Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

SECTIO X.

SECTIO X.

De Resolutionibus alijs Auctoris aduersi circa materiam eamdem.

72

*PAg. 146. proponit Tertiam, in qua af

Nullam auctoritatem sine certo iudicio sufficere ignorantiæ inuincibili innixo, vt auctor probet.

firmat, in materia, de qua agimus, ad operationem practicè probabilem, dum operatio vel omissio libera est, & non necessaria saltem ad vitandum aliquod damnum vel incommodum, quod attenta humana sapientium infirmitate, potiùs vitatur, quàm peccatum dubium dubietate iuris, non sufficere Doctorem vnum pro vt opponitur multis: immò nec multorum auctoritatem etiam sub conditionibus quinque vel sex præmissis, nisi adsit iudicium practicum moraliter certum, de quo Supposito 7. (pag. 131.) & est iam ex dictis sufficienter compertum, quod scilicet omnem excludit formidinem, dum quis prudenter operatur, habito diuinorum mandatorum respectu, & ea violandi periculo se quis non exponat, ita sapientium sententias amplectens, vt non minùs circa eas securus feratur, quàm si circa res secundùm suas reales existentias stabiles & inconcussas duceretur: licet contingere possit vt quandoque error, qui error tantùm erit materialis. Vt enim ait Aristoteles Ethicor. Cap.

Aristoteles

11. Non minùs seniorum, prudentium, & expertorum virorum sententijs aut opinionibus, quàm ipsi

Circa seniorum sententias.

demonstrationibus, mentem adhibere oportet. Nam vsu & exercitatione quasi aspectum quemdam adepti, rerum caussas & principia cernunt. Sic ille. Debet autem iudicium hoc ita esse firmium, vt leuem etiam coniecturam de opposito excludat, quia iam formido suberit. Quàm tamen leuitatem cùm P. Baron admittat, eum reijcit, quatenus in omnes Probabilistarum difficultates prolabitur. Quod quidem iam ego ostenderam Parte 1. nu. 683. & seqq. & cùm ille dicendi modus adeò durus sit, & impracticabilis, nisi cum conscientiæ tormento videatur; quid de isto erit, sanè duriore, & quem nec nos, nec patres nostri portare potuerunt, nec poterunt qui nos sequentur, & qui nascentur ab ipsis.

73

*Probat autem Resolutionem suam. Quia

Fundamentalis ratio pro asserto.

videns opinionem oppositam esse probabilem, quæ pro lege stat, si eam, quæ stat pro libertate sequitur, cum formidine aduersæ, putans vincibiliter esse veram, non erit Deo fidelis, nec cordatus, voluntariè amplectens sententiam sibi & alijs periculosam, vtpotè moraliter expositam falsitati, errori, & iniustitiæ; nec à culpa excusari

Eccli 2. v. 14.

potest: nam Scriptura Eccli. 2. v. 14. dicit: Væ duplici corde, & peccatori terræ, ingrediens duobus vijs. (Corrige terram.) Circa quod Hugo Cardi

Hugo Cardinalis.

nalis ita exponit: Qui scilicet carnis sectatur opera, & spiritus sanctificationem se arbitratur perficere in timore Dei. Quod etiam procedit quomodocumque se gerat, dummodo formido pulset: vnde ita sentientes frustra Doctorum vtriusque iuris, & Scholasticorum, immò interdum Pontificum & Cardinalium auctoritates congregant, vt suam sententiam isto sensu explicatam conforment: quia Scholasticos nullos, aut valde paucos, eosque nec Deo fideles, nec cordatos reperient. Excusarentur autem, & suæ sententiæ quam plurimos vtriusque iuris Doctores & Scholasticos haberent fautores, si (vt Auctor ait) cùm ipso & Fagnano suo sentirent, & dicerent se solùm velle esse licitum sequi sententiam physicè probabilem, sed ob varias rationes, & obiectorum solutiones inuincibiliter putatam veram, & hoc sensu moraliter certam: quia nullus vnquam Deo fidelium & cordatorum Doctorum docuit in practicis, moralibus, & periculosis vtramque contradictionis partem, posse simul esse conformem legi diuinæ, aut in ea contineri: sed solùm interdum contingere posse quoad nos inuincibile dubium, vtra contradictionis pars sit legi diuinæ conformis, aut in ea contenta, & si nulla fuerit operandi necessitas, operationem esse suspendendam, inquisitione adhibita, donec alterutra appareat inuincibiliter vera, & hoc sensu moraliter

Scotus.

certa: idque omnino Christi fidelibus inculcandum, quod est Scoti doctrinæ Conforme in 3. dist. 25. q. 1. n. 8. cuius verba refert. Addit & alia nullius roboris, & superiùs iterata.

