Avendaño: Thesaurus Indicus

149

*DIctum de hoc à Nobis in Thesauro

Extra Parochiæ terminos nequit Parochos Indos agri laboribus occupare.

Tomo 1. Tit. 9. Cap. 12. §. 3. 4. 5. & 7. de quo & Quitensis Præsul Lib. 1. Tract. 13. Sessione 3. & seqq. vbi inter alia affirmat Parochum, qui vt pœnas Concilij 3. Limensis euadat, de quibus Act. 3. Cap. 5. agrum emit, vt sementem in eo faciat, aut gregem pascat, extra Parochiæ terminos, sed Indorum suorum adminiculo, reuera in legem committere, & pœnis obnoxium remanere. Quod probat, Quia licet id in speciali prohibitum non appareat, & lex quia pœnalis odium præseferat, & ita restringenda videatur; re tamen vera odiosa non est, sed fauorabilis potiùs, cùm ad Indorum commodum ordinetur, quibus vti iniuriam patientibus potiori

Export TEI

Lex pœnalis vt obliget ob identitatem rationis.

est rationi fauendum. Præterquam quòd lex pœnalis ob identitatem rationis extenditur ad casum non expressum, & multò magis ad eum, in quo legis ipsius ratio magis deprehenditur militare: pro quo ex Antonio Gomez circa l. 80. Tauri nu. 28. exempla nonnulla producit. Ita Sessione 5. n. 2. Sed verò doctrinæ præfatæ non sunt ita certæ, vt negari probabiliter non possint; vt negat Auctor adductis etiam exemplis quod ad legem pœnalem spectat, & de Synodalibus statutis loquens Lib. 5. Tractatu 4. Seßione 8. n. 3. neque illis est opus in præsenti, vbi generalis decisio casum prædictum manifestè comprehendit verbis illis: Aut agros colere. Siue ergo illi intra Parochiæ li|

p. 248

mites sint, siue extra illos, prohibitio vrget, cùm

Export TEI

Genuinum fundamentũfundamentum Assertionis.

generalis sit, & magis extra limites dictos, quam intra illos vrgeat, ob maiorem laborem, & euidentiora incommoda à proprijs laribus remotiorum.

Export TEI

150

*In eadem Sessione nu. 4. asserit non esse

Export TEI

Circa emptionem animalium vt meliorata vendantur.

negotiationem Clericis prohibitam, si vitulos & mulas emant in pascuis nutriendos, & maiori vendendos pretio, cum Barbosa, P. Molina, P. Palao, & Carolo de Grassis, de quo & Nos suprà n. 152. Id autem Parochis non licere; sic enim citatum Concilium: Neque pecora quæcumque alere præter necessaria ad victum. Videnda autem, quæ citato loco à Nobis dicta, vbi aliquæ pro equis & mulis moderationes adhibitæ. Præter citatos autem Auctores, quamplures alios adducit D. Mi

Export TEI

Vt eam impugnet modernus Auctor.

chael Ferro Manrique Parte 1. qq. moral. q. 94. qui tamen oppositam sententiam vti probabiliorem defendit. Et nu. 7. testatur quemdam Parochum ob negotiationem dictam condemnatum, ex eo quòd animalia præfata in locis communibus populi sicut ceteri laici nutriebat, fuisseque illi præceptum, vt in posterùm se abstineret. Addit autem n. 8. quòd si pascua essent propria, non ita repugnaret, quamuis scrupulo non careat ob occupationem Clericorum in lucris talibus, cùm animalia aliquo anni tempore transeant ad alia loca, ex quo eueniat illos à suo retrahi ministerio. Fundamentum ex dispositione Iuris assumit, in quo permissio tantùm illius lucratiuæ contractationis habetur, quæ ex artificio consistit, quando scilicet res emptæ mutata forma venduntur, vt videre est in Cap. Numquàm de Consecrat. dist. 5. vbi ponuntur exempla: cùm tamen in prædicta negotiatione artificij nihil appareat: vnde quia casus iste in lege omissus, dispositioni Iuris communis relinquitur ex Textu in l. Commodissime, de liber. & posthum. & ita standum dispositis toto Titulo Ne Clerici vel Monachi. & Cap. finali de vita & honest. Clericorum. Sic n. 9.

Export TEI

151

*Sed hæc non vrgent; nam in Iure ipso

Export TEI

Ab eo adducta non vrgere.

pro licita huiusmodi contractatione fundamentum habetur, scilicet Cap. Eijciens, 88. dist. vbi ita dicitur: Sed omnes homines videntur esse mercato

Export TEI

Cap. Eijciens 88. dist.

res. Ostendam ergo quis non sit negotiator, vt qui talis non fuerit, eum intelligat esse negotiatorem. Quicumque rem comparat, non vt ipsam rem integram & immutatam vendat, sed vt materia sibi sit,

Export TEI

Quis dicatnrdicatur negotiator.

inde aliquid operandi, ille non est negotiator. Qui autem comparat rem, vt illam ipsam integram & immutatam dando lucretur, ille est mercator, qui de templo Dei eijcitur. Sic ibi. Atqui in casu nostro res immutata non venditur, vt constat: Ergo. Si dicas in eo non emi materiam, ex qua aliquid emptor operetur. Contra est, quia benè stare potest talis loquendi modus, quandoquidem emptor industria sua ex equino pullo facit equum, & sic in alijs; vnde est materia, circa quam per se, aut per alium, operatur. Neque proprium requiritur artificium cùm sufficiat cura circa mutationem, quæ quidem maior esse possit, quàm in canistro, de quo citato Cap. Numquàm ex D. Hie

Export TEI

D. Hieron.

ronymo sic dicitur in Epistola ad Rusticum: Vel canistrum lentis plecte viminibus. Vimina siquidem in canistro sub propria apparent forma, cum aliquali tantùm inflexione; cùm tamen equus perfectus à se pullo valde diuersus habeatur.

Export TEI

152

*Quod autem ex citato Cap. Numquàm

Export TEI

Cap. Numquam congrua expositio, vt Assertioni non obstet.

profertur, satis est leue: licet enim ibi casus præsens non videatur inclusus, non ideò tamen excludendus; aliôqui præter fiscellas iunco textas, canistra viminibus plexa, lina piscibus capiendis aptata, conscriptos exempta charta libros, nullius alterius artificij opera licebit diuendere; quod constat quàm sit absurdum. Non ergo hîc locum habet, quod de casu omisso dicitur, qui relinquitur dispositioni Iuris communis. Id enim tunc accidit, cùm casus omittitur, in quo non est eadem ratio, quæ in alijs ratione exempli propositis, ex quibus potiùs ad similia desumendum argumentum, vt ex multis probat Tiraquellus l. Si vnquàm. vers. libertis, n. 37. C. de reuocand. donat. Pro quo & Marius Antonius Lib. 2. variar. resolut. in 56. n. 26. citans Glossam in Cap. Quod Dei timorem, de statu Monachorum, vbi nec verbum, quod, vt admonui aliàs, apud Iurisperitos est frequens textibus sine delectu congestis. Vt omittam quod Glossa citati Capitis obseruat ex ipsa D. Hieronymi attestatione deductum, scilicet ibi de Monachis esse sermonem, & quod de illis dicitur, ad Monachos non pertinere.

Export TEI

153

*Ex quibus videtur colligi eum, qui emit

Export TEI

Circa ementes metalla, uvas, triticum &c, quid tenendum, cum mutata venduntur.

glebas metallicas, ex quibus eliciat argentum, vuas ad vinum conficiendum, triticum pro panibus, & lanam pro pannis non esse negotiatorem, quia res emuntur, vt mutatæ, nec parùm profectò vendantur. Negat id tamen Dom. Quitensis cit. Sessione n. 5. ex eo quòd ad confectionem dictam conducuntur operarij, quorum labor emitur. & ita lucrum est fructus emptionis à Iure prohibitæ. Si tamen emptor habeat familiares domi, quorum opera id præstare possit, aut ipse circa aliqua sit industrius proprijs manibus disponenda, non esse negotiationem affirmat cum P. Palao Tom. 2. Tract. (corrige 12.) Disput. vnica. Puncto 11. n. 16. qui P. Molinam adducit, quem & Nos citato §. 7. n. 177. Sed id Parochis Indorum non esse concedendum subdit ob Concilij Limensis prohibitionem. Et attenta quidem præfata doctrina, de qua nu. 151. illatio videtur penitus admittenda, siue conductis, siue non conductis administris prædicta fiant, dummodò scandalum absit, quod non debeat paruipendi. Et quidem cùm admittatur Clericum per se, aut per familiares posse præfata conficere, ratio discriminis satis videtur infirma; nam vt familiares laborare possint emenda sunt instrumenta, & talis emptionis fructus est lucrum ex venditione reportatum: & hoc non obstat: ergo nec illud. Et quod ad panes attinet videndus citatus Ferro Manrique Parte 2. Quæst. vltima.

Export TEI

154

*Seßione 6. probat Parochum tenue sti

Export TEI

Parochus tenuè stipendium habent vt possit negotiari.

pendium habentem posse ex dispensatione Episcopi negotiari; & etiam sine illa, si commodè nequit adiri, attenta necessitate, quæ latè patet, cùm Parocho non solùm necessaria sint quæ ad victum spectant, sed etiam quæ ad decentiam status, solutionem Quartæ funeralis, & contributionem pro Seminario. Addit tamen id sine scandalo faciendum, & necessitatem futuram ineuitabilem, claram, & patentem. De quo à Nobis dictum citato §. 5. & speciale illud hoc adijciendum lo o iuxta docti Præsulis assertionem, scilicet debere Parochum Episcopum adire, & eius |

p. 249

dispositioni stare. Tunc sic. Episcopus necessitatem claram & patentem esse deprehendit: ergo & iudicare debet non teneri Parochum ad ea, ad quæ stipendium se nequit extendere. Tunc vltra. Ergo & non teneri ad funeralis Quartæ solutionem; & ita immeritò inter necessarias obligationes illa computatur. Dispensare autem vt Parochus habeat, vnde soluere illam possit, nullo modo videtur admittendum. Immò etiamsi Parochus talis per negotiationem id obtineat, quod & ad victum, & ad decentiam status est ipsi necessarium, ad Quartæ solutionem non videtur obligandus, quia pro solutione huiusmodi solius stipendij est quantitas attendenda.

