loca, non posse à quolibet debitore iura integrè accipere, quasi plura fecisset itinera; sed pro vno tantùm, pro rata executionum ab omnibus soluendâ. Sic legibus cautum: propter quod id tenent Azebedus, Auiles, & Emmanuel Rodericus, quos adducit, & sequitur P. Sancius suprà dub. 23. & P. Fragosus cum aliis To. 1. pag. 743. n. 342. & Auiles ait, quòd acceptum contra legum dispositionem debet restitui: idque est planum; quia illud non est munus, de quo fauorabilis est opinio, de quâ dictum. num. 196. sed est iniqua extorsio salarij non assignati à lege. Pro quo videatur etiam P. Fragosus Tom. 1. pag. 707. num. 200. Addit tamen P. Emmanuel 2. Tomo summæ Cap. 48. num. 2. recipere posse quod amplius suo labore meretur. Quod intelligendum est quando labor est extraordinarius, sed non ex industriâ assumptus ad maius salarium exigendum, de quo ipse P. Sancius, Dubio eodem num. 2. Quòd si iter vno fecerit die ob suam diligentiam, quod duobus solet fieri, duplicatum stipendium potest, & debet accipere, vt ex Auiles, referente alios, ibidem ponit ipse Pater, & P. Fragosus pag. 420, num. 57. vbi & alios adducit. Ex prædictæ autem legis dispositione videtur antimonia consurgere inter illas, de quibus dictum. num. 197. assignatur enim per illas integrum ius executionis, si mandato vno ad plures executio dirigatur: vnde videbatur consequenter idem de itineris labore dicendum; cùm tamen oppositum statuatur. Sed certè antimonia non est: nam aliud est ius executionis, aliud extraordinarius circa executionem labor. In priori stabile aliquid statutum, quia sic visum conueniens in pœnam eorum, qui debitis fraudant creditores, contra fidem datam quarentigiis instrumentis: in posteriori autem tantùm est habita ratio laboris, quia præter stipendium respondens eidem sua Alguacello integra iura reseruantur. Et hæc quidem de Alguacellis curialibus Indiarum dicta sunt; quia licet communia aliis sint, non tamen omnia dicta aliis omnibus solent conuenire. Oportuit ea persequi, quia in Indicis maior quædam licentia est & peculiaris solet regnare cupido, vnde oportuit eorum conscientias præfatis canonibus excitare. De armis autem prohibitis noctu vagantibus tollendis dicemus inferiùs. Vbi de Alcaldiis Ordinariis.
Export TEI
§. II.

§. II.

Export TEI
De Relatoribus, & Cancellario.
Export TEI
Export TEI
200
*PRimò circa Relatores statuẽdumstatuendum occurrit,
Export TEI
eos non posse munera accipere, sed eodem modo hoc illis esse illicitum, quo & Auditoribus; sic enim decisum est. L. 5. Tit. 5. lib. 2. nouæ Recopilat: vnde circa hoc videnda quæ diximus. Tit. præcedenti. Cap. 4.
Export TEI
Secundò. In eadem lege cauetur ne Iudices
Export TEI
superiores & Togati munera à Relatoribus accipiant; vbi tamen diuersus est loquendi modus: respectu enim aliorum dicitur vt non possint; quod tamen non dicitur de Relatoribus, sed simplici tantùm prohibitione præcipitur verbis illis: Que los suso dictiossusodichos Iuezes no reciban præsentespresentes, ni cosas de comer de las Abogados, ni Procuradores, ni Relatores de las Audiencias. Minorem ergo imponere obligationem voluit; & videtur sane sub mortali, secundùm communem intelligentiam, de quo citato illo Cap. 4. & §. præcedenti octauo. Pro quo est satis vrgens ratio: Nam contra Relatores graues esse querimoniæ possunt, & si mune|
p. 153
rum interueniat acceptio, nihil contra illos, quod in officio reddat peruigiles, egredietur. Cùm ergo accipientes grauiter peccent, etiam & largientes eodem modo peccabunt, grauiter inquam: licet illi directè contra iuramentum, non tamen isti, sed indirectè: quia iuramentum de accipiendo est, sicut & lex, quæ directè non prohibet donationem: possunt tamen tituli amicitiæ & alij concurrere, qui largitionem iustificare possunt iuxta dicta citato Capite.
Export TEI
Export TEI
201
*Tertiò. Relatores peccare grauiter
Export TEI
possunt dum erga faciendam relationem negligenter se habent, & eorum caussa negotiorum expeditio notabiliter retardatur. Constat enim ex eo damna non leuia litigantibus accrescere, vnde & obligatio restitutionis oritur iuxta dicta sæpiùs.
Export TEI
Quartò. Peccant item lethaliter, dum siue
Export TEI
per negligentiam siue scienter aliquid in relatione addunt aut omittunt, ex quo sequitur caussam aliter, quàm si relatio fuisset fidelis, iudicari; quod etiam restitutionis obligationem inducit potiori ratione, quàm dudum exposita negligentia. Hoc autem aliquando accidere notissimum est, vnde & clamare litigantes solent caussam à Relatoribus non esse fideliter enarratam.
Export TEI
Export TEI
202
*Quintò. Quia pro singulis processûs
Export TEI
foliis stipendij est pars per leges assignata, eam accipere Relatores nequeunt iuxta numerum foliorum, si aliqua ex illis non perlegerunt, vel quia prorsus inutiles aut parùm vtiles iudicarunt. Id constat, quia stipendium est laboris pretium, & vbi labor nullus, nihil debet stipendij respondere.