74

*Responsio ex dictis est facilis. Negamus

Fit satis obiectis, & assertis à veritate penitus alienis.

enim in primis ignorantiam, quæ probabili opinioni adest, esse vincibilem. Stante autem inuincibili cum formidine alterius partis, licita est operatio, iuxta cordatissimos & fidelissimos patronos, qui multiplicati sunt super numerum, & Theologi & Iurisperiti: & ex ijs nescio an aliquis inueniendus in Hispania sit, cui D. Fagnani sit sententia placitura; adeò in Academijs omnibus contrarius est assensus radicatus, vt mirum sit sententiæ nostræ patronorum paucitatem exprobrari, & de ingenti contrastantium numero adeò intrepidè aduersum clarissimam veritatis lucem pronuntiari: Scripturæ locus & Hugonis expositio quid ad rem? Sic sentientes, sic vsum amplexi, duplici corde non sunt, neque peccatores: sed in timore Domini radicati & fundati, & illorum plurimi sanctissimæ vitæ laude percelebres, vt videri potest Parte 1. nu. 65. vbi supra centum recensiti Doctores, pro quo & instituta concertatio, euidentibus argumentis, vbi eontracontra Gonetium, Baronum, & Mercorum egimus Tomo 1. Auctarij. Desistendum ergo ab inculcatione illa, ex qua fidelibus vtilitas nulla, & damna possunt |

plurima prouenire; anxietates scilicet & perplexitates, nec non manifestæ præceptorum transgressiones, dum illa his angustijs magis onerosa redduntur, & ita succumbendi oneri, & excutiendi iugum occasiones ministrantur.

75

*Et quidem Auctor (vt vidimus nu. 42.)

Inconcinnè Auctor eos acerbè pungit, & lancinat, quos luculenter collaudarat.

de Scriptoribus nostram sententiam amplexis illustre perhibuit testimonium, vt mirum sit in eos adeò acerbè, vt dudum audiuimus fulminare. Qui & pag. 176. & 179. pro eisdem militat contra Sinnichium asserentem eos vias à Christo in Euangelia, arctam scilicet & spatiosam declaratas, suis laxitatibus confudisse, & vnam tantummodo laxam & spatiosam fidelibus complanasse, ita scribit: Sed quis Catholicus ab Ecclesia toleratus

P. Bonæ Spei.

probabilitatum patronus istam inter vias illas separationem improbat, aut per hoc, quod docet licere opinionem probabilem sequi, semper Sacræ Scripturæ, & Ecclesiæ definitionibus, communi SS. Patrum consensu & lege naturæ saluis, aliam separationem intendit, aut vitium pro virtute, aut è contra? Certè id non ausim de viris Catholicis doctißimis & pientißimis vel solùm suspicari, multò minùs asserere. Fateor quidem nonnullos, vt Dianam, Caramuelem, Thomam Tamburinum, & similes, in quos D. Sinnichius inuehitur, tueri sententias, quæ reipsa viam arctam laxantes, & spatiosam angustiantes, contra Euangelicum sermonem D. N. Iesv Christi: Intrate

Matth. 7. v. 13.

per angustam portam &c. Sed nisi rationibus & auctoritatibus, quibus sibi inuincibiliter persuadent illam non plus laxari, quàm apud Deum arcta sit: neque hanc magis angustiari, quàm apud eumdem spatiosa sit. Vnde non veniant criminandi tamquàm sponte malitiosi Gnostici, Manichæi, Quintinistæ, & Libertini; sed ab omni eo, qui à Deo lumen maius acceperit, ipsi sunt, prout omnes inuincibiliter ignorantes, & iustitiæ ac veritatis amantes, in doctrina sana & vera instruendi. Nam Petri 3. scriptum est:

