Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

SECTIO V.

SECTIO V.

Circa Parochos linguam Indorum ignorantes nonnulla vtiliter discutiuntur.

SEßione 9. statuit id quod est absolutè lo

Asserta D. Quitensis circa ignorantes Indorum linguālinguam.

quendo verissimum, eos scilicet, qui linguam ignorant, peccare mortaliter Paræcialem curam assumentes, si alij eam callentes sint; addens insuper collationem esse nullam. Seßione 10. cum P. Fr. Ioanne Baptista affirmat non teneri Beneficium dimittere si socium sibi adsciscat cum sufficientia necessaria ad debitè administrandum. Pro quo etiam adducit Naldum verb. Beneficium num. 13. quantum ad dimissionem, quòd scilicet non teneatur statim dimittere, licet titulo legitimo careat: potest enim retinere, sed vt non suum vsque ad honestam & commodam dimissionis occasionem prudenti arbitrio disponendam. Et quòdsi per alium administrauerit, fructus possit suos facere ex Bonacina, P. Henriquez, & alijs apud Machadum Tomo 1. Parte 3. Tract. 3. Lib. 1. Docum. 10. n. 8. Item ex P. Acosta in Manuss. non teneri dimittere, qui seriò de addiscenda lingua agit, licet in eo biennij laborem insumat, immò & quadriennij, si propter hebes ingenium eius fuerit diligentia desiderato exitu defraudata. Nec huiusmodi prolixis possessionibus regulam Cancellariæ de triennali pacifica possessione fauere, quia ab Ecclesia nequit tituli suppleri defectus, cùm circa rem versetur ex naturali & diuino iure requisita, in quo nequit Pontifex dispensare. Seßione 11. asserit posse talem Parochum, etiamsi reuera talis non sit, assistere matrimonio propter communem errorem talis impedimenti, & titulum coloratum, quia Ecclesia potest hunc supplere defectum, sicut etiam in coadiutore ab ipso assumpto, in quo prædicta concurrunt. Seßione 12. vt probabile proponit, in eo, in quo ob ignorantiam linguæ fuit collatio nulla, reualidari titulum eo ipso quòd illam addiscat, sine alia collatione; dummodò impedimentum tale sit occultum, & addit cum eius sententiæ Auctoribus, id habere locum quando in concursu ad Beneficium alij linguæ periti non fuerunt; Si enim fuêre, semper cum iure ad illud manent, quia sic ignoranti in eorum præiudicio non potuit reualidari titulus. Circa hæc

39

*Dico Primò. Assertum P. Fr. Ioannis Bap

Assertio 1. Ignorans vt sustineri in Beneficio queat.

tistæ ita accipiendum, vt à Nobis est dictum citato Tit. 16. num. 2. quando scilicet electio ignorantis habuit omnia alia requisita, & idoneus alius non est inuentus, etiamsi linguæ peritus, quia in eo defectus non tolerabiles deprehensi: tunc enim licitè & validè fit collatio, & institutio canonica, si præsertim per alium sic institutus possit Indorum necessitatibus prouidere. Id autem quod ex Naldo additur parui, aut nullius ferè momenti

Naldus.

est, quia omnes ita debent fateri, scilicet retinendum Beneficium à non legitimo possessore tamquàm non suum cum voluntate dimittendi illud quàm citò commodè & honestè potuerit: pro quo citat Nauarrum Consilio 2. de homicidio, & refert |

se ad dicenda verb. Clericus in fine, vbi de eo nihil. Et de habente irregularitatis impedimentum loquitur, non in casu, de quo agimus, in quo supponendum est posse per alium ministrare: Si enim ille desit, nec aliunde, iuxta dicenda, obligatio vrgeat, magis est acceleranda dimissio, quia in alijs irregularitatibus impedimentum potest esse morale, ratione scilicet prohibitionis, in præsenti autem est physicum; si reuera est talis, vt volunt multi, de quo citato loco adhibita adnotatio.