Export TEI
Sextò. (vt hæc etiam dicamus) Relatores in
Export TEI
die festo possunt processum in compendium redigere, etiam vtendo ministro, quem ad id habent pretio conductum vt scribat. Sic P. Sancius Tom. 2. Consiliorum. Cap. 2. dub. 8. num. 6. cuius ratio est, quia hoc est pars studij, & ordinatur ad loquelam, & ad referendum coram Auditoribus, & ipsos instruendum, & minister adiuuat ad illud. In studio autem & instructione nihil seruile est, & ita neque in festo prohibitum. Non est prætereà actus iudicialis, sed quædam præparatio ad illum, quæ & ipsis Iudicibus licet in die festo, & vtinam omnes iis studerent diebus, vt sic iudicia iustitiæ omnino conformia diebus congruis proferrentur.
Export TEI
Export TEI
203
*Cancellarij officium magni apud alios
Export TEI
pretij, in Indiis non multæ æstimationis est, licet magni Indiarum Cancellarij titulus in Hispaniâ Primario fuerit Magnati non pridem attributus. Ad eum spectat prouisiones, quæ Regis loquuntur nomine, Regio signo insignire, cuius illi fit copia; cùm tamen loco Senatûs decentissimo, & cultus illi specialis habeatur. Poterit ergo peccare ille si circa custodiam signi non eam curam adhibeat, quæ illi per leges præscribitur. Item si adesse renuat, cùm Prouisionum expeditio vrget: si præter Octi-regalem pro qualibet signi impressione destinatum, plus accipiat, quod erit obnoxium restitutioni iuxta dicta num. 199. Si Prouisioni, cui aliquid ad solemnitatem defecit, signum adhibeat, & consequenter si scire non curet quid ad substantialem solemnitatem Prouisionum necessarium sit. Si aliquem substituat, etiam filium, sine Proregis aut Præsidis licentiâ, & alia fortassè erunt, in quibus peccare continget. An autem liceat in die festo talis signi impressio; si caussa pia sit, aut vrgens necessitas, vel grauis caussa necessitati æquiualens licet quidem; iuxta Caput Conquestus de Feriis. & ita tenent omnes. Item si pro bono Indorum sint, quia sunt
Export TEI
miserabiles personæ, pro quibus actus iudiciales liciti habentur: vt cum aliis docet P. Sancius suprà dub. 27. n. 15. & hoc etiamsi in toto rigore dicamus esse actum iudicialem. At non esse actũactum iudicialem ex eo ostenditur, quia neque est citatio partis, neque formatio processûs, neque cognitio caussæ, neque sententia, quæ solùm nomine
Export TEI
Quot sint illi.
stripitûs iudicialis à iure canonico prohiberi communiter affirmant Doctores, ex quorum mente id trahit, citatis aliquibus, P. Palaus. Tom. 2. pag. 96. numer. 6. si tamen Prouisio pœnam mortis, aut grauem pœnam contineret, non videtur licere: quia id specialiter in iure prohibitum: & signi impressio est robur sententiæ dare, & illam complere. Ex quo fundamento argui potest, vt non liceat absolutè: quia scilicet pars sententiæ est: sed cùm strepitum non præseferat, & aliunde grauamen directè non contineat, non videtur cum lethalis culpæ onere prohiberi.
Export TEI
§. III.

§. III.

Export TEI
De Tabellionibus, seu scribis, qui dicuntur de Camera, & aliis Indicorum Prætoriorum.
Export TEI
Export TEI
204
*PRimò circa illos statuendum est id
Export TEI
quod de Relatoribus est dictum. num. 200. ad scribas dictos pariter pertinere, quia in eadem lege pariter eisdem acceptio munerum prohibetur: & quod sponte oblatum non teneantur restituere, tenet P. Gaspar Hurtadus infra. & P. Fragosus Tom. 1. pag. 726. num. 285. & pag. 728. num. 291.
Export TEI
Secundò. Quia pretia rerum his annis nimis
Export TEI
excreuerunt, communis doctrina suffragatur prædictis, vt non teneantur in conscientiâ iurium suorum taxam obseruare. Pro quo videri potest P. Molina disput 83. P. Gaspar Hurtadus Disp. 5. de iudicio forensi difficult. 6. & P. Fragosus Tom. 1. pag. 707. num. 201. qui addit id non esse faciendum propriâ auctoritate, sed de consilio timorati, prudentis, ac religiosi Confessarij. Quod est quidem optimum consilium; consilium tamen, & non præceptum: quia cùm notitia rei ab ipso habeatur Notario, iuxta illam potest pretium æstimare. Addit autem P. Molina notandum aliud, scilicet iustum pretium æstimandum non esse ex indigentiâ ministri publici ad alendam familiam, vel ad subueniendum suæ paupertati, sed ex opere, & obsequio, quod præstat, vt prudentis arbitrio tantum recipiat, quantum ratio dictat; vt attentâ conditione, seu qualitate, & quantitate operis, muneretur. Quod est quidem sapienter animaduersum; verùm ad scrupulos submouendos, cùm taxa iurium manifesta sit, ea debet iusta iudicari: cumq́ue aliàs rerum mutatio notabilis facta sit, id erit satis, vt pretium augeatur, siue familiam Notarius habeat siue non, indigeat aut abundet, & certè |
p. 154
cum tales homines non teneantur in cælibatu viuere, & communiter vxorati sint, & familiam habeant, in juribus taxandis aliqua ratio haberi debet eorum statûs, vt viuere commodè ex eo possint, & per fraudes, ac turpes venalitates vitæ necessaria non pergant comparare. Si autem de pretii proportione sit dubium, standum taxæ, vt cum aliis Pharaonius statuit Tractat. 2. Seßione 2. Casu 24.
