Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

CAPVT I.

CAPVT I.

Rationalium maiorum obligationes pro maiori etiam referuntur.

1

*PRima est diligentiæ peculiaris,

1. Obligatio Rationalium circa diligentiam in administratione, & obligatione restitutionis, si desit.

vt nulla sit in Regio patrimonio iactura, quæ si desit, illis est ita imputanda, vt ad restitutionem teneantur: iuxta receptissimam doctrinam, de quâ sæpiùs, & pro quâ in speciali videri potest Dominus Solorzanus Tom. 2. lib. 4. Cap. 4. num. 125. & in Politicâ Lib. 6. Cap. 9. in fine, & Cap. 15. §. Y en quanto, qui alios adducit. P. Fragosus Tomo 1. pag. 921. num. 5. P. Gaspar Hurtadus Disputat. 5. de restitutione Difficult. 10. Bonacina. Tom. 1. Disputat. 1. de Restit. Quæst. 2. Puncto 11. num. 4. Quia verò ex negligentiâ istorum ingentes possunt Regij patrimonij iacturæ fieri, cùm adeò amplum illud sit, circa hoc debet eorum attentio vehementer excitari: est enim eorum grauissimum peccatum, vnde & salarium iniustè accipiunt, quia cùm debitores sint decem millium talentorum, instar serui illius Euangelij, salario ipso debent satisfacere saltem ex parte quamuis modicâ, nisi ita illo indigeant, vt aliter se nequeant sustentare. Quod quidem in ministris, de quibus loquimur, Indicis inquam, specialiter locum habet, quia magnæ diuitiæ illorum curæ commissæ sunt, & plures sunt, qui Regalia iura studeant implicare. De quâ autem

Regula, ex qua culpa dignoscenda.

culpâ teneantur, dictum Titulo 3. num. 65. Pro quo, & videndus Bonacina suprà Puncto 7. n. 17. & sequentib. Est autem optima negligentiæ damnabilis regula, quando aliquid non fit tempore à lege præfixo. Ex aliis P. Fragosus pag. 944. circa principium, & quia non semper tempus est lege præfixum, tunc erit quando opportunitas aliquid faciendi amissa est.

2

*Secunda, ne occasione recuperandi

Secunda non faciendi sumptus superuacuos.

Regij patrimonij sumptus fiant, qui possint excusari, & potiùs in alicuius priuati commodum vergunt, quem volunt commissione tali emolumentum aliquod reportare; quod quidem in Indiis non insolens. Vnde, & graues querimonięquerimoniae solent resultare: licet hoc magis Proreges vrgeat, qui commissarios nominant & salarium assignant; estque illud manifestum, & iuxta omnium doctrinam: sumptus enim administratoris, qui non cedunt in vtilitatem Domini, eidem imputantur, & solùm rationabiles admittuntur. Pro quo Pater Molina disput. 549. §. inter expensas. Vnde idem dicendum, quando ei, qui vtiliter assignatur, maius salarium impenditur, quàm eius labor mereatur, aut plures ministri quàm negotium exigat: hoc enim est, vt verbis Regis nostri in aliâ caussâ vtar, ex eius patrimonio magnificentias facere.

3

*Tertia, non accipiendi munera, circa

Tertia, non accipiendi munera pro quo specialis assignata pœna Regiâ ordinatione.

quod cum Auditoribus pari pede currunt: de quibus dictum Titulo 3. Cap. 4. immò plus illi videntur vrgeri Regiâ ordinatione, quæ est 50. inter priores, & sic in illâ: So pena que haziendo lo contrario paguen lo que asi recibieren con las setenas, demas de ser castigados conforme su culpa. Sic ibi: pro quo tamen sententia est iudicis requisita. Quia verò iudices generales non sunt, sed solùm eorum, quæ ad Regium patrimonium spectātspectant, circa quod plurimi nullam habent dependentiam faciliùs in illis

A quibus accipere possint.

occurret ratio, quæ munerum acceptionem honestet; ab iis scilicet, qui nec litem habeant nec credantur habituri: qui esse possunt innumeri. Videtur autem iuxta mentem Regum nostrorum esse, vt ij à muneribus accipiendis se cautè contineant, quia satis pingue illis salarium assignauit: idem ferè scilicet, quod Auditoribus, quod non ita cum Regiis aliis ministris factum: hos enim Regii patrimonij curam habentes superiorem, manus oportet habeant præ aliis puriores.