Export TEI

155

*Clericos & Parochos posse per alios ne

Export TEI

Circa negotiationem per alios.

gotiari dictum à Nobis citato Cap. 12. num. 147. 148. & 155. cum grauissimis scriptoribus. Circa quod citatus Ferro Manrique Part. 2. Quæst. 102. contrarium tenens Theologos sibi aduersantes sine debita moderatione sugillat, ita scribens: Sed cùm hæc quæstio purè Canonica sit, & ex regulis

Export TEI

Ferro Manrique negat Theologis huiusmodi tractationẽtractationem, & eas quæ ad forum conscientiæ spectant.

Canonicis inferenda sit obligatio quo ad peccatum in foro conscientiæ, cur Theologus in illam manum mittat? Si Iurisperitus aliquam quæstionem de Trinitate, seu Incarnatione &c. disputaret, nonne repulsam mereretur accipere? Ergo similiter ipsum Theologum mereri dicendum est, nam ipse quidquid de his materijs Canonicis scribit, à nostris regulis & DD. delibat. Idem ergo delibare poterat Iurisperitus de regulis & DD. Theologicis. Cùm ergo hoc non agat, sed suis Magistris relinquat, hoc ipsum agere & relinquere debuerunt Theologi DD. cùm scriptum sit, Tractent fabrilia fabri, vt diximus supra q. 91. Sic ille, qui citata à se Quæstione acriter inuehitur in Mag. Petrum de Ledesma, & eum secutos Thomistas in sententia, de qua ibi, & de qua etiam Nos citato Tit. 6. n. 16. ad vsuras pertinente, sic num. 7. concludens: Licet enim D. Thomas aliquas quæstiones, & plura scribat de materijs Iuris 2. 2. à q. 47. vsque ad 171. vt ait Lessius in initio Tractatus de iust. & iure; quidquid ipse D. Thomas docuit & scripsit, diuinitus infusum fuit, vt in ipsius Festo legit Ecclesia: vnde quid mirum quòd ne dum Theologus, verùm Iurisperitus exisset ex consortio sermonis Dei, vt Moyses. Ergo talis scriptor in alienam messem manum non mittit, sicut alij Theologi ipsum consortium non degustantes mittunt & inijciunt. Hæc Auctor, cuius & illa: Quare nec eius opinio procedere potest, nec interest à Discipulis D. Thomæ sequutam, ipsi enim à prædicto Ledesma non relati, debent sicut & eorum Magister Iuris regulis se in casibus conscientiæ rerum moralium conformare, quorum Iurisprudentia & mater & parens est: ideò ad eos iuridicè respondendos Iurisperitus aptior consulendus est. Video namque Theologos materias Canonicas & legales disputare quasi Iurisperiti, ideò quia manum in messem alienam mittunt, multa docent emendanda: sed non video Iurisperitos materias Theologicas disputare, nec imprimere; ideò ab illo defectu liberantur. Hæc ille, Canonibus Grammaticæ non consultis, quæ regularum congruè loquendi & mater & parens est.

Export TEI

156

*Et satis prætereà leuia & futilia; nec dee

Export TEI

Eius leuia & futilia asserta confutata.

runt qui etiam ridicula non vereantur affirmare; immò seueriori etiam censura digna, cum dogma sit in Dei Ecclesia certissimum decisionem casuum conscientiæ ad Theologos pertinere. Et ita à Sede Apostolica obseruatum, quoties occurrunt huiusmodi quæstiones; Theologi enim pro eisdem decidendis consuluntur. Pro quo (vt de alijs taceam) extat Alexandri VII. Decretum,

Export TEI

Decretum Alexa. VII.

quo Propositiones ad conscientiam spectantes proscribuntur, in cuius Proæmio post alia sic habetur: Earumdem Propositionum examen pluribus in Sacra Theologia Magistris, & deinde Eminentissimis & Reuerendißimis DD. Cardinalibus commisit. In Tribunali etiam S. Inquisitionis pro opinionum censuris, quæ ad conscientiam spectant, non Iurisperiti, sed Theologi Qualificatores adsciscuntur. Et in quæstionibus huiusmodi cùm de peccato agatur, & de conducentibus ad æternam salutem, manifestum est rem agi Theologicam, & ita ad Theologiæ professores pertinere, ipsis etiam Iurisperitis ingenuè attestantibus. Vnde Alexander Consilio 1. num. 10. lin. 2. standum esse

Export TEI

Alexander.

potiùs ait Canonistis, quàm Theologis in ijs, quæ sunt iuxta ius diuinum secundùm moralem philosophiam; secus si secundùm salutem. Et Angelus de Perusio Consilio 59. sic ait: Cognitio eo

Export TEI

Angelus de Perusio.

rum, quæ respiciunt forum conscientiæ, spectat ad Theologos, quia eorum messis est. Sic ille. Videatur

Export TEI

Cardin. Tuschus.

Cardinalis Tuschus Tomo 4. Lit. F. Conclus. 447. & Tomo 8. Lit. T. Conclus. 299. Couarrubias in Proæmio ad relectionem in Regulam Peccatum ita

Export TEI

Couarrub.

scribit: Qua in re, etsi à Theologis, qui Tractatum istum (de Restitutione) radicitus conati sunt explicare, multa sint à nobis mutuanda: Iuris tamen vtriusque decisiones passim in medium adducemus: quippe qui opinemur ex eis potißimò restitutionis obligationem vel probari vel induci. Hæc ille: qui & in Clement. Si furiosus. Parte 3. §. vnico num. 6. ita loquitur: Sed & Caietanus in 2. 2. q. 64. arti. 2. multis rationibus contendit ostendere adhuc in animæ iudicio, & ex diuino instituto licitum esse hominem priuato occidere pro rebus defendendis: idcirco qui contrarium ex nostris tenuerunt, habent non admodùm sibi propitium Theologum magni profectò nominis. Sic magnum illud Iurisprudentiæ lumen, satis ostendens quanti fieri debeant Theologi rerum moralium Tractatores.

Export TEI

157

*Iam quod ad D. Thomam attinet, vt ei

Export TEI

Ex D. Thoma qualis probatio.

demus, repugnantibus plurimis, qui contrarias S. Doctori in Quæstionibus citatis sententias amplectuntur, quia probabiliter tantùm fuisse opinatum arbitrantur: quid de alijs dicemus Theologis antiquitate & sapientia venerandis, qui similes sunt versati materias, & in celebrioribus Academijs nemine perstrepente pertractarunt? Nec vllo pacto videri potest absurdum Theologos circa Sacros Canones sedulam operam adhibere: sunt enim illi Sacræ leges: & legum materia Theologica proculdubio est, cùm actiones humanas dirigant, quibus est finis vltimus obtinen

Export TEI

Canonum notitia ad Theologos spectat, & qualiter.

dus. Quæ autem inter Theologos & Iuris Canonici Interpretes sit diuersitas doctè & eleganter ostendit P. Suarez in Proæmio Tractatus de legibus, vbi illud: Iuris ergo Canonici Interpretes per se, & ex proprio instituto superiori fine & ratione

Export TEI

P. Suarez.

Sacros Canones considerant: Theologia verò sub altiori ordine hæc omnia complectitur &c. Vbi in verbis illis Superiori fine typographiæ est error, cùm Sub priori fine apponi debuisset: fine inquam politicæ in Ecclesiastica Republica gubernationis ad forum externum spectantis. Quòd si in scrip|

p. 250

toribus nonnullis aliqui non semel inueniantur excessus emendatione digni, id equidem non mirandum, quia in omnibus facultatibus non pauci deprehenduntur audaces, quod & in Iurisperitis non infrequens, dum circa Cap. Firmiter de summa Trinitate, & fide Catholica, aliàsque Theologizare nituntur. Quòd autem illi libros non edunt ad materias Theologicas spectantes, in promptu est ratio, quia videlicet illas non callent, pro quibus accurata Dialecticæ, Philosophiæ, & Metaphisicæ est notitia necessaria. Si autem con

Export TEI

Insignes Iurisperiti, qui & Theologi.

tingat aliquem peritum Iuris, in Theologicis etiam fuisse versatum, edat lectu digna, vti Alfonsus Tostatus edidit, publicus etiam Iurisprudentiæ Sacræ Professor; Martinus Bonacina Iure in vtrôque Doctor, & insignis Theologus, qualem erudita volumina protestantur. Quibus non immeritò accensendus Doctor Dom. Didacus de la

Export TEI

D. Doctor D. Didacus dela Rocha laudatus.

Rocha ex primarijs in Limana Academia Iuris Professoribus, & in eiusdem Regiæ ciuitatis Cancellaria Togatus Consul, post alia decursa subsellia eximia probitatis & sapientiæ laude, quam edita in Apocalypsim, & de purissima Deiparæ Conceptione genuina eius ingenij meditamina manifestant. Et ante illos & alios S. Raymundus de Peñafort, de quo videndus P. Mag. Ferdinandus del Castillo Lib. 2. historiæ Cap. 17. & hæc circa scriptoris inconsiderantiam satis, pij & docti aliàs, vt ad quæstionem, cuius occasione sunt dicta, calamum reuocemus.

Export TEI

158

*Vult ergo ille Clericum non posse per

Export TEI

Clericum non posse negotiari per alium vt probet citatus Ferro.

alium negotiari, de quo & Parte 1. Quæst. 66. nisi adsit propria ipsius, aut suorum necessitas, qua censeatur honesta negotiatio. Probatque, Quia licet casus iste in Iure non habeatur expressus, constat tamen ex medulla & anima prohibitionis, vt ille loquitur: est enim illa ne Clerici distrahantur à diuinis: quod quidem negotiatione per alios neutiquàm euitatur; immò augetur distractio ex timore ne vsurpent & defraudent, quod non ita accideret, si per se negotiationi vacarent. Vbi autem est eadem ratio, eadem est & Iuris dispositio, ex ijs, quæ ad saturitatem congerit Tiraquellus Tractatu Cessante caussa, num. 100. & alij, quos adducit, id etiam extendentes ad pœnalia. Addit num. 9. se ita in praxi iudicasse, cum veritatem (verba illius sunt) eius obuiare non potuerim: quod iungendum alijs, de quibus n. 155. Esse etiam negotiationem huiusmodi mortale peccatum affirmat. num. 10. citatis pro sententia eadem Riccio & Genuensi. Et tandem num. 11. in Religiosos inuehitur dicto modo negotiantes, nec tantùm vt singulos, sed totos Conuentus, se in omnibus negotiationibus implicantes, cum id scientium scandalo, sumendo occasionem quòd ad suam sustentationem id faciunt: & posteà reliquiæ negotiationum sunt adeò pingues, vt ex eis ad plures contractus, emptiones, & venditiones cum lucro deueniant: quod est illicitum: nec Visitator Regularis est, sicut habent Clerici, qui moderationem inducat; vnde iudicium ei relinquendum, qui dixit: Est qui quærat, & iudicet.

Export TEI

Ioan. 8. v. 50.

Nam licet emptiones necessariæ sint, benè tamen possunt moderari, vt nimius excessus ex proposito quæsitus ad reuenditionem excusetur in Monasterijs, quæ illis non egent.

Export TEI

159

*Ad quæ quidem iuxta dicta à Nobis citatis locis est obuia responsio: & negandum in

Export TEI

Eius diluitur fundamentum.

negotiatione per alios plus distractionis admisceri, cùm occupationis habeat parùm, licet timor quandôque solicitet, qui actus interior cùm sit, à ministerijs Clericatui proprijs non remouet; vnde non est eadem ratio, vt eadem etiam Iuris debeat esse dispositio. Quòd ab Auctore ita sit iudicatum vt asserit, erunt qui damnent, cùm abfuerit culpa in eo, qui est probabiliter operatus. Et ego cum illis, si pœna ordinariè infligi solita, est prorsus inflicta, vt videtur Auctor indicare. Quod ad Re

Export TEI

Religiosorum agendi ratio defensata.

ligiosos attinet, iniurium sanè, vbi non iam de negotiationibus per alios agitur, sed per se ipsos, & ab ipsis pariter affectatis, reuenditionibus, vt lucra ingentia, non vrgentibus necessitatibus, habeantur. Circa quod non nisi temerè iudicari potuit, nec vno ex capite: ex eo scilicet, quòd eo animo res emantur, & deinde vendantur, quòd si aliquis excessus sit, ad illum necessitas non compellat: cùm manifestum sit Religiosas Communitates his temporibus multa circa sustentationem incommoda sustinere. Et Scandalizari aliquos, quando quidquam eiusmodi sciunt, non miror, cùm & certum habeam etiam in reuenditionibus talibus magna sit moderatio, sitque prorsus licita iuxta Auctoris mentem, non defuturos, qui

Export TEI

In qua nec timendum scandalum.

scandalum patiantur. Proni enim sunt sæculares ad Religiosorum actiones in peiorem partẽpartem auocandas: quorum tamen post habendum iudicium Religiosi status conseruationi, neutiquàm obtinendæ, si ea quæ pro sustentatione opus sunt, non prouideantur. De ijs ergo dicendum cum Domino: Sinite illos: cœci sunt. Matth. 15. v. 14. de

Export TEI

Matth. 15. v. 12. & 14.

quibus accedentes Discipuli eius, dixerunt ei: Scis quia Pharisæi audito verbo hoc scandalizati sunt? v. 12. Pro quo videnda quæ diximus in Additionibus Tomi 1. Thesauri num. 139. & 140. vbi huic caussęcaussæ ex doctissimis scriptoribus habetur accommodata doctrina.

Export TEI

160

*Citata etiam Quæst. 66. inquirit Auctor

Export TEI

Circa conductionem decimarum, vt eam illicitam statuat idem Auctor.

an Clericus possit redditus decimales conducere. Et pro parte affirmante adducit Abbatem in Cap. 2. Tituli, Ne Clerici vel Monachi num. 2. & etiam pro negante fundamenta proponit, concludens opinionem Abbatis procedere in redditibus ad Clericos pertinentibus singulariter: vnusquisque enim in sui potest conductionem facere, quia tunc cessat lucrum, cùm non alienum, vt in Cap. Peruenit 86. dist. Sed proprium intendat, veluti cùm Monachus negotia Monasterij procurat. Negantem verò in redditibus alienis, ex eodem textu, non ad Parochum, seu Clericum pertinentibus, in quibus conductiones circa lucrum tendunt, & ad cetera damna, quæ in prohibitione includuntur, ex Riccio, Genuensi, & Redoano; & ita ait in praxi iudicari, sic concludens: & ego

Export TEI

De illius in praxi iudicio.

iam caussam criminalem memor sum iudicasse contra quemdam Parochum ob varias eorumdem reddituum conductiones, quibus cupiditatem, & negotiationis animum insinuauit, simulque scandalum ceteris conductoribus sæcularibus exhibuit; itemque parùm de lucro suarum ouium spirituali cogitare demonstrauit. Sic ille.

Export TEI

161

*Circa quod dictum à Nobis citato §. 3.

Export TEI

Licita vnde probari queat.

num. 145. & 146. vbi frequentem in hoc vsum adduximus, & ex eo dispensationem ab Episcopis concessam diximus posse verosimiliter coniectari. |

p. 251

Pro quo ex citato Cap. Peruenit desumi aliquod potest fundamentum: in quo cùm absolutè conductiones prohibeantur Clericis alienarum possessionum, excipiuntur illi, quibus ciuitatis Episcopus Ecclesiasticarum rerum commisit gubernacula.

Export TEI

Cap. Peruenit 86. dist.

Quando autem ab Episcopo, (& idem est de Capitulo Sede vacante) Clerico decimæ locantur, quidam modus interuenit gubernacula committendi. Et apud Concilium 3. Limense prohibitio

Export TEI

Prohibitio Concilij Limensis 3.

extat Act. 3. Cap. 21. verbis illis: Sacræ leges prohibentes Clericos conductores fieri ad vnguem obseruentur. Quòd autem de conductione decimarum sermo sit, ex titulo Capitis liquet, sic enim ille: Ne Clerici decimarum conductores sint. Sacræ au

Export TEI

Citati ab eo Canones explicati.

tem leges, de quibus sermo, citantur in margine, scilicet Cap. 1. Ne Clerici. Et Cap. Placuit 21. q. 3. in quorum primo decimarum mentio nulla, sed absolutè dicitur ne Clerici sint conductores. In altero autem, nulla item decimarum inducta mentione, solùm dicitur ne sint conductores sæcularium rerum. Et Concilium quidem interpretari illud potuit, vt ad decimas etiam extendatur; eo quòd licet sæculares res non censeantur, sæculari tamen à conductoribus modo tractantur, minimè ad Ecclesiæ vtilitatem attentis, sed ad propriam, vnde quo minori possunt pretio ineunt conductionem. Quidquid de hoc sit, ad vitandos scru

Export TEI

Dispensatio conuenienter adhibetur.

pulos dispensatio conuenienter adhibetur, quia Ecclesia in conductione huiusmodi commodum iuxta occurrentes circumstantias agnoscit, quod quidem in multorum vtilitatem redundat; inde enim subsidia pauperum, & alia pietatis opera, & præsertim quæ ad diuinum cultum spectant. Et quidem citato Cap. Peruenit, in miserabilium personarum fauorem, ea, de quibus ibi extat prohibitio, conceduntur; vt non debeat absurdum censeri, si propter fines, quos diximus, cum Clericis conductoribus ab Episcopis dispensetur.

Export TEI

162

*Distinctio autem illa de conductione

Export TEI

Inepta citati Auctoris distinctio reiecta.

propriarum aut alienarum decimarum, videtur inepta. Quomodo enim stare possit vt quis proprias conducat decimas, & quod suum est emat? Locare quidem poterit, quod à Riccio traditum, & nihil ampliùs citato loco, in quo dubium esse nequit, vnde non est opinio alteri, quæ Abbati attribuitur, contraposita, vnde & apparet lapsus ab æquiuocatione descendens. Neque in Abbate vllum est ad distinctionem dictam fundamentum, qui citato loco ab Auctore nihil de conductione habet. Capite autem 1. n. 8. affirmat con

Export TEI

Abbatis mens.

ductionem (nulla decimarum inducta mentione) sæcularium rerum propter lucrum esse illicitam; licere tamen ob necessitatem, aut aliam honestam caussam, adducto vti maximè consono Capite Peruenit, de quo nuper. Id autem quod scriptor

Export TEI

De pœnali iudicio Parochi conductoris.

in fine addit circa conductoris Parochi punitionem, ostendit quidem rigorem illum non propter conductionem, sed propter alia ibidem expressa à recto iudice processisse. Ex quo videtur opinionem Abbati adscriptam non penitus improbasse; aliàs non erat opus ea, quæ vidimus, addidisse: quibus stantibus, etiamsi honestissima esset conductio, supplicium Parochus meruisset. Et quod ad scandalum attinet, obseruat in simili Marcus Antonius Genuensis in Tractatu de

Export TEI

M. Anton. Genuensis.

Ecclesia Quæst. 673. sic locutus in fine: Nullo modo debet tolerari Clericus locans operas suas ad agros colendos, si in loco oriretur scandalum: ni

Export TEI

Scandalum vt vitandu.

hil enim cum scandalo fieri debet. Cap. Nihil de Præscript. Sic ille, intelligendus iuxta dicta. num. 159.

Export TEI

163

*SIc in illa Lib. 1. Cap. 20. Ningun Cura de

Export TEI

Constitutio Synodalis circa Indorum occupationem in negotiationibus Parochorum.

Españoles, ni de Indios ha de poder tener sementeras de Maiz ô Trigo, ni crianza de ganados en el distrito de sus Curatos y Dotrinas, ni otro trato ni grangeria, guardando lo dispuesto por los Concilios Prouinciales de este Arzobispado. Y reuocamos qualesquiera licencias, que se les ayan dado en otros tiempos, para que no vsanvsen de ellas en manera alguna, por los inconuenientes que se nos ha informado, que se han seguido: y los Visitadores procederan contra los que hicieren lo contrario conforme à derecho, y declarandeclaren por perdidas todas las cosas en que se hicieren las dichas grangerias, aplicandolas por tercias partes à la Iglesia, y à los pobres, y al denuntiador. Hæc Synodus.

Export TEI

164

*Circa quam dispositionem occurrit Pri

Export TEI

Ad illas in alio etiam districtis extendi.

mò difficultas ex eo quòd prohibitio dicatur esse iuxta Prouincialia Concilia, quæ citantur in margine, scilicet secundum Sessione 2. Cap. 93. & Sessione 3. Cap. 17. & Tertium Act. 3. Cap. 4. & 5. vbi prohibitio eam non habet limitationem, En el distrito de sus Curatos y Dotrinas, vt vidimus n. 149. Quid ergo? Dicemusne à Synodo sic intellectam Conciliarem prohibitionem vt non debeat extendi ad prædicta in alio peracta districtu? Minimè quidem: licet non sit forsitan defuturus, qui interpretationem huiusmodi adeò absurdam pergat amplecti. Videtur ergo dicendum proprium districtum expressum, quia solet longiùs protendi, & excusationem aliquam obtendere Parochi possent, si prædicta in locis, quæ sunt ab oppidis remotiora, ab eisdem agerentur. De existentibus autem extra districtum non censuit dubitandum, iuxta dicta à Nobis num. cit.

Export TEI

165

*Secundò erga illud: Y reuocamos quales

Export TEI

Dispensatio & licentia vt differant, & locum habeant in præsenti.

quiera licencias, que se les ayan dado en otros tiempos &c. Ex quo licet inferre circa disposita à Concilijs licentiam posse concedi, & eatenus non esse necessariam dispensationem, vt diximus, quia licentia non est dispensatio: sic enim cùm Episcopus Parocho licentiam concedit vt abesse per tempus aliquod possit, non dicitur dispensare; sicut neque Prælatus religiosus cùm subditis aliquid dandi aut accipiendi, ad externos scribendi, domo exeundi, & ita de alijs, copiam facit. Quomodo autem dispensatio & licentia differant doctè & dilucidè more suo ostendit P. Suarez Lib. 6. de legibus Cap. 10. n. 11. vt scilicet dispensatio sit relaxatio legis, qua posita cesset obligare, quia absolutè lata est; quod secus accidit in ijs, circa quæ licentia conceditur, pro quibus non est lex absolutè prohibens, sed ne sine tali modo fiat, superiore scilicet non annuente: quo euentu ex accedente licentia nulla fit legis relaxatio, sicut quando interuenit dispensatio, qua posita tollitur lex respectu dispensati; cùm enim non obliget, censetur non extare. Sicut enim dispensatio circa votum quia illius obligationem extinguit, illud consequenter tollit èex medio, ita & de lege, circa |

p. 252

quam dispensatio versatur, pariter dicendum. Vt relaxatus in lege ieiunij, perinde manet, ac si pro eo non esset imposita lex: qui autem domo exit cum Prælati licentia, obligatus absolutè manet ad non exeundum nisi annuente illo. Leges autem Conciliares absolutè statuunt circa negotiationes, & alia prædicta: vnde cùm à superioribus remouetur obligatio, dispensatio interuenit, & non tantùm licentia.

Export TEI

166

*Nihilominùs dici potest Synodum no

Export TEI

Licentia pro dispensatione sumi solita.

mine licentiæ dispensationem designasse, quia licentia aliquomodò dici potest, vt constat ex eodem P. Suarez suprà nu. 3. vbi ita scribit post adducta verba ex Cap. De multa, de Præbendis, in quo de dispensatione circa pluralitatem Beneficiorum: Vnde etiam apertè hoc confirmat vsus: nam certè cùm Papa dat licentiam alicui habendi plura

Export TEI

P. Suarez.

Beneficia, idemque in lege ieiunij &c. Et erit fortè qui censeat in rigore loquendo dispensationem in legibus esse quemdam specialem licentięlicentiæ modum, & quod ad morale negotium attinet, parùm interesse siue hoc, siue illo modo loquamur. Habe

Export TEI

Episcopi vt valeant in prædictis dispensare.

mus ergo ex his Episcopos posse in prædictis legibus dispensare, si inconuenientia non adsint. Sed cùm Synodus testetur extitisse illa; nec meliora possimus nobis futuris temporibus polliceri; videtur sanè dispensationem nec licitam, nec validam futuram, cùm sine rationabili caussa sit in lege superioris, iuxta receptissimam doctrinam. Videant hoc qui non errare in re tanti momenti desiderant gregis Dominici, & pastorum eiusdem prouidi & soliciti directores.

Export TEI

167

*Tertiò circa onus, quod Visitatoribus

Export TEI

Quæ obligatio in visitatore, & iudicibus alijs pœnam non infligentibus.

imponitur infligendi pœnam transgressoribus, an si id quisquam non præstet, teneatur ad satisfaciendum ijs, quibus id erat applicandum, in quo quæstuosum erat negotium constitutum. Quæ difficultas iuxta illa videtur expedienda, quæ diximus in Thesauro Tom. 1. Tit. 4. num. 67. & seqq. vbi cum ijs locuti sumus, qui nobis visi sunt probabilius censuisse dicentes iudicem teneri ad restitutionem, dum dissimulat cum illis, qui merces prohibitas introducunt, alijs iuxta dispositionem legis applicandas: subiuncta tamen plurium & grauissimorum scriptorum sententia oppositum arbitrantium: quorum ea est ratio, iudicem talium non constitui primariò & principaliter ad locupletandum Fiscum, sed ad legum obseruantiam procurandam ob ipsarum vtilitatem: quæ quidem præsenti casui potest adaptari: leges siquidem, de quibus agimus, non sunt ad Ecclesiarum & pauperum subsidia, sicut neque in denuntiatorum commodum primariò & principaliter constitutæ, sed pro exacta Paræcialis muneris, apud Indos præsertim, administratione, vt ex earum tenore habetur manifestum. Cui tamen discursui quid obstare possit, visum citato loco, sed est ille tantorum non indignus Auctorum.

Export TEI

168

*Et pro sententia dicta præter citatos ibi

Export TEI

Fauorabilis pro illis sententia.

dem stant P. Lessius Lib. 2. de Iust. & Iur. Cap. 13. num. 73. Trullench Lib. 7. in Decalogum Cap. 13. Dub. 3. n. 8. Bassæus Tomo 2. verb. Restitutio, n. 26. vers. & secundùm. Quæ cùm in dies ob eam sequentium auctoritatem maius pondus probabilitatis acquirat, desperandum videtur futurum aliquem in re adeò difficili, qui eam non sit, cùm casus inciderit, amplexurus. Potest autem accidere, & fortè non rarò, vt Visitator (& idem est

Export TEI

Notanda limitatio pro remittentibus pœnam post latam sententiam.

de alijs iudicibus) post latam condemnatoriam sententiam, remittat pœnam ex aliquo humano respectu: quo euentu ad restitutionem tenebitur, quia per sententiam erat iam partibus ius acquisitum, quod post Faustum in speculo Confessariorum Disput. 4. Quæst. 120. n. 3. Salon. 2. 2. Quæst. 62. Arti. 7. Sayrum in Claui regia Lib. 10. Tract. 2. Cap. 14. n. 13. Trullench suprà n. 9. tradit Bassæus citato nu. 26. vers. 1. & videtur irrefragabile. Sed

Export TEI

& peculiaria circa id difficultatis enodatio.

quid, si fortè pœniteat, & Parochum suæ obligationis admoneat? Videtur id non releuare, quia iam ipse obligationem in se suscepit, & eam, quæ potuit, fecit donationem, à qua Parochus liberatus. Nihilominùs quia nullus ita in huiusmodi casibus se gerit, vt obligationem adeò onerosam subire velit; apparet verosimile apud Parochum onus præfatum residere. Vnde cùm obligatio iudicis vt certa statuitur, tunc procedit quando condemnatus suæ est obligationis ignarus. Sed reuera euasio dicta non est solida, quia pro Parocho, & quouis alio est quod validissimè vrgeat, scilicet pœnam dictam ab eo iuridicè non reposci; nullus autem tenetur suæ esse pœnæ executor. Ex eo autem quòd Visitator, aut iudex alius, remittere pœnam voluerit, sed se indemnem seruando, non fit satis, quia remissio ipsa dictum onus secum trahit, quidquid remittens dicat, quia secum pariter trahit damnum læsis partibus inferendum. In eo autem casu posset stare euasio dicta, si de sententia constiterit, & à Parocho, aut alio sic condemnato pœna reposcatur; tunc enim non tenebitur Parocho satisfacere ob onus restitutionis in sereceptum, quia videtur sub ea conditione sic actum, scilicet nisi pœna à delinquente auctoritate iudicis exigatur, implicitè saltim concepta, iuxta modum superiùs explicatum.

SECTIO XX.

Negotiatio vt sit Indicis Parochis prohibita, vbi & generalior doctrina.

Ex Synodo diœcesana Limensi notandum aliquid & vtile circa dicta.