Export TEI
Export TEI
205
*Tertiò. Si jurantes, vt jurare debent, se
Export TEI
officium legaliter obituros, & taxam jurium seruaturos, augendo ea, vrgente rerum mutatione, non videntur periuri. Cuius tamen oppositum affirmat P. Gaspar Hurtadus suprà, sed potest intelligi, si jurauit expressè taxam se seruaturum, etiamsi ad augendam illam nouus titulus haberetur; nullus autem sic jurat, sed juxta commodiorem sibi rationem: & ita juramentum in fauorem jurantis interpretandum est juxta dicta num. 177.
Export TEI
Export TEI
206
*Quartò. Si quidquam addant in
Export TEI
Prouisionibus in gratiam partium, vt aliquando accidit, peccant grauiter. Id est clarum & licèt obligatio circa hoc omnibus scribis incumbat, in iis de quibus loquimur, id juuat adnotasse ob rationes peculiares. Sed demus id, quod additum, ad gratiam pertinere, & præiudicium tertii non præseferre, sed quod aliàs parti competebat; oportebat autem Prouisione Regiâ roborari, vt vsus priuilegii ad quædam extensus, cui obstabant aliqui, non tamen debentes obstare. In hoc quidem casu licebit tali vti Prouisione? In primis non videtur cur vsus sit illicitus respectu aliorum, quæ ex mente judicum exprimi debuerunt, & expressa sunt; quia vtile, per inutile non vitiatur, juxta notissimam juris regulam. Hinc etiam instrumentum leuem aliquam continens falsitatem, vt ex mente plurium probat P. Fragosus Tom. 1. pag. 683. numer. 101. pro falso penitus non habetur, vnde & vsus eius licitus videtur. Quoad aliud autem secùs dicendum communis sensus scriptorum firmat. Sicut enim si Prouisio illud tantùm contineret, eâ vti non liceret, quia falso instrumento vti, valdè contra fidem publicam est, non minùs, quàm auro aut argento falsis, aut rebus aliis vti: quod confirmo ex falso juramento; quod graue semper peccatum est, quia Dei auctoritas in falsitatis confirmationem adducitur. Ad quem modũmodum Regio tribunali grauis irrogatur iniuria, dum eius auctoritas in confirmationem falsæ concessionis adducitur, pro quo & publicum instrumentum intimatur. Sicut ergo instrumentum dictum non posset ad vsum applicari, ita neque hoc, de quo loquimur; quia pro eo eadem fundamenta vrgent, & est valdè per accidens, quòd falsitas dicta aliis veritatibus misceatur: sicut juramento falso, quod sit etiam veris admixtum, quæ vno spiritu proferuntur; & quidem confectio talis instrumenti illicita prorsus est, vt negabit nullus: ergo & vsus. Consequentia probatur: quia confectio propter vsum est; vnde si vsus futurus fuisset nullus, non videtur damnanda confectio de crimine falsi; quia tantùm res quædam ludicra videretur.
Export TEI
Export TEI
Export TEI
207
*Et hæc quidem resolutionem negantem verò quam simillimam ostendunt, contraria autem potest aliquomodo fundari ex opinione P. Sà V. Falsarius, v. 2. vbi sic ait. Falsare non est, nec peccatum mortale, amissæ scripturæ de hæreditate, aut nobilitate aliam similem facere, nulli enim fit iniuria. Sic ille, cuius sententiam licèt Magister
Export TEI
sacri Palatii immutauerit, est tamen aliorum, ad quos, eius litura non peruenit, vt videri potest apud Dianam Part. 5. Tractat. 14. Resolut. 40. vbi pro eâ adducit Iulium Clarum, Grammaticum, Grauetam, Corneum, Alciatum, Menochium, Gyptium, & sequi probabiliter ex sententiâ Bellochii, & Chapeauillæ apud eumdem satis ipse insinuat. Licèt contrarium cum aliis ibidem teneat, & Parte 3. Tractat. 6. Resolut. 56. & Bassæus v. Falsarius, num. 4. Cùm ergo ex vsu Prouisionis dictæ nemini fiat iniuria, non videtur in eo peccatum lethale committi. Accedit ratio alia, quam aliqui ex citatis Auctoribus afferunt: quòd scilicet talis Prouisio quoad prædictam additionem juuatur primordio veritatis; per quod responderi potest ad id, quod de auctoritate Regiâ in confirmationem falsitatis adductâ dicebatur: non enim ita absolutè se res habet, sed in confirmationem potiùs adducitur primordialis veritatis, concessionis scilicet Pontificiæ, aut etiam Regiæ contra eorum mentem retardatæ.
Export TEI
Export TEI
208
*Accedit id, quod habet P. Molina Disp.