4

*Quarta, non ferendi sententiam circa

Quarta, non iudicandi per seipsos, quæ juris peritiam exigunt.

caussas, quæ ius, & non factum solummodò concernunt; in illis enim adeundus Prorex, qui iudices nominet Auditores: sic enim lege dispositum, vt videri potest apud Dom. Solorzanum Tomo 2. lib. 5. num 131. quod quidem obseruari oportet, quia cùm Officiales isti superiores auctoritatem suam nimis quantùm conentur tueri, & independentiam ab Audientiis affectent, periculum esse potest, ne de sententiâ ferendâ deliberent, vbi de iure quæstio est, cognitionem in se |

sufficientẽsufficientem, & peritiam ad illius præsumentes decisionem. Quod in caussis Ecclesiasticis sæpius euenire solet apud laica tribunalia: ex affectione siquidem superioritatis in iudicando, quæstiones de iure ad factum reducunt, quas ad se dicunt pertinere, iuxta dicta Titulo 2. numer. 62. & 63.

5

*Quinta, explorandi personas, quibus Regia

Quinta, explorandi personas, cui Regia gaza committitur.

vectigalia locantur, aut venduntur, & corum fideiussores licèt hoc ad Regios Officiales inferioris Tribunalis præcipuè spectet: vt in hoc humani respectus carnis & sanguinis, alijue præcipuum imperium non habeant, sed omnia iuxta ordinationes Regias, quæ de his disponunt, fideliter transigantur. Vbi quidem latam culpam ob defectum interuenire posse, dubitari nequit. Rogo enim ministros dictos, an salarij proprij receptionem ei committerent, de quo omnimodam securitatem non haberent? Quis hoc credat? Ergo in Regio patrimonio administrando

Notanda regula circa obligationem in modo administrationis. Alia adlatam culpam dignoscendam.

similis debet respectus inueniri. Quæ est optima regula grauium Iuris-consultorum apud Dom. Solorzanum in Politicâ pag. 1027. §. Pero sin embargo. Latam quidem culpam sic omnes explicant, vt tunc contingat quando non adhibetur diligentia circa rem aliquam, quam homines communiter solent adhibere. Videatur post alios à nobis adductos suprà cum P. Lessio lib. 2. cap. 7. n. 25. P. Rebellus de iustitia Parte 2. quæst. 10. P. Fragosus Tom. 1. pag. 48. & P. Gaspar Hurtadus Disput. 5. de Restitutione difficult. 1. Atqui circa securitatem facultatum ad alicuius curam spectantium communiter homines ita agunt, vt non nisi prudenter reputatis securis committantur: ergo cùm id in ministris, de quibus loquimur, in casu prædicto deficiat, lata culpa est, quam æquiparari dolo aduertunt communiter Doctores: pro quo, & P. Azor Tomo 1. lib. 1. Cap. 15. quæst. 5. Vide etiam Titulo præced. n. 77.

6

*Sexta obligatio est informandi Regium

Sexta, informandi Regium ConsiliũConsilium.

Consilium de progressu laboris sui, de quo illud valde fuit estque solicitum, iuxta Ordinationem 52. ex citatis quæ habentur apud D. Escalonam in fine Gazo-phylacij. Cum enim in hoc tribunali ingentes fiant expensæ pro ministrorum sustentatione; si eorum labor nihil momenti alicuius obtinet ad Regium patrimonium conseruandum, & ad meliorem formam reducendum, quàm ea fuit, quæ ante erectionem eiusdem habebatur; expensæ dictæ sunt prorsus inutiles, & Rex in negotio magni momenti decipitur ab iis, quos ipse diuitiis, & honoribus studet cumulare; & quidem multi non sine fundamentis magnis tribunal hoc inutile iudicarunt; vt videri potest apud Dom. Solorzanum in Politicâ lib. 6. cap. 16. Vnde & de illo tollendo sæpiùs in Regio Indiarum Consilio actum: nec solùm inutile, sed exitiale ob rationem dictam, magnorum scilicet sumptuum in ministrorum sustentatione. Cùm tamen alij contrarium censerent; si tamen ministrorum numerus in duplum augeretur. Et auctus quidem diebus istis, omnino tamen sine fructu, quia non viri adlecti quos ætas & experientia

Viros non maturos in Tribunal adscitos quàm dolendum.

cum peritiâ necessariâ commendarent, & licèt vnus aut alter satis inter eos habeatur idoneus, ij tamen ætate longæui decessuri citò, rem tantam in manibus eorum derelinquent, quos qui vident, cum Heraclito aut Democrito aut dolent aut rident, in munere constitutos. Etiam cùm hæc scripta recognosco, illorum præcipuus morte est repentinâ sublatus. Vtinam videant, qui videre debent si aliquid vident; cùm adeò conspicabilia sint, vt semicæcorum etiam possint oculos prouocare.

7

*Septima, attentè peruidendi an Prætores,

Septima, attentissimus in Prætores intuitus.

præsertim Indorum, Regias arcas, vt dicitur, integrarint; & circa rationes ab eis redditas specialiter inquirendi. In hoc enim magni esse insultus solent, & propter varias dependentias inter eos, & maiores Rationales dissimulari plura, quæ Regij patrimonij incommodis peraguntur: & licet hoc ad præfata reduci possit, oportet tamen illud in speciali animaduerti, quia damnum hoc cum oppressione est Indorum sociatum: deficiente enim, quod ex tributis seu taxis colligi solet, periculum est iterum vexandi eos, qui iam ea, ad quæ tenentur, vsque ad vltimum quadrantem persoluerunt. Vrgendi ergo Prætores dicti inquisitione præualidâ, & ad reddendam rationem omnimodis constringendi, ne eorum peccatis satis execrabilibus implicentur. Et mirari hoc loco licet Maiores istos Rationarios apud Regium Indiarum Consilium conquestos se non posse, quæ ad Regium patrimonium spectant, liquidare, quia in Residentiis Prætorum, quæ in Audientiis recognoscuntur, ab Auditoribus impediuntur, eò quòd cum aliis caussis, ea, quæ ad integrationem Regiarum arcarum pertinent, tractabantur: vnde cognitio talis iis reseruata. Post hæc autem, vbi tanta Regis nostri confidentia dispicitur, caussam dictam perfunctoriè discutere, & cum Regij patrimonij manifestis dispendiis priuatos fouere affectus, & superuacuè iurisdictionis titulos ampliare, Et in his quidem

Quæ inde restitutionis obligatio.

restitutionis obligatio est, atque euomendi cum pectoris dirâ, ac durâ conuulsione, quod alij cum voluptatis blandimento deuorarunt. O stultam cogitationem! Erit autem obligatio non ad integrum debitum, quia illud ægrè solet etiam ab exactissimis recuperari; sed quantum spei esse poterat, iuxta communem sententiam Doctorum, nisi difficilis recuperatio ab ipso Rationario ortum habuisset: sed etiam tunc non est obligatio ad integritatem, quia etsi ille faciliùs, non tamen totaliter recepisset.

8

*Octaua non desistendi ab officij obligationibus,

Officio insistendi, iuxta exigentiam negotiorũnegotiorum, neque illud ob puncta quædam honoris omittere.

nec deserendi negotium, quod instat, ob puncta iurisdictionis, aut præcedentiæ in concursu cum aliis, de quibus nonnulla habet Dom. Solorzanus citato loco. Id enim Regi valde displicebit, patrimonium inquam suum ob hujusmodi vanos prætextus ad tempus negligi, & sic dispendiis exponi. In eo ergo euentu Proregis iudicio standum, & Consilium Regium informandum, vt quod expedierit statuatur. Quòd si in caussa sit, in quâ Prorex iurisdictionem non exercet, nec locus ille, quem vellet, tribuatur, cedat cum exclamatione sui iuris, & sibi certò persuadeat id Regi fore gratissimum, cùm, & tribunal illud Regium etiam sit, nec Regia auctoritas vllum in eiusmodi cessione detrimentum patiatur. Sed iam punctum hoc à Rege decisum, & Rationario præcedentia concessa respectu eius, cum quo erat controuersia. Et vtinam illi |

tam essent de Regio patrimonio, quàm de suâ auctoritate soliciti. Non esset autem in controuersiâ aliquâ peccatum graue in concursu deesse, expectato Concilii Regii decreto, si per aliquem æquè benè posset talis functio sine vllo scilicet Regii censûs detrimento, semel, aut iterum exerceri. Aliàs peccatum erit graue cum restitutionis

Quale inde peccatum, & restitutionis onus.

obligatione ob damnum emergens, & etiam partis salarii ob ministerium denegatum; cùm excusatio ab illis adducta, leuis sit, vt vidimus, vnde eos nequit releuare. Quidquid profectò honoris illis a Rege tribuitur, propter sui patrimonij respectum tribui manifestum est. Plus ergo patrimonii sui curam, quàm eorum honorem intendit; quando vnum rationem medii habet, alterum finis. Cùm ergo punctum aliquod honoris occurrit, negari nequit quin Regii patrimonii cura illi veniat præferenda; cùm præsertim adeò parui momenti sit; pro quo ita certare, vt ad suspensionem ministerij veniatur, nullâ cauetur lege. Quòd si magni momenti existimant, & sibi penitus indecorum, officium dimittant, erunt enim, qui cum eo onere libentissimè admittant: sicut dubio procul admitterent ipsi, si ita cùm anxiè prætenderent, oblatum fuisset.

9

*Nona, circa coniugia: in quo quidem

Circa conjugia contra Regiam dispositionẽdispositionem non contrahenda.

non est ita rigidè cum eis actum, sicut cum Auditoribus: tantùm enim prohibentur contrahere cum filiabus, sororibus, aut coniunctis intra quartum gradum; Officialium Regiorum, inferioris inquam tribunalis, aut habentium curam Regiæ Gazæ, de quâ apud Tribunalia dicta sint rationem reddituri. Sicut èex conuerso Regii Officiales nequeunt cum filiabus ant sororibus Rationalium maiorum per nuptias copulari. Quæ prohibitio extenditur ad filios, & filias eorumdem inter se: vt neque Rationalis filius Officialis filiæ, aut filius Officialis filiæ Rationalis possint matrimonio jungi, ni velint Officiis irremissibilis sententiæ executione priuari. Circa quod ea, quæ de Auditoribus diximus Cap. 16. præcedentis Tituli consulenda: juxta eam enim partem, quâ prohibitio vrget, idem est de præfatis asserendum, sed quia in prohibitione horum aliqua specialia sunt, ea breuiter exponenda. Possunt Rationarii maiores coniugium inire intra districtum

Quid circa illa liceat.

jurisdictionis suæ, quod tamen Auditoribus denegatum, quia in illis ratio diuersa est: districtus enim Audientiæ suos habet limites, extra quos facilè est vxores dignas inuenire: at Rationalium maiorum districtus amplissimus est, & totum regnum comprehendit; vnde valde difficile illis esset vxores aliunde sibi exportare.

10

*Deinde cùm lex dicat sic: PortaPor la presente

Tenor prohibitionis.

prohibo y defendodefiendo à los mis Contadores de quentas, que al presente son, y adelante fueren de los dichos Tribunales, el casarse conhilascon hijas, Hermanas ô deudas dentro del quarto grado de los dichos oficiales de mi hazienda de las capascaxas de sus distritos, ni de personas, que tengan à cargo hazienda Real, de que ayan de dar quenta en los dichos Tribunales &c. Dubium esse potest quid voce illâ Deudas intelligatur. Deudas enim communiter

Deudas quid in ea designent.

dicimus se attinentes consanguinitate, aut affinitate, & videtur durum illam sic extendere, vt nequeat vnus aliquis ex dictis cum sobrinâ vxoris alterius in quarto gradu sibi affini matrimonium celebrare; cùm possit in quinto cum consanguineâ, quod vinculum strictius est, vnde hæredes esse consanguinei ab intestato possunt vsque ad decimum gradum, juxta ea, quæ adducit Dom. Solorzanus Lib. 4. Cap. 7. num. 41. cùm tamen affines neque in gradibus proximioribus tales esse possint. Vnde vrgentior videtur esse ratio consanguinitatis, quia sanguis juxta vulgare prouerbium nostrum sine igne feruet. Videtur etiam vox Deudas consanguineos præsertim designare, & ita in lege pœnali non est ad significationem non ita propriam extendenda, juxta receptam de legibus huiusmodi doctrinam, quòd obligatio in illis minima esse debeat, & ita faciendam interpretationem;

Legis pœnalis benigna interpretatio facienda.

quia non est inducenda obligatio sine manifestâ ratione. Pro quo videri possunt Emmanuel Rodericus Tomo 1. qq. regul. quæst. 11. art. 6. vers. Prima regula, num. 2. P. Thomas Sancius Lib. 1. de Matrimonio Disput. 9. numer. 11. P. Salas Disput. 21. de legibus quæst. 3. vers. Octaua regula. Sayrus in Claui regia lib. 3. cap. 8. Bonacina Tomo 2. Disput. 1. Quæst. 1. Puncto 8. num. 18. qui, & num. 19. & 20. magis in specie casus nostri loquitur. P. Palaus Tom. 1. Tractat. 3. Disputat. 7. Puncto 3. §. 3. & alii. Quæ quidem partem hanc videntur verosimilem ostendere, vt, qui ita fecerit, non debeat rigorem legis experiri. Sed quia res est dubia, & judicium Regiorum Senatorum anceps, non erit expediens periculo se priuationis exponere, qui velit se in officio conseruare.

11

*Prætereà, cùm prohibitio se extendat ad

Cum Prætorum cognatis vt prohibeatur connubium.

eos, qui Regii patrimonii partem aliquam contrectarint, de qua apud præfatos ministros reddituri sint rationem, fit ex eo, cum Prætorum filiabus aut sororibus, consanguineisque non posse contrahi matrimonium; quia illi Gazam Regiam contrectant, & rationem sunt de illâ apud præfatos reddituri. Redditâ autem, impedimentum cessat, etiamsi credantur habituri officia alia cum eadem cura, quia lex de præsenti loquitur, Que tengan à cargo hazienda &c. si non etiam sint rationem reddituri in ipsis Tribunalibus, prohibitio non vrget. Vnde cum filiabus, & sororibus Officialium

Non sic Officialium S. Cruciatæ.

S. Cruciatæ, & èex conuerso, connubia celebrari possint; quia illi non reddunt rationem in Tribunali, de quo loquimur. Et licet contingat aliquem ex prædictis ministris in Tribunali S. Cruciatæ aliquando interesse, vbi de Gaza Regiâ agitur; cùm illud Tribunal non sit suum, pro eo non extat prohibitio, cùm expressè dicat lex, Que aian de dar quenta en los dichos Tribunales. Vbi, & alia quæri possunt: sed cùm ex dictis citato Capit. 16. habeatur quod ad negotium conscientiæ spectat, in illis non est cur oporteat immorari.

Loading...

back | | continue