Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

Export TEI

CAPVT I.

Export TEI

Circa Indicorum Auditorum vitæ moderationem excursio.

Export TEI

*QVæ de supremi Consilii

Export TEI

Vitæ probitas & exẽplũexemplum maximè in Auditoribus Indicis necessaria.

Dominis Titul. 2. à nobis disputata sunt, eadem ferè ipsa Indicis Auditoribus applicanda. Nisi quòd isti ad maius aliquid quoad morum præstantiam, & vitæ exemplum, videantur debere strenuè, & diligenter adspirare. Cùm enim in longinquis regionibus Regiæ Maiestatis Authoritatem repræsentent, vt homines in officio contineant, specialibus profectò debent morum splendoribus coruscare: Metus cuncta componit, si reus crimen in judicante non inuenit. Vt Cassiodorus loquitur

Export TEI

Cassiodor.

Lib. 9. 19. Aliàs viles populis, & contemptui habiti, Regiam auctoritatem in manifestum discrimen adducent. Pro quo Siracides, & per eum Spiritus Sanctus, ita loquitur Eccli. 10. v. 1. Iudex

Export TEI

Eccli. 10. v. 1.

sapiens judicabit populum, & principatus sensati stabilis erit. Vbi judicis nomine Principem intelligi communiter obseruant interpretes. Videantur Paulus de Palacios, P. Cornelius, & P. Oliuerius. Vbi Tygurina, & complutensis, ita legunt: & principatus prudentis protensus erit. Quod ita exponit P. Cornelius: Puta; extendet se ad multas gen

Export TEI

P. Cornel.

tes, & multos annos. Id, quod nulli melius, quam Catholicis Hispaniæ Regibus adaptaueris, qui

Export TEI

Inde principatus Indici conseruatio, & propagatio.

imperium suum à mari vsque ad mare, & à flumine vsque ad terminos orbis terrarum propagarunt. Sed pergit Siracides, & quomodo, quod acquisitum est, conseruari queat, luculenter ostendit: Secundùm judicem populi, sic & ministri eius,

Export TEI

vers. 2.

vers. 2. circa quæ Palacius ita scribit: Hic docet Principem virtute præstantem, ante omnia summâ curâ sibi de ministris egregijs prouidere. Sic ergo & dilata

Export TEI

Palacius.

bitur, seu protensus erit principatus, & temporis diuturnitate florebit. Pergit adhuc ille sic dicens; Rex insipiens perdet populum suum, & ciuitates inhabitabuntur per sensum potentium. vers. 11. Vbi citatus

Export TEI

vers. 11.

Oliuerius ita scribit: Perdit Rex insipiens populum suum, quia sibi stultitiâ similes adlegit reipublicæ mode

Export TEI

Sicut euersio à non talibus.

ratores, & inferiores judices, qui statum politicum funditus euertunt. Sic ille. Sic & scimus stultorum ministrorum, (& omnes sanè vitiosi stulti, quia omnis peccans est ignorans, vnde Scriptura passim vitiosos stultorum appellatione traducit) pessimâ agendi ratione multas ingenti labore partas ciuitates, & prouincias periisse.

Export TEI

*Accedit id, quod inculcatum aliàs, noui

Export TEI

In Indijs de fide stabilienda agitur Inde in præfatis obligatio.

tiam fidem esse in Indiis, & de illâ firmandâ, ac propaganda tractari: Vnde ii, ad quod maximè negotium istud omnium grauissimum spectat, probitatis omnigenæ debent luminibus prælucere. Quid Indus? Quid Æthiops, magnum de fide Christianâ concipiant, qui in Senatoris famulitio versantes, non solùm testes, sed ministri multorum flagitiorum esse compelluntur? Cùm hæc scribo Æthiops quidam ægrè ad Baptismi

Export TEI

Recentior casus.

susceptionem adductus, qui illum sibi necessarium non esse contendebat, sed in suâ se posse qualicumque religione saluari, eò quòd qui necessitatem nouæ religionis obiicerent, & nouæ legis custodiam, non esse certum id, quod dicerent, operibus demonstrarent. O vtinam Proreges omnes eo zeli ardore feruêrent, quo scimus vnum è magnis Hispaniæ Dynastis Indico Præfectum regiminis ferbuisse. Auditorem namq́ue turpi|

p. 104

bus, & contra coniugii jura, amoribus irretitum,

Export TEI

Proregis laudabilis resolutio.