Export TEI
700. num. 3. vbi sic ait: Vt crimen falsi incurratur, neceßè est vt falsitas fiat circa id, quod præiudicium aliquod proximo afferre poßit; vnde si quis deprauet scripturam, ex cuius deprauatione nullum, aut leue admodùm præiudicium obuenire potest, &c. non incurritur crimen falsi. Hæc ille: quibus concinunt, quæ
Export TEI
tradit P. Fragosus Tom. 1. pag. 243. num. 282. sic dicens: quin addunt communiter doctores, falsum, quod nemini nocet, non puniri. Quod ille explicat de pœnâ ordinariâ cum Menochio; alii autem intelligentiam dictam non adiiciunt. Quæ omnia pro casu præsenti suffragantur: neque vrget, quod de confectione illicitâ dicebatur, ex quâ videtur vsus illicitus comprobari: nam doctrina illa generaliter non admittitur; multoties enim traditio rei alicuius illicita est, cùm tamen liceat vsus, quia defectus culpabilis in traditione non obstitit translationi dominii: & in matrimonio est certum, quando contra sponsalia cum aliâ contracta celebratur, aut ob rationes alias quæ ex juris dispositione proueniunt, & in communi Doctorum sensu inconcussum habent fundamentum; sic ergo pars hæc vtcumque probabilis, vt sic facientem non penitus damnemus, licèt opposita plus auctoritatis habeat, & solidis sit rationibus roborata. Et hæc occasione Notariorum de Camera disseruisse placuit; quia scio casum in specie dictâ ante annos aliquod accidisse; & bonâ quidem fide, ac sine dolo, quo euentu crimen falsi non incurritur. L. Neque exemplum.
Export TEI
D. Bona fide.
C. de accusationibus, vide P. Fragosum suprà §. Idem dicendum, qui, & videri potest Lib. 5. Disput. 13. §. 11. Vbi plura de Tabellionum obligationibus. Pro quibus
Export TEI
Export TEI
209
*Quintò, id etiam obseruandum; licèt
Export TEI
variæ sententiæ Doctorum sint circa ea, quæ diebus festis scribere Tabellionibus sunt prohibita, cùm de Indis agitur, omnem debere scrupulum remoueri, quia cùm miserabiles personæ sint, quidquid ad eorum commodum spectat, pietatis negotium est, & ita potest diebus, quantumlibet |
p. 155
festiuis expediri. Iuxta dicta num. 203. vbi illud dubitari specialiter potest, an quando Indorum aliquis contra alium litigat, doctrina præfata
Export TEI
currat; quia priuilegiatus contra pariter priuilegiatum non potest priuilegio vti. L. verùm. §. vltimo, & L. sequenti de Minoribus, & alibi, de quo specialiter. P. Suarez Lib. 8. de Legib. Cap. 23. sed dicendum doctrinam currere; quia absolutè Indus priuilegiatus est, & ex eo, quòd negotium breuiter expediatur, collitigatori nullum grauamen imponitur, quod à grauamine distinctum sit in ipsâ sententiâ contento: ergo potest diebus festis sine violatione ipsorum, & sine pietatis etiam violatione, concludi.
Export TEI
Export TEI
210
*Tàndem, animaduertant præfati se in
Export TEI
extremo contrario grauiter posse delinquere, & id frequentius, si videlicet Indorum executoriales litteras remorentur; quia pauperes sunt, neque clamant valenter vt alii, sed asperiori quolibet verbo recedunt. Ex quo præter moras semper noxias alia specialis cernitur, Indos scilicet in locis sibi insalubribus in graues morbos incidere, & multoties lethales. Quæ quidem damna in humanis deterioribus imputanda. Pro quo videnda, quæ ex probatis Auctoribus adducit P. Fragosus suprà pag. 724. num. 275. Quod & Iudices & Relatores, ac Protectores, aliiq́ue, vt cum Diuo Ambrosio loquar Lib. 5. in Lucam, acerbi Indorum funeris portitores, animaduertant oportet, quod & animaduertere plurimos compertum est: sed non omnes capiunt verbum istud de capiendis aliis soliciti. Sed væ illis; cùm diuinum
Export TEI
Quàm id formidandum.
proclamet edictum. Virum iniustum mala capient in interitu. Psalm. 139. v. 12. Capientur à malis, & malis quidem malorum maximis, in interitu, qui multorum interitum inhumanè illos tractantes induxerunt.
Export TEI
§. IV.

§. IV.

Export TEI
De Janitoribus.
Export TEI
Export TEI
211
*POssunt & ii grauiter in officii sui administratione peccare.
Export TEI
Primò. Si pretium accipiant, vt cùm aliquis
Export TEI
coram Auditoribus pro tribunali sedentibus justitiam suam allegat, eum perturbent, dum tacere, aut breuiter concludere monent elatâ voce, quâ solent sic allegantes commoueri. Satis enim compertum est neminem posse à postulatione sui juris impediri, & vt aliquis justitiam assequatur multa juuare, quæ si supprimantur, à causa cadere sæpè continget: vnde expertus dicebat Auditor, cùm aliquem ad jus petendum videbat accedere: Nihil taceas, nam inde aliquando judices decidendi motiuum assumunt, vbi parum esse momenti alij suspicantur. Peccant ergo isti contra iustitiam,
Export TEI
& potest obligatio ad restitutionem ex vocibus inconsultè prolatis oriri: sed quia valdè id dubium erit, quòd scilicet voces tales causa damni fuerint, cùm & aliàs Aduocati soleant quod defuit in partis allegatione supplere: ideò vix accidet ad onus prædictum obligandos juxta dicta num. 186.
Export TEI
Export TEI
212
*Secundò, peccare grauiter possunt, si
Export TEI
sacerdotem coram judicibus vt suprà perorantem inurbanè interpellent, vt taceat, aut se succingat in dicendo: Loquentur enim isti sine honoris titulo, qui solet inter ciues communiter adhiberi; sicut & alii adstantes, ob repræsentationis Regiæ reuerentiam. Sed certè inferioris conditionis hominem sic alioqui sacerdotem, & modo ipso dicendi risui illum adstantium exponere, intolerabilis abusus debet meritò reputari. Et quidem cùm sacerdotes non soleant ita frequenter in tribunalibus apparere; quando id accidit, credendum est causam momenti non leuis impellere: vnde non sunt more aliorum arctandi, vt quod ad causam suam spectat laconismo debeant coërcere. Sacerdotem non decet protendere improbam litem. Sic Theodoricus verbis Cassiodori
Export TEI
Lib. 4. variar. 44. Debet ergo cùm loquitur in causa sua, aut aliena, quam pietas vt propriam coëgit defendere, vt justitiæ patrocinator haberi, & sic libera elocutio permitti. Labia enim sacerdotis custodiunt scientiam, & legem requirunt de ore eius: quia Angelus domini exercituum est. Malachiæ 2. vers. 7. Labiis ergo, in quibus scientiæ custodia
Export TEI
Malach. 2. v. 7.
est, & à quibus lex est requirenda: Dei Angeli, seu Legati, cuius est loqui supremæ nomine Maiestatis, singularis reuerentia exhibenda est, & non tumultuariè, & petulanter silentium imperandum. Ne autem illi indecoram huiusmodi tractationem patiantur, à tribunalibus procul conentur absistere, & quod Iura cauent attentiùs exequantur, vt vix per se ipsos litigent, sed per Procuratores, quos Apocrisiarios antiqui compellarunt. Pro quo videnda Fornerii eruditio circa citatum locum Cassiodori.
Export TEI
Export TEI
213
*Tertiò. Si quidquam Officiali dicto, qui & salarium habet suum, datum fuerit ab aliquo litigante pro re aliquâ ab ipso præstandâ, id potest accipere; quia non est ex eorum numero, quos leges acceptiones munerum prohibentes comprehendunt; & quæ dantur, ad salarii augmentum non spectant: si tamen pro functionibus aliquibus speciale habet stipendium assignatum, plus nequit exigere, & exactum debet restituere. Gratis tamen oblatum retinere potest, quia nullâ id lege prohibetur, & dantes inuoluntarii non sunt, cùm nullum appareat caput, vnde possit violentiæ aliquid coniectari.
Export TEI
APPENDIX.

APPENDIX.

Export TEI
De Aduocatis.

De Aduocatis.

Export TEI
Export TEI
214
*LIcèt Aduocati in Audientiis magnæ
Export TEI
considerationis sint; quia tamen earum non videntur ministri, cùm eorum officium latiùs pateat, & ad omnia se extendat tribunalia; non est hoc loco de illis ex professo agendum; cùm præsertim circa Indicos vix aliquid speciale occurrat, quod debeamus adnotare. De illis agunt Doctores passim, & præsertim, qui de obligationibus justitiæ scribunt, ac prætereà Bonacina Tomo 2. disput. 10. circa octauum Decalogi præceptum, quæst. 3. Puncto 4. P. Thomas Sancius Tomo 2. Consiliorum, Lib. 6. Cap. 7. per totum, & Tom. 1. Dub. 42. & 44. & P. Fragosus Tomo 1. Libr. 5. Disputat. 13. §. 10. qui multa de illis complectuntur, ex quibus hîc nonnulla subiiciam, |
p. 156
quæ in Indiis possunt frequentiùs euenire. Sit ergo
Export TEI
Primum. An si Aduocatus pactum ineat cum
Export TEI
litigante, si vincat in lite, de quotâ illius, aut præmio alio speciali; eo accepto ad restitutionem teneatur. Pro quo est Lex 8. Titul. 16. Lib. 2. nouæ Compilat. in qua id prohibetur verbis illis: Mandamos que ningun AboqadoAbogado pueda hacer partido, ni
Export TEI
Legis tenor.
iguala con la parte, que le de cierta cantidad, ni otra alguna, por razon de la vitoria del pleyto. Sic lex: in qua Iguala idem est, quod pactio, seu conuentio, & non solùm eam vetat, sed potentiam tollit; vnde & dominii videtur translationem impedire, & est conformis L. Si quis. C. de postulat. & L. 14. Titul. 6. Part. 3. & aliis. Quarum ratio est: quia pactione positâ, Aduocati per jus & nefas victoriam procurabunt; quod non ita contingit in salario, quod siue vincant siue vincantur, sunt similiter accepturi. Videtur ergo hoc prorsus
Export TEI
illicitum, & ita censent Auctores, quos adducunt, & sequuntur P. Sancius Dub. 49. citato & P. Fragosus num. 257. & cap. 7. etiam citato Dub. 9. vbi plures alios Auctores adducit. Sed certè cùm lex in adductâ præsumptione fundetur, eâ cessante non videtur obligare, juxta communem doctrinam de legibus in præsumptione fundatis.
Export TEI
Export TEI
215
*Cùm aliàs pactio talis ex natura sua
Export TEI
nullam habeat iniquitatem, vnde seclusâ lege stare illa posset, sicut quæuis alia, ratione cuius pars aliqua adiuuanti in negotio designatur. Et ita tenet Cardinalis Toletus Lib. 5. Cap. 60. in fine. P. Hurtadus Disput. 5. de judicio forensi, Difficult. 4. Si quis certè Factorem, quem vocant, constitueret, vt rem ita curaret, promissâ parte, id esset omnino licitum, & passim ita euenit: ergo & pariter facere posset Aduocatus. Accedit doctrina Baldi, & Angeli apud P. Fragosum dicentium, Aduocatum posse pacisci de aliâ re sibi dandâ,
Export TEI
super quâ non litigatur, nec sit ex petitis; quod & ipse Pater videtur complecti. Et Bonacina num. 10. quando non est lege interdictum. Quis autem non videat vtriusque eamdem esse rationem? Quod benè admonet P. Sancius citato Dub. 9. num. 6. & ita negat cum aliis, quos adducit: stante autem rigore prædictæ prohibitionis, & quòd pactio iniqua sit, acceptâque re promissâ,
Export TEI
non esse obligationem restitutionis benè cum Couarruuia, Nauarro, & P. Henriquez ostendit P. Sancius, quia lex pactionem irritat, non acceptionem; & dominii translationem non tollit, quod cùm valde odiosum sit, exprimi debuisset.