40

*Dico Secundò. Quod ad fructuum resti

Assertio 2. Quoad fructus quid verosimile; adhibita distinctione.

tutionem attinet dictum supra num. 472. & adhibenda distinctio. Si socius, qui administraret, non est assumptus, & Parochus ipse per se aliqua est executus ministeria, ratione illorum poterit aliquid retinere iudicio prudentis computandum. Si socio assumpto ministrauit, similiter dicendum, potiori socio exhibita portione. Quod nihil videtur impossibile; nam saltim cura vt socius suo non deesset muneri, & nonnulla alia, quæ videntur inexcusabilia, nec non Indorum protectio, aliquod etiam stipendium promeretur. Et vt scrupuli cessent, amicabilis inter eos poterit esse conuentio.

41

*Dico Tertiò. Quod ad P. Acostam spe

Assertio 3. Circa P. Acostæ Pronuntiata.

ctat, ipse Lib. 4. de Procuranda Indorum salute Cap. 6. & tribus seqq. grauiter, eruditè, eleganter & robustè materiam est istam prosecutus & Cap. 7. ita quidem scribit: Atque accipiat licet quiuis vt volet, quod dicam; rigidum & morosum appellet, nihil moror. Ego eum Sacerdotem, qui linguæ Indorum ignarus, non nisi cum animæ suæ iactura Parochi Officium suscipere posse iam pridem & opinor & assero: quod etiam manifesta ratione demonstro. Duo sunt de neceßitate salutis. Fides & Pœnitentia. Fidem docere ac prædicare non potest, sermonis expers. Pœnitentiæ Sacramentum administrare non potest, qui neque quæ confitetur Indus, intelligit; neque quæ præcipit ipse intelligitur. Et nonnullis interiectis

Quando liceat ignaro Parochiam admittere.

sic subdit: Cùm ergo alij peritiores, melioresque non suppetunt, licet sanè, immò verò expedit, hos vocare, illisque iniungere, vt Sacrificio, Baptismo, Matrimonio iuuent suos. Pœnitentia etiam animam iam agentes, vt dixi, vitia publica amputent, exemplo ac beneficentia efficere adnitantur, quod minùs sermone possunt. Porrò interdum accidit vt eiusmodi Sacerdotes elingues quidem, sed manu alioqui prompti, plus in Indorum conuersione effecerint, quàm alij vsque ad loquacitatem diserti. Quòd si non ea paucitas sit ministrorum; Episcopus tamen tuus te eam prouinciam subire iubeat, debes imperitiam omninò tuam opponere, teque ineptum excusare. Sin adhuc pergat iussa vrgere, tutò Prælato obedis, tutò oues, qua potes, facultate pascis. Debes tamen copiæ interim sermonis parandæ non indiligentem operam dare. Viderit verò Episcopus quam Pastori magno, qui eduxit oues in sanguine Testamenti æterni (Hebr. 13.) rationem redditurus sit, qui nisi maximè idoneos suis præficiat, sanguinis sine dubio apud æternum iudicem reus erit. At hi, qui iubente nemine, nemine vocante, ipsi se intrudunt, ipsi Indorum Parochias anhelant, lucro prorsus intenti, nihil aliud, quàm quæstum existimantes pietatem, cùm sint aliôqui ineptißimi, muti, elingues, qua ratione & lege excusentur, quòd speculatores se constituerint, qui clamare non norunt Ezechiel. 3.) alij iudicent. Ego certè tantam temeritatem, tantum Dei animarumque contemptum excusare nec volo, nec possum. Hæc ille.

42

*Iuxta quæ docti est Patris conformanda

Conformitas doctrinæ in illis cum dictis aliàs.