præmonitum tamen, & emendationem certissimam promittentem, cùm secus facientem obseruaret, in Hispaniam inflexo brachio remisit; ad Regem scribens tales homines in terris huiusmodi esse nimium quantum exitiosos, & ita alibi pro Regio arbitrio minùs periculosè occupandos. Friget in illis, & ita emortua est fides, vt ex illâ nullus possit momenti magni fructus expectari. Pro quo sic Auctor, qui nomine S. Sixti librum de malis doctoribus scribit, & habetur Tom. 5. Bibliothecæ Patrum, Parte 2. Qui credit Deo, attendit

Export TEI

Quàm fides debilis, vbi transgressio frequens. Eccli. 23. v. 28.

mandatis eius, & qui confidit in illo, non minorabitur. Eccli. 32. v. 28. Si illum credere dixit, qui mandatis attendit, illum sine dubio incredulum exposuit, qui non attendendo contempserit. Hoc & Beatus Ioannes Apostolus: omnis, inquit, qui in eo manet, non peccat; & omnis, qui peccat, non vidit eum, nec cognouit eum. 1. Ioan. 3. v. 6. vnde intentiùs cognoscendum est, an fi

Export TEI

1. Ioan. 3. v. 6.

delis haberi debeat, qui juxta Apostolicam definitionem Deum ignorare censetur. Cui enim in dubium veniat, quòd vbi futurorum fides est, illis tam æternæ beatitudinis desiderium sit, quàm pœnæ perpetuæ timor, & vbicumque hæc duo fuerint, difficilis erit causa præuaricationis, dum eam aut incorruptibilium bonorum amor, aut indeficientium suppliciorum terror excludit, & vbi facilè delinquitur, ibi futurorum nec desideratur aliquid, nec timetur. Sic ille.

Export TEI

*Iam, vt tales sint, oculata prouideat electio, ne id accidat in judicibus, quod in mercibus

Export TEI

Circa electionem accuratè tractandum.

ex Europâ conuectis experimur. Quæ enim in serio, pannis, linteis, ac similibus, aut rupturis, aut maculis deteriora inueniuntur, aliis intermixta, & sic occultato vitio, transmittuntur. Vt in eo Europæi videantur esse judicio, Indiis qualiacumque sufficere. Et certè, vt idonei judicari non debeant, ipsa poterit ambitio argumentum esse sufficiens. Non damno muneris huiusmodi

Export TEI

NōNon est omnis prætensio damnabilis.

candidatos, quibus ornamenta doctrinæ, & probitatis, cum suppetant modestè se, & reuerenter insinuant. Humanæ mentis felix illa conditio est, quæ arbitrium prouectionis suæ, intra terminum mode

Export TEI

Cassiodor.

rationis includit, verba sunt Cassiodori Lib 7. 26. Pro quo iuuat rarum, sed memorandum exemplar proposuisse. Illustris Eques D. Ludouicus Quiñones, absolutis cum Iaude jurisprudentiæ studiis, & literariis honoribus cumulatus, ex Peruuio in Regiam Curiam se contulit, prætensorem acturus. Et erat ille honestissimis moribus

Export TEI

Insigne Prætensoris exemplum.

juuenis, qui in nobilitate tantâ luminosiùs radiabant. Cum ergo Matriti auditurus sacrum ecclesiam cœpisset introire, turbam pauperum in ipso vestibulo stipem postulantium conspicatus, sic apud se cogitans loquebatur: Quantò erit meliùs Christi pauperibus, & in illis Christo ipsi, aurum & argentum dilargiri, quàm illud aulicis, & aulicorum famulis tribuisse? Quidquid bonæ fortunæ spero, à Dei pendet voluntate: & ad illam mihi conciliandam meliores isti profectò quàm illi patroni. Sic fatus copiam aureorum apud se inuentam, totam, quanta erat, dispersit, & dedit pauperibus, vt iustitia eius maneat in sæculum sæculi Psalm. 111. Et nouo illo liberalitatis genere exciti pauperes, benefactorem suum præcones omni exceptione maiores, plurimis audientibus, celebrarunt. Factum sic, vt ad primam libelli supplicis exhibitionem, cum meritorum allegatione, in Auditorem fuit Cancellariæ Quitensis electus, & Alcantarensis militiæ Equestribus honoribus decoratus. Obiit Quitensi in vrbe, ætate immaturâ, sed eximiarum virtutum exemplis, velut quodam ad felicitatem compendio multis impletis temporibus, consummatus.

Export TEI

*Talis profectò prætensionis modus dici

Export TEI

Venalitas pro huius modi officijs quàm sit turpis.

ambitiosus nequit; à quo tamen longè abit ille, qui venalitate consistit. Munus hoc, vt dixi, & doctrinæ, & probitatis honestamenta requirit: vbi illa, pretium est condignum. Qui enim pecuniæ suffragio nititur, satis ostendit minimè illa suffragari. Repellendus ergo, neque huiusmodi monstris locus tribuendus. Pro quo D. Isidorus

Export TEI

D. Isidorus Pelusiota.

Pelusiota Lib. 1. Epistol. 485. ita scribit Isidoro cuidam: Quòd si, vt verò consentaneum est, pecunijs imperia emercantur (quæ barbarus etiam quisque emens non modò prohibetur, sed etiam gravißimo supplicio mulctatur, si pecunias dederit) vt sic quoque Cappadocibus dumtaxat imperent, qui hoc merentur, vt suis vinciantur catenis. Sic ille. Clamandum & iterum; Retundatur ambitio cœca cupientium: Proterua refrænetur audacia, qui honorem per nefanda desiderat, amissa potiùs opinione turbetur. Sic Præfectus Prætorii verbis Cassiodori Lib. 12. 7. Vbi &

Export TEI

Cassiodor.

addendum illud, quod vtinam verè dici nostris temporibus possit: Vos autem, quos ad publicas

Export TEI

Solis meritis admittendum.

administrationes peruenire nostra fecit electio, de actionum honestate confidite. Quia vos nulla venalitas excludit, si probitas continuerit actionis. Sic ille, consonans Claudiano, dum canit: Emitur sola virtute potestas. Virtute, inquam, maritatâ doctrinæ. Pro quo valdè debet Regalium ministrorum prouidentia vigilare. Erubescant non rarò tribunalia, in eruditis sessoribus obscurata. Sententiarum desperatur rectitudo, vbi sapientięsapientiæ lumina non præfulgent. Et vt bonis Aduocatis adhæreat Iudex, indecorum certè est cæcorum more procedere oculis alienis, quando etiam pro parte aduersâ eruditi Aduocati adsunt, nec facultas est in eo dissidio, quid sit justius, judicandi. Vbi & audiendus iterum Cassiodorus, dignissimus qui millies loquens audiatur. Lib. 8. 18. Profeßionem

Export TEI

Inscitia in talibus quàm pudenda.

constat esse justitiæ legum peritos judices ordinare; quia vix potest negligere, qui nouit æquitatem; nec facilè erroris vitio sordescit, quem doctrina purgauerit. Et inferiùs. Aßideat tibi propria, & exercitata doctrina. Modò est felix, & certa conditio negotiorum, quando ille sententiam dicit, qui non potest ignorare quod eligit. Non enim decet iudicem ministrum esse voluntatis alienæ. Sic ille.

Export TEI

*Doctrinæ autem castitas præcipuè adne

Export TEI

Doctrinæ castitas adnectenda, à qua immaculatæ sententiæ.

ctenda, sic enim incorrupta prorsus iudicia proferuntur. Duobus inhonestis iudicibus in Susannam immani libidine insanientibus Daniel à Deo damnandis, & dignè puniendis adlegitur: ad quorum alterum sic locutus ille: Inueterate dierum malorum, nunc venerunt peccata tua, quæ operabaris priùs, judicans judicia iniusta, innocentes opprimens, & dimittens noxios. Daniel 13. v. 52. & 53.

Export TEI

Dan. 12. v. 52. & 53.

Ecce luxuriæ progeniem, iniustitiam multiplicem, vt nec Deum timeat, nec homines vereatur. Huic ergo ablegandæ pesti castissimus adest Daniel, vt immaculatæ sententiæ castitatis adminiculo pronuntientur. Pro quo sic D. Maximus

Export TEI

D. Maximus.

homiliâ 1. de accurato Christo: Multùm de Deo pudi|

p. 105

citia consequitur, cùm iudicem Virginem promeretur. Secura enim est de victoria castitas, cui est iudicatura Virginitas. Pudicitiæ autem caussam, nisi vir pudicus audire non debuit, talem enim arbitrum meretur castimonia. Sic ille.

Export TEI

*Castitati deinde modestia comes adhæ

Export TEI

Castitati modestia copulanda.

reat, quæ fastum, & jactantiam moderatur. Notata in iis, de quibus agimus, indicis dignitatibus, mali istius labes, vt de illis dictum à Prophetâ Regio videatur Psalm. 46. v. 10. Quoniam

Export TEI

Psal. 46. v. 10.

Dij fortes terræ vehementer eleuati sunt. In quo quidem nimis errare solent; sic enim contemptibiliores fiunt, & graues non semel despectionum molestias patiuntur. Quas dum vindicare pergunt, turbæ excitantur non leues, & odia, ac persecutiones implacabiles concitantur. Ingens est humilitatis fastigium; at contra ingens arrogantiæ

Export TEI

Ingens humilitatis fastigium.

ruina. Sic D. Isidorus Pelusiota lib. 3. epist. 68. sit ergo magnum licèt dignitatis fastigium, in quo indici Senatores excellunt, credant se altiùs posse conscendere, si se humilitatis beneficio studeant promoueri. Sin minùs, in ipso fastigio corruent, & in ipsâ erunt vilissimi dignitate. Humilitas virtus Christiana est: quòd si se illi Christianos & esse & haberi desiderant, Christum

Export TEI

Virtus Christiana ad omnes spectans.

debent; non Monachos aut Eremitas tantùm, sed omnes ita alloquentem, audire: Discite à me, quia mitis sum, & humilis corde, & inuenitetis requiem animabus vestris. Matth. 11. 29. Iu

Export TEI

Matth. 11. v. 29.

dex ille viuorum, & mortuorum: vnde & iudices discere ab eo iudicialis dignitatis ornamenta possunt: & sunt illa mititas, & humilitas: si secus egerint, ad huius mundi Principem potiùs

Export TEI

Isaiæ 20. v. 1.

spectaturi. Ingressus est Tharthan in Azotum, cùm misisset eum Sargon Rex Assyriorum. Isaiæ. 20. v. 1. Quod ad moralem intellectum trahens Diuus

Export TEI

Ab ea alieni ad diabolum pertinent.

Hieronymus, ita scribit in eum locum: sonare cognoscimus Tharthan, Turrem dedit, vel superfluus, siue elongans. Sargon autem Princeps horti. Hic Rex Assyriorum, quem supra legimus sensum magnum (propter superbiam Diaboli) habet duces plurimos: quorum vnus est Tharthan elatus in superbiam, & longè procedens in scelere, & amplior ceteris: & mittitur ad impugnandum Azotum. Qui Hebraicè interpretatur ignis generationis, expugnatque dux Regis Assyrij eos, qui generationi & libidini seruiunt. Sic ille. Vt videant ij, de quibus nobis sermo, ad quem pertineant, si à Christianâ humilitate, quæ castitatem habet sociam, sicut jactantia luxuriam, abhorrere se factis, licet non verbis, fateantur.

Export TEI

*Est autem singulare Indiarum malum in

Export TEI

Indiarum propria auri sacra fames.

Iudicibus auri, argentique cupiditas, quâ regnante, indubitatum relinquitur iustitiæ patrocinium expirare. Isaiæ 28. v. 1. Væ coronæ superbiæ, ebriis Ephraim, & flori decidenti gloriæ exultationis

Export TEI

Isaiæ. 28. v. 1.

eius. Ecce ebrietatem exprobratam coronæ superbiæ, Ephraimitis, quo nomine Samariæ regnum indicatum communiter affirmant interpretes. Nec quibuslibet, sed coronæ, iis videlicet, qui dignitate inter alios præcellebant. Vbi no

Export TEI

Inde iustitia temerata.

tatu digna lectio septuaginta occurrit, quæ pro Ebriis, Mercenarij habet, & lectionem istam vulgatè concinere doctè ostendit P. Gabriel Aluarez in eum locum: mercenarij enim homines, & operarij viles, solent frequentiùs inebriari, dum post operam, & laborem vires deperditas volunt recuperare; & reuerà vires potiùs opprimunt, & deperdunt. Vnde vtraque significatio ab Spiritu Sancto prouisa, & proposito idonea. Nam reuerà Ieroboam, & ij, qui à reliquis Tribubus disceßionem effecêre, ad mercedem, & lucra temporalia respexêre, vt patet ex Historia diuina 3. Reg. 12. v. 26. sic ille philosophatus. Auaritiæ ergo in coronâ superbiæ notata, in Magistratibus notæ sublimioris. Vbi ergo illa, ibi & ebrietas & iustitiæ violatæ frequentia. Vnde & septuaginta

Export TEI

70. Lectio.

sic vertunt: Væ coronæ iniuriæ, mercenarij Ephraim. A talibus enim iudicibus vino auaritiæ ebriis nihil potest aliud expectari. Et Diuus quidem Hieronymus Iudam hoc loco speciatim notatum tradit, qui ex tribu erat Ephraim in quâ Iscarioth,

Export TEI

Dux taliũtalium Iudas.

& ita pro eo ita scribit: Ebrius autem fuit proditor, non vino, sed auaritiâ, & furore aspidum insanabili, & Diaboli cibo, qui post bucellam introiuit in eum. Ioan. 13. v. 27. Vt videant iudices excelsum adepti locum, quem sequantur ducem, dum auaritiæ vino ebrij, & veneno aspidum insanabili, miserorum iniurias corde & opere meditantur. Quia verò circa hoc frequens occurrit periculum, de illo in speciali oportet disseramus.

back | | continue