Export TEI
Export TEI
216
*Secundum. An liceat litiganti alterius
Export TEI
informationes surripere, vt Aduocato illis vti. P. Sancius Lib. 3. citatâ Dub. 44. benè ostendit primum esse prorsus illicitum nisi par pari reddatur, & ei qui informationes collitigantis subripuit, quæ illius sunt, ab alio surripiantur. Quem sequitur Diana Parte 11. Tractat. 7. Resolut. 20. vbi & adducit Cardinalem Lugo, & addit idem esse de Aduocato quoad vsum: quod scilicet, quando litigans non potest prædictas informationes
Export TEI
capere, neque Aduocatus potest illas recipere, neque Amanuensis illas scribere; quia licèt studium Aduocati, & actio scribendi sint res indifferentes; at litigans vult illis abuti contra justitiam. Immò neque in dubio an litigans peccauerit capiendo illas, poterunt Aduocatus & Amanuensis prædicta facere, quia rarissimè contingit id non fieri contra justitiam: quòd si aliud constaret, secùs dicendum. Sed hæc ita videntur intelligenda, si informationes subreptæ non sint collitiganti reddendæ; si enim reddendæ sint, in eo quòd ab Aduocato videantur, & ab Amanuensi scribantur, non apparet graue peccatum: ex tali
Export TEI
enim visione, & scriptione tantùm habetur anticipata quædam earum notitia; quidquid enim in eis continetur, ab Aduocato collitigantis est tandem allegandum, & ita etiam ab Aduocato sciendum partis aduersæ; in anticipatione autem suppositâ subreptione, grauis esse iniuria nequit. Si dicas ex hoc sequi surripi illas posse, cùm ex eo tantùm habeatur anticipata notitia, neganda est sequela; quia informationes illæ sunt aliquid collitigatoris, & prætio æstimabile. Vnde eo inuito nequeunt contrectari. Suppositâ autem ablatione, non est proptereà omnis vsus lethaliter iniquus, juxta dicta num. 208. Et si surripiat quis speculum, & post subreptum illud se in eo semel iterumque intuitus fuerit, grauiter non delinquit; aut si etiam legat in libro per iniuriam ablato, & sic in aliis; quia in illis non est considerabilis iniustitia suppositâ subreptione.
Export TEI
Export TEI
217
*Quando autem dubium occurrit, de
Export TEI
quo citatus Auctor; non est certa illius resolutio, licèt sit probabilis, tum quia non debet adeò sinistrè de suo cliente judicare, vt furem arbitretur, qui & fortè bonâ agere fide potuit: tum quia ægrè fert informationes non videri, & nimis scrupulosus reputabitur: ex quo fieri poterit, vt in officio aduocationis à paucis conquiratur. Cum talibus autem incommodis actioni ex se indifferenti cooperari potest, juxta receptam multorum opinionem, de quâ Titul. 1. Cap. 14. §. 4.
Export TEI
& quam firmat ipse P. Sancius Tomo 1. operis moralis, lib. 1. cap. 7. & specialiter de dubio agens num. 17. sufficere ait aliqualem caussam; minorem autem, quàm cùm abusus est certus: & hic est casus, in quo sumus, vnde absolutè nobis tanti Doctoris auctoritas suffragatur.
Export TEI
Export TEI
218
*Tertium. An teneantur pauperibus
Export TEI
patrocinari. Communis resolutio est teneri, pro quâ videri potest P. Sancius citato Cap. 7. Dub. 1. Pater Gaspar Hurtadus Disput. 5. de judicio forensi, Difficul. 5. & Bonacina num. 2. Quod quidem pro Indis specialiter obseruandum, si grauiter indigeant, quamuis illi specialem habeant Protectorem. Aduertit autem Pater Sancius ex communi doctrinâ de obligante subuenire pauperi
Export TEI
grauiter indigenti, quando non est superfluum statûs; quòd ad subueniendum grauiter indigenti non teneatur Aduocatus ab illis negotiis se expedire, vel illud tempus consumere, quibus ad alendum se & familiam eget, quia illud non videtur superfluum. Quod & tradunt Syluester, & Sotus apud eumdem, & alii citati: quod quidem respectu Indorum contingere nequit, quia eorum
Export TEI
negotia facilè expediri possunt. Addendumque non vtcumque patrocinari debere, & moras trahendo sibi de obligationis impletione blandiri, sed eodem modo, ac si salarium esset reddendum, quando id negotium exigit, obligante charitate ad omne id quod justitia Aduocatum
Export TEI
obligaret. Si tamen ex incuriâ lis periret, |
p. 157
non esset obligatio ad restitutionem iuxta communem doctrinam, nisi volente alio patrocinari ipse ad se patrocinium aduocasset; tunc enim esset caussa damni ex iustitiæ violatione. Quemadmodùm si volente aliquo eleëmosynam dare, alius illum prohiberet dicendo se maiorem daturum, & posteà non daret, ad restitutionem teneretur compensato valore eleëmosynæ, quam per promissionem à se faciendam impediuit. Casus etiam ille à citatis Doctoribus adductus,
Export TEI
videtur Metaphysicus, numquam enim tempus deerit ad subueniendum pauperi, si Aduocatus velit. Cuius euidens argumentum erit, nam si alius litigaturus accedat, aduocationis laborem pretio exhibito compensaturus, pro eo tempus commodum conquiretur, & tamen ibi obligatio nulla est, sed cupiditatis impulsus: ergo dum ad charitatis opus deesse dicitur, charitatis ipsius defectus est, cuius debent spatia dilatari. Omitto alia quia communia omnibus, & pro opinionibus quas sequi debent, ac salario, quod iustè retinere possunt videatur P. Fragosus.
Export TEI

DE PROCVRATORIBVS.

Export TEI
Export TEI
219
*VT non numerentur inter Audientiarum ministros, eadem est, quæ de Aduocatis, ratio, de quibus pauca, quæ ad Indicos spectant, discutienda occurrunt, aut simpliciter proponenda.
Export TEI
In primis munera largiri Auditoribus, sicut
Export TEI
Relatores, & Aduocati, indirectè tamen, quatenus Auditoribus, interdicitur acceptio. Pro quo vide num. 200.
Export TEI
Deinde grauiter delinquunt in salarij pactione;
Export TEI
cùm enim duplum Aduocatis, quàm ipsis tribuatur, & ipsi soleant de tali quantitate pacisci, in eâ excedere solent, vnde grauentur immodicè litigantes, & inuiti annuunt, & ita est inuoluntaria contributio, & cum onere restitutionis; venduntur equidem ista vltramarinarum mercium ritu, quibus vnusquilque pro libito pretium assignat, iuxta Doctorum quorumdam opinionem. Quis autem non videat iniquum
Export TEI
esse talem modum venditionis? Pretium rerum, quod neque ex lege neque ex communi æstimatione taxatum est, iuxta intelligentium arbitrium omnibus consideratis debet designari, & non venditoris relinqui voluntati, vt benè ex Nauarro, & aliis explicat P. Lessius lib. 2. Cap. 15. num. 16. ergo & Procuratoris industria: & ita non eius immoderatæ cupidini relinquendum: & sic in terminis tenet Bonacina cum aliis quos adducit. num. 9. & ante eum Cardinalis Toletus lib. 5. Cap. 60. num. 4. & Cap. 62. num. 2. ac post vtrumque Pater Hurtadus disputat 5. de iudicio forensi difficultate 4.
Export TEI
Export TEI
220
*Item quæ dicta sunt de Aduocatis
Export TEI
quoad quotam litis, aut aliud quid; similiter est de Procuratoribus dicendum. Constat, quia leges pariter de illis loquuntur. Videndus P. Sancius Tomo 2. Conciliorum lib. 6. Cap. 7. num. 4. & seqq. Id tamen addendum, in Procuratoribus minus videri periculi, & ita minùs obligari: quia cùm ipsi peritiam legum non habeant, nec sciant varios modos eludendi textus, qui pro parte contrariâ allegari possunt, non est periculum, vt per fas, & nefas victoriam prætendant, sed occasio tantùm solicitudinis peculiaris. Certè si
Export TEI
Vt licere circa Indos possit.
caussa esset in fauorem Indorum, pro quibus pauci ex Ministris soliciti comperiuntur, non videretur penitus improbandum; si pactio de re esset moderata, & Indi non essent adeò pauperes, vt adiuuare eos Procurator, sicut de Aduocato est dictum, teneretur. Quo euentu, obtentâ pro Indo victoriâ, non esset ad aliquid reddendum obligatus; quia Procurator debuit auxiliari, & pactio voluntaria omnino non fuit, sed redemptio vexationis.
Export TEI
Export TEI
221
*Prætereà. Quia Indorum lites non
Export TEI
solent magnam Aduocatorum peritiam requirere, sicut & aliæ nonnumquam aliorum, & ita suppleri per expertos Procuratores potest: dubium inde oritur, an possit Procurator salarium etiam Aduocati accipere? & quia petitiones Aduocati subscriptionem habere debent, an debito satisfaciat, si aliquid illi pro subscriptione tribuat, sibi reliquo reseruato. Quod negant Cardinalis Toletus. lib. 6. Cap. 62. num. 2. & P. Reginaldus lib. 25. num. 680. obligationem restitutionis asserentes.
Export TEI
Duplex sententia opposita.
Sed Bonacina num. 25. contrarium sentit; & cum eo Pater Dicastillus Libr. 2. de Iustitia. Tract. 1. Disp. 9. numer. 134. qui & de Notario idem asserit, quia illud videtur lucrum industriæ, per quod nulli fit iniuria, si Procurator omnino sufficiens sit: secus autem iudicat, si consilia non ita erudita conficiat, inscio vel reluctante cliente, qui ea ab Aduocato vellet proprio Marte elaborata. Vel quando Procurator non est tantæ dignitatis & scientiæ vt tantum stipendium mereatur. Videtur dicendum, quod si victoria in
Export TEI
lite habeatur, præsumi facilè potest clientem non esse inuitum de lucro illo industriæ Procuratoris adscripto, cui & cessit Aduocatus. Si autem victoria comparata non sit, restituendum quod Aduocati labori respondebat: quia tunc præsumi nequit voluntarium esse clientem, qui caussam suam malè agitatam arbitrabitur, & ideò victoriam non adeptam. Quod si id nesciat, eodem est modo præsumendum: quia si sciret, ita & quidem magno cum fundamento, iudicaret: quia si Aduocati accessisset studium, ius Clientis magis forsitan fundatum deprehenderet. Vnde
Export TEI
& grauiter peccat sic subscribens in negotio graui, & studium speciale requirente; teneturque ad restitutionem damnorum, quia verè officium Aduocati suscipit dum subscribit, & Aduocatus de damno tenetur & defectu diligentiæ, Cardinalis Toletus Cap. 60. numer. 3. & Bonacina num. 3.
Export TEI
Export TEI
222
*Circa Notarios auten minor est difficultas,
Export TEI
quando scilicet Procurator per se ipsum instrumenta conficit, & ea facit à Notario subscribi, stipendij portione tributâ; tunc enim si litem perdat, nequit huiusmodi lucrandi industriæ imputari cùm talia scripta nihil minùs habeant. Nihilominùs id. negant Cardin. Toletus, & P. Reginaldus suprà. existimantes idem esse, quod de Aduocato dicendum, sed ex alio fundamento; quia scilicet illis debetur suorum laborum pretium: cùm enim acceptum sit, vt daretur illis, dummodò non datur, eis fit iniuria, & ita restitutio non facienda Clienti, sed prædictis. |
p. 158
At hoc est difficile, quia pretium debetur labori proportionatum; atqui præfati minimum quid laborarunt, & eisdem proportionatum est pretium attributum; & præcipuũpræcipuum laborem Procurator assumpsit: ergo nōnon est illis debitum quidquid est à Cliente acceptum: & ita si restitutio facienda est, non eisdem, sed Clienti videtur, quod dederat redhibendum. Et certè lite perditâ pretium
Export TEI
laboris Aduocato reddi, absurdissimum est, cùm potiùs ipse ad restitutionem teneatur, eò quòd subscripserit nullo adhibito studio, vnde victoriam in lite comparatam non fuisse potest meritò iudicari, iuxta nuper dicta. Cùm alias etiam lucro cesserit, quando in gratiam subscripsit Procuratoris.
Export TEI
Export TEI
223
*Nisi dicamus absolutè Aduocatum, &
Export TEI
Notarium coactos subscribere, ex timore scilicet amittendi ampliora lucra; quia aliàs Procuratores negotia non deferent ad ipsos, quod Cardinal Toletus insinuat. Et licet labor eorum non fuerit proportionatus stipendio, quia tantùm subscripserunt, id tamen per eos non stetit, qui parati ad laborandum erant pro stipendio sibi assignato: iuxta receptam doctrinam de Aduocato salariato, cui integrum debetur salarium,
Export TEI
quando per eum non stat, vt labor reipsa pro caussis occurrentibus non exhibeatur; vt quia Cliens non est litem prosecutus. De quo Bonacina n. 11. & in eodem casu atque aliis. P. Fragosus Tomo 1. pag. 720. n. 266. cum aliis, quos citat; & licet contrarium sentiat P. Hurtadus Difficul. 4. cum P. Azor, & aliis; id quidem est quando ex caussâ iustâ à lite desistitur, vt iidem explicant: neque negat Bonacina, qui vt contrarius adducitur: quandoquidem ille in comprobationem sententiæ suæ præfert communem doctrinam de conductore, qui re conductâ non vtitur ob culpam suam; tenetur enim integram pensionem soluere, iuxta L. Qui operas. D. Locati: vnde & pro se Patrem Azorium adducit, reipsa non aduersantem. Atqui in casu nostro Aduocatus, & Notarius non culpâ suâ, sed Procuratoris, operas suas non exhibuerunt, & ita iniustè laboris pretio defraudatur.
Export TEI
Export TEI
224
*In quo philosophandi modo sua est
Export TEI
verisimilitudo; quamuis mihi in prædictis non videatur esse ratio inuoluntarij, quæ obligationem restitutionis inducat: quia cùm Procuratores pro libito possint negotia ad Aduocatos deferre, & pro scribendis actis Notarios eligere; æquum est, vt & ipsi aliquam eisdem gratiam referant in eo, quod talibus magis esse gratum solet, pecunia inquam, quæ vtinam non sit illis in perditionem; & vt non sit in casu, de quo loquimur, benignum iis sentiendi modum exhibemus. Sicut & dici potest non peccare retinendo
Export TEI
pretium scripturarum, quas Notarij à se confectas gratis illis tradunt, existimantes eas ad ipsos pertinere, aliàs gratis non daturi, quod tenet Bonacina. num. 13. §. Hinc sequitur. cuius ratio esse potest: quia hic & nunc gratiam aliquam sic tradens vult eidem facere, & cùm scripturæ ad ipsum non spectent, pretium saltem ab alio reddendum ad talem gratiam pertinet; siue vt arguit Bonacina: quia Notarius intuitu in personam Procuratoris gratis concessit. Sed ratio non videtur conuincere: licet intuitu Procuratoris id fecerit, existimans tamen ad ipsum pertinere, aliter non facturus: si ergo non facturus: ergo ignorantia absolutè fecit inuoluntarium: Certius id quod addit, posse retinere pretium, si Notarius gratis eas concedat in remunerationem beneficiorum receptorum, vel recipiendorum. Pro quo alios refert, & id confirmat, quod nuper dicebamus, vt non debeat actio inuoluntaria reputari. De quibus hæc satis, sicut & de Audientiis, quæ plus nobis operæ, vtinam & pretij, quàm status alij, præbuerunt. Iam ergo ad alios.
Loading...