1. Pet. 3. v. 15.

Dominum Christum sanctificate in cordibus vestris, parati semper ad satisfactionem omni petenti vos rationem de ea, quæ in vobis est, spe. Quod semper melius rationum & auctoritatum, quibus nituntur, conuincenti solutione, quàm aggrauantibus censuris fiet: quia clamant cum Prospero Libro contra Colla

D. Prosper.

torem Cap. 1. Parati sumus Patronos doctrinæ emendatioris audire. Hæc ille.

76

*Iuxta quem habemus Primò sententiæ,

Quæ ex auctoris discursu habeantur benignæ sententiæ consectariæ.

quam defendimus eos esse Patronos, quibus desiderari nequeant meliores, sapientissimos scilicet & pientissimos, vnde & plus habentes, quàm communiter ad conciliandam sententijs probabilitatem exigatur. Erit ergo illa probabilis, & non vtcumque, sed eximiè talis. Secundò, si quid laxum in eorum doctrina, non leuiter dictum, sed ratione & auctoritate suffultum, vnde dictis maius robur accrescit. Tertiò. Non magis laxare viam arctam, quam reuera talem existiment: quod si quidquam ea ex parte laxitatis superueniat, aliunde premere, dum spatiosam viam dicuntur angustiare. Quod reuera ita euenit, in multis enim sententias seueriores tenent, quàm Probabilistarum insectatores, vt vtrosque conferenti constabit. Et vt de vno Diana loquar, nullus eo strictior, immò neque ita strictus, in ijs, quæ ad immunitatem Ecclesiasticam, & sigillum Confessionis spectant. Quartò inuincibiliter procedere. Atqui sententia Doctoris pij & docti, cum fundamento rationis & auctoritatis inuincibiliter decernens rectè procedit. Ergo. Et verò pro inuincibili ignorantia nimis quantùm laborat auctor, cum præmissis alijs, & ecce illam ipso fatente. Quid ergo ampliùs ad intentum? sed est inuincibilis eorum error, ab ijs, qui maius lumen nacti fuerint corrigendus: Benè id quidem. Sed ostendat nobis Auctor certo aliquo argumento tale lumen ipsi concessum. Quod equidem neque affirmabit ipse, neque, si affirmaret, eidem facilè

De Auctoribus Societatis.

crederetur. Ego quidem Eminentissimis Cardinalibus Toleto, Lugo, Sfortiæ, PP. Suario, Vasquio, Sancio, & alijs sententiæ nostræ Patronis, tantùm affulsisse luminis arbitror, vt neminem, qui maius pro eorum erroribus corrigendis habere censendus sit, salua Romanæ Sedis auctoritate, vmquàm forte sit Christianus orbis habiturus. Vt de alijs taceam extra Societatem nostram Doctoribus celeberrimæ auctoritatis. Loquendum ergo de ipsis, & consequenter de eorum sententijs, vt Auctor admonet, qui in D. Petri auctoritate addere potuit quod immediatè sequitur: Sed cum modestia &c.

77

*Habet ille Resolut. citatà id, quod in 5. ex

Cùm necessaria est operatio, licere vti opinione minùs probabili, contra Auctorem.

professo probare contendit, videlicet quando necessariò operandum est, posse sic operaturum opinionem amplecti saltim æquè probabilem, stante formidine circa aliam non antecedenti, sed comitante, ex certo principio, quod inter duo mala eligendum minus. Id quod respectu docti existimat pariter asserendum. Sed non audiendus, quia opinionem minùs probabilem, etiam quando necessariò operandum est, posse quempiam amplecti adducta pro licita probabilis opinionis sequela conuincunt: vnde & docti & indocti ita operari possunt. Proponit autem principium dictum circa electionem sic Auctor: Vbi necessariò operandum, inter duo mala eligendum minus: inter duas opiniones æquè nobis probabiles, eligenda illa, quæ est de minori malo. Quod quidem quoad secundam partem non est absolutè verum, sed iuxta dicta nu. 19. Vnde si duæ opiniones proba

Etiam vbi de damno alterius agitur, pro quo exempla.

biles ita circa damnum versentur alterius, vt probabile sit maius inferri posse; non est pro electione minoris obligatio. Sic in materia iustitiæ potest accidere, vt in soluturo hac vel illa pecunia, hoc vel alio tempore, cum compensatione vel sine illa, circa quod opiniones occurrunt. Qui etiam succurrere debet indigenti, potest id facere mutuando, iuxta occurrentes circumstantias, aliquibus id probabiliter negantibus, vbi damnum indigenti cum remedio præsentis necessitatis infertur, onus scilicet solutionis. Licet au

Notanda doctrina.

tem lex charitatis iubeat, aut etiam iustitia, vti minimum mali proximo inferatur, quando aliquod inferri necesse est, id ita accipiendum, vt sibi quisque priùs consulere possit, & damnum proprium vitare, quando pro eo probabilis sententia suffragatur. Immò etiam quando incommodum operantis est nullum, si probabilis sententia pro damno alterius sit, illius vsus licet, vt in materia detractionis, licet pro illa numquàm occurrat necessitas, & in defensione iniuriam patientis.

78

*Vult autem Sinnichius apud Auctorem

Dari aliquoties necessitatem.

pag. 164. nu. 142. numquàm posse necessitatem occurrere ad prorumpendum in actum opinandi, |

quia potest quis semper quamcumque prætensam obligationem elidere, imitando homines pro statu primæ integritatis, quorum de vnaquaque re semper aut verum iudicium futurum fuisset, vt de rebus cognitis, aut nullum, vt de rebus prorsus incognitis: aut suspensum, vt de rebus animo quidem oblatis, sed incertis, aut ambiguis &c. Quod Auctor refellit, cùm casus occurrere possit quo hic & nunc necessariò iudicandum sit, licet pro vtrâque parte inuincibiliter occurrat æquale periculum peccati super valore primi matrimonij, super electione dignioris concurrentium, super furti restitutione alteri possidentium: aut si duo præcepta incompatibilia concurrant, quorum alterum subitò est necessariò obseruandum, vt v.verbi g.gratia, audiendi sacrum, & assistendi infirmo: abstinendi à carnibus & comedendi carnes: non ferendi signum protestationis falsæ religionis & conseruandi vitam sine illo non conseruandam. Dantur enim casus, in quibus hæc vel similia præcepta ita concurrunt, vt subitò alterutrum sit necessariò obseruandum, absque potestate morali vlteriùs indagandi, sub concurrentia rationum & auctoritatum apprehensarum pro vtraque parte æquè probabilium: in his casibus omnimoda concurrit necessitas ad prorumpendum in actum opinandi, nec vllus vltroneè se exponit periculo peccandi, dum reipsa prorumpit in talem actum seruando regulas à iure præ

Regulæ pro necessitate operationis.

scriptas, vt v.verbi g.gratia, de minori inter duo mala eligendo, & aliàs in titulo de Regulis Iuris. de dubijs, &c. contentas, si occurrant, de quibus magis in speciali num. 155. & 156. aut alterutram opinionem eligendo, si inuincibiliter non occurrant, quod indoctis satis frequens est, aut ceteris paribus, & ritè perpensis regulis istis, iudicium inuincibile accedat, quod rarissimè doctis contingit, de æquali hic & nunc inuincibiliter apprehenso tali. Sic Auctor.

79

*Qui de regulis loquens, quas seruandas

Aliæ ex Fagnano.

asserit in necessario articulo operationis, ex D. Fagnano sequentes proponit n. citatis. In dubio iudicandum potius quòd actus valeat, quàm quòd pereat. In regione quauis præferendum in dubio quod in eadem frequentatur. In opinionibus deligendis primo loco spectandam esse antiquam & probatam consuetudinem. Vbi contrariæ extant sententiæ, pronuntiandum pro possessione, & potiùs pro eo, quàm actore, nisi in caussa fauorabili, scilicet matrimonij, libertatis, dotis, seu testamenti, etiam contra communem. Præferendam quæ fauet potestati clauium. Iudicem teneri sequi communem. In dubijs præferendum quod benignius est, verosimilius, & quod plerumque fieri solet, & alias his similes. Ex quibus mani

Ex illis manifestum argumentum pro licita opinionis minùs probabilis sequela.

festè videtur sequi non esse semper obligationem sequendi magis probabilem opinionem, nam quæ fauent caussæ fauorabili præferendæ sunt, quæ potestati clauium, quæ benigniores: Atqui istæ minùs probabiles esse possunt, vt est manifestum. Ergo. Si dicas iuxta illas formandam esse conscientiam, vt appareat moraliter certum illas esse ad praxim licitè applicandas. Tunc sic. Ergo vanæ sunt & inutiles, omnes adductæ regulæ, & quæcumque aliæ similes. Patet illatio. Nam pro regula tantùm habendum est dictamen illud, & proprius cuiusque instinctus: nulli enim regulæ innitendum est, quæ id, quod est apertè certum non proponit, vt sunt adductæ: nisi quatenus ad examen aduocatæ, qui est operaturus certum circa eas iudicium efformat, quod scilicet sibi videtur tale, sicut & videri potuit, si contra illas fuerit operatus, cùm absolutè non obligent, & ex circumstantijs pendeat iudicij rectitudo. Vna ergo tantùm regula videtur assignanda; vt in dubijs, etiam probabilibus, id quisque operetur, quod sibi verosimilè apparebit, iudicio circa illud sine formidine præformato.

80

*Deinde, stante opinione magis probabili,

Vrgetur amplius, ad hominem arguendo.

quàm sit ea, quæ caussæ piæ fauet, aut benignior est, non videtur quomodo iuxta aduersantium principia possit pro minùs probabili certum formari iudicium, vbi necessitas operandi non instat, & est locus operationi iuxta probabiliorem, pro quo videnda quæ ex ipsis dedimus Sect. 7. & primum eorum argumentum satis superque id ostendit, dum aiunt eum, qui sequitur opinionem minùs probabilem non posse formare hoc probabile iudicium practicum, quòd actus sit licitus; quia cùm habeat fortiora motiua pro illlicito, impossibile est vt habeat iudicium practicum de licito, cùm opinari aliquid esse verum in nobis non sit, teste Aristotele &c. videantur & alia. Cùm ergo iuxta prædictas regulas operari liceat, & non semper possit ad iudicium illud omni vacans formidine circa oppositam sententiam haberi perfugium; dicendum est formidinem non obstare licitæ operationi, & ita ea stante posse minùs probabilem sententiam locum habere ex aduersantium fundamentis.

81

*Prætereà, regulæ adductæ non procedunt

Robur dictis additur peculiari ratione à libertate ducta.

tantùm quando necessitas operandi occurrit, vt patet ex textibus & auctoribus, apud quos extant. Ergo generaliùs sunt accipiendæ, & ita sicut in necessitate operari licet iuxta opinionem probabilem stante formidine circa aliam, ita & necessitate non extante, id amplectendo quod benignius est, quales sunt opiniones quæ fauent libertati. Sicut enim quæ libertati fauent, vt opponitur seruituti, præferendæ dicuntur, ita & quæ humanæ libertati fauent in ordine ad reddendum leuius onus seruitutis erga Deum, quando & ratione & auctoritate id agitur, & qui operatur, firmum habet de vitanda illius offensa propositum, & ita non facturus id quod facit, si displiciturum ipsi iudicaret. Quod quidem doctis & indoctis commune, dum sic procedunt de quibus Auctor Resolut. 4. & 5.

82

*In Resolutione autem 6. addit, vt quis licitè

Opinionem passim non reiectam vt improbabilem vt non liceat sequi qualiter probet Auctor.

operetur, in materia, de qua agimus, non sufficere hoc iudicium: Licet mihi operari ex opinione probabili, quæ paßim non reijcitur vt improbabilis. Et probat, quia ista limitatio nihil operatur: nam vel demonstratiuè reijcitur vt improbabilis, vel solùm probabiliter. Si prius, frustra, vt paßim &c. cùm euidens sit neminem posse sequi opinionem, quam demonstratiuè reijcit vt improbabilem, cùm etiam reijcienda sit vt purè probabilis. Si posterius, ex vna parte per sententiam probabilem tantùm vt improbabilis reijcitur; & ex altera illam improbabilem solùm reddit probabiliter talem, ac ideò relinquit probabiliter probabilem: ergo si liceat mihi operari ex opinione probabili, quæ passim non reijcitur vt pro|

babilis, licebit mihi operari ex opinione probabili, quæ passim reijcitur vt improbabilis: sed hoc nullus dixerit: Ergo &c. Quod confirmatur, quia non licet mihi operari ex opinione probabili præcisè, vt Resolut. 5. probatum est; Ergo neque ex opinione, quæ passim reijcitur vt improbabilis. Patet Consequentia. Quia quod reijciatur, vel non reijciatur vt talis, est impertinens hoc ipso, quòd per sententiam probabilem tantùm, & quæ vt ista ab vno, aut pluribus alijs rem penitus spectantibus, iudicari potest improbabilis, reijcitur. Ergo &c.

83

*Circa quod iuxta dicta sentiendum est li

Licitum id esse ostenditur.

citum esse dicto modo operari: supponitur enim opinionem esse probabilem, & dum non reijcitur passim, à suæ probabilitatis possessione non cadit: quòd autem aliqui sint secus sentientes, id non obest, quia ad summum ex eo habetur aliquid auctoritatis deficere; quo non obstante absolutam obtinet, vt possit quis dici prudenter agere, dum iuxta eam operatur. Quemadmodum si contra aliquem testificentur plures, ex quibus posteà nonnulli dicta reforment, maneant ad condemnationem sufficientes, iudex prudenter & rectè procedit, licet per reformationem dictorum aliquomodo sint testimonia aliorum infirmata. Sic vidimus ante annos aliquot flammis addictum Iudæum sub Christiana professione iudaizantem, contra quem quadraginta, aut etiam plures deposuerunt, eorum quamplurimis dicta reformantibus: sed tot sua in testificatione constantibus, vt eorum medietas, aut verò etiam medietas medietatis, ad sententiam præfatam sufficiens haberetur. Quod quidem sic à Dom. Inquisitore audiuimus, cùm aliqui piè erga damnatum affecti, cum eo de testium retractatione tractarent, rati oppressum illum inuidia deprauatorum hominum perijsse, conuictum quidem, sed non confessum; diuitem, & non exigua apud omnes æstimatione.

84

*Quod autem obijcitur futurum etiam li

De reiecta passim vt improbabili quid dicendum.

citum operari iuxta opinionem, quæ passim reijcitur vt improbabilis, quod nullus tamen dixerit, ex eo, quod supponit, videtur admittendum, aut contradictionem inuoluere. Supponitur enim opinionem esse probabilem. Si ergo talis est, currit generalis assertio de licito illius amplexu, vbi & accommodandum quod in fine dicitur, impertinens esse quòd reijciatur, vel non reijciatur. Si autem ex eo quòd reijciatur passim vt improbabilis talis verè existimetur, aperta est contradictio, & ita si ex communi reiectione id habeatur, nullus dicet licitum esse iuxta illam operari. Sed quidem contingere potest, vt licet passim reijciatur, sufficiens habet rationis & auctoritatis fundamentum; quia passim reijci, tantùm est à multis reijci, non ab omnibus, cùm quandôque ab vno non reijci satis sit Vnde Auctor pag. 148. n. 91. Sic D. Fagnanum loquentem introducit: Limita Secundò hanc primam conclusionem, vt non

Vnius auctoritas quando sufficiens.

procedat in auctoritate alicuius sapientis, qui sit clarißimus, & maximè notus, ac princeps seu præcipuus in aliqua facultate: nam hoc casu in sola auctoritate videtur quis posse quiescere, & secundùm eam opinari & operari. Sic ille; quod Auctor admittit, quando talem sententiam quis sine formidine amplexatur, iuxta doctrinam in superioribus inculcatam. Immeritò ergo iuxta intelligentiam talem ab illo additum: Sed hoc nullus dixerit, cùm sit aliàs quamplurium resolutio.

Loading...

back | | continue