doctrina, vt id stet quod de biennio aut quadriennio dicitur asseruisse. Supponuntur enim non intrusi, sed Episcopis scientibus & volentibus, ac Beneficium sic Conferentibus in Parochijs constituti. Hos autem ille legitimos Pastores agnoscit, & ita videntur sine limitatione temporis tolerandi, & absoluendi, cum linguæ defectu curam vt possunt prosequentes. Nihilominùs ita est exponenda sententia, vt electi quidem & canonicè instituti ab Episcopis, pergant suo in munere; sed quia ita instituti sunt, vt obligationem addiscendæ linguæ subierint, si id assequi non potuerint, debeant Episcopos admonere, & Beneficium dimittere; sin minus non absoluendi. Sed quid si Episcopi renuant? Hoc equidem Auctor non tetigit: sed iuxta ipsius mentem videtur proculdubio dicendum posse in cura Paræciali procedere, adscito aliquo muneris adiutore. Hæc autem tunc locum habere poterunt, cum in nouis conuersionibus penuria fuerit Sacerdotum, aut in locis remotissimis: vt verò res modò se habent, prædicta vix locum potest habere doctrina: iuxta Regiam siquidem dispositionem, Pontificijs indultis roboratam, examen debet circa linguæ notitiam exactum præmitti; quòd si tale sit, non erit locus huiusmodi quæstionibus. Pro quo & dictum Tomo præcedenti Parte 4. nu. 151. & 152. Sed quia contingere potest vt Examinatores cum graui conscientiarum pondere suo desint non semel Officio, pro eo docti Patris doctrina non subleuat, qui aperiendam imperitiam dicit Episcopo. Et videri alicui posset incredibile ea cognita, & peritioribus erga illam suppetentibus cum requisitis alijs, Episcopum Paræcialem curam ea ex parte inepto largiturum, aut Patronum id scientem ad præsentationem processurum.

43

*Nihilominùs casus est possibilis, nec adeò

Praxis non tolerabilis explicata.

rarus, vt non aliqua detestanda exempla experientia ministrârit. Familiarem suum cupit Episcopus Beneficio munerari, qui vix linguæ rudimenta pernouit. Id agnoscentes Examinatores ita rem disponunt, vt ad examen accedens, quid sit interrogandus prænoscat, & periti alicuius iuuamine breuiculam Euangelij alicuius explicationem obtrudat. Obtenta ergo approbatione, nominatione ad Patronum delata nihil de collusione scientem, euadit Parochus ab Episcopo canonicè institutus: ab Episcopo inquam, qui ignorare defectum vix credi possit, sed exercitio Paræcialis curæ, & Indorum conuictu, meliora sibi promittit. Sed quàm infelici fiducia, id ostendit quod à Nobis dictum Tomo 1. Thesauri Tit. 13. Cap. 6. num. 4. & in sic electis P. Acostæ doctrinam locum habere non posse satis est manifestum.

44

*Dico Quartò. Iuxta dicta Asserendum

Assertio 4. Non semper in præfatis esse irritam collationem.

est non semper collationem impensam linguæ imperito, aut Canonicam institutionem esse irritam. Ex quo & habetur talem non esse irregularem; vnde & aliquando, etiam suppetente peritorum copia, alicui est Paræciale munus exhibitum, iniuncta obligatione linguæ intra semestre addiscendæ, sin minus auferendum. Quod com|

probari potest ex sententia, quam cum alijs tenet P. Palaus Parte 5. Disput. 5. Puncto 4. num. 7. collationem scilicet factam irregulari non esse irritam, sed irritandam, pro quo inter alias illa adducitur ratio, quòd irregularis possit procurare dispensationem, & interim Beneficio per alium deseruire, eiusque muneri satisfacere. Quod quidem quantùm ad dispensationem attinet hic propriè locum non habet propriè loquendo: benè tamen quantùm ad similitudinem in eo quòd potest tolli impedimentum, si videlicet Beneficiarius linguam addiscat. Quoad satisfactionem autem per alium magis congruis alijs irregularitatis generibus non potest per se ipsum ministrare, quod tamen linguæ Indicæ ignarus, potest in multis, vt vidimus, præstare. Et hoc quidem etiamsi dicamus esse irregularem; ex quo & probari potest non esse talem, quia ministrare scilicet in multis potest, & impedimentum sine dispensatione remouere, si videlicet linguam addiscat, quod non ita accidit irregulari.

45

*Dico Quintò. Sublato impedimento per

Assertio 5. sublato impedimento noua non esse oput collatione.

linguæ peritiam obtentam non est noua collatio Beneficij necessaria. Hoc constat Primò si iuxta Assertionem præcedentem stet collationem irregulari impensam esse validam. Pro quo P. Suarez Tomo 5. in 3. p. Disput. 40. Sect. 2. num. 36. vbi id ita probabile asserit, vt non parùm in assensum videatur inclinare, dum etiam num. 30. fundamentis contrariæ sententiæ luculenter satisfacit. Deinde si valida non sit, idem stare posse dictum à Nobis Tomo præced. Parte 3. num. 219. & pro eius probabilitate stant P. Thomas Sancius Lib. 8. de Matrim. Disp. 7. num. 12. apud quem plurimi absoluti Assertores. P. Coninck apud Dom. Quitensem Lib. 8. Disp. 7. n. 12. penitus erratica citatione, cùm sit illa P. Sancio propria, sed eo non citato, vt apud P. Lessium occurrit. Tenet ergo P. Coninck Disput. 14. n. 73. quod ad probabilitatem spectat, sicut & P. Lessius Lib. 2. de Instit. Cap. 34. num. 119. qui pro hac sententia citat P. Henriquez Cap. 13. de Excommunicatione, scilicet Lib. 13. vbi tamen nihil tale habet, sed Cap. 14. num. 1. apertè oppositam dicens per dispensationem impedimenti non reualidari titulum, sed à Collatore iterum conferendum.

46

*Et habet pro se sententia ista commodum

Commodum exemplum ex matrimonio petitum.

exemplum ex matrimonio petitum cum impedimento dirimente contracto, cuius dispensatione pro foro occulto comparata, secundùm probabilem sententiam, non est necessarium solemnitatem iam adhibitam iterare. Quod & in consensu asseritur: si vnus enim ex contrahentibus sit tantùm impedimenti conscius, est quidem probabile, & graues pro se Patronos habet, vt videri potest apud P. Thomam Sancium Lib. 2. Disput. 36. n. 9. Si autem vterque sit conscius, id est probabilius, & pro eo stat communis sententia Doctorum apud eumdem n. 6. videndum etiam Disp. 37. Cui non factum satis ab aliquo, quem viderim. Si enim proptereà necessaria dicitur iterata collatio, quia Beneficij collatio fuit nulla, & ita debet iterùm collatoris voluntas accedere, quæ non extat, dum receptionis nullitas ignoratur, quia ignorantia facit inuoluntarium: similiter videtur in matrimonio dicendum; siquidem Ecclesia in illius celebratione suum etiam præstat assensum, dum auctoritatem illi præbet, quod non nisi sciendo & volendo stare potest. Ideo autem non esse nouum necessarium asseritur, quia ex parte Ecclesiæ iam est id præstitum, quod est ex eius parte necessarium, & in eadem perseuerare censetur voluntate. Atqui hoc etiam dici in casu præsenti potest, præsentans enim & conferens in eadem voluntate persistunt, & ex parte sua totum illud exhibuerunt, quod ad Beneficij legitimam receptionem & continuationem erat reipsa sufficiens: Ergo non est noua præsentatio aut collatio necessaria. Quæ consequentia legitima est, aut quod de matrimonio dicitur, non est, contra tot Doctorum receptissimam sententiam, admittendum. Et vrgentior quidem illa si de contrahentium consensu loquamur; ideò enim nouus non iudicatur necessarius, quia iam initio præstitus perseuerat, & copula confirmatur: nam reuera copula consensus non est, vnde & stante ablatione impedimenti sine consensu esse potest.

47

*Dico Sextò. Si linguæ Indicæ ignarus

Assertio 6. & locum habere etiamsi in concursu sit Beneficium obtentum.

Beneficium Paræciale recepit in concursu aliorum callentium ipsam, & eam addiscat vt possit sufficienter ministrare, probabiliter dici potest ex ea parte non esse nouam præsentationem, aut collationem necessariam. Id probo: Quia Doctores asserentes esse necessariam, proptereà id statuunt, quia dispensatio impedimenti non conceditur cum præiudicio tertij, & ita eam impetranti prodesse nequit. In casu autem nostro de dispensatione non agitur, quæ necessaria non est, sed de impedimenti cessatione, qua posita, nihil est quod obstet retentioni. Ad summum enim

Quid de obligatione circa magis dignum.

haberi potest alium fuisse digniorem: atqui collatio minùs digno facta valida est, & sine obligatione restitutionis, iuxta satis probabilem opinionem, pro qua P. Thomas Sancius Tomo 1. Consiliorum Lib. 2. Cap. 1. Dub. 6. n. 1. qui & nu. 6. & 8. de Beneficijs agens, quæ sunt iuris patronatus, statuit minùs dignum à Patrono præsentatum debere confirmari, & eius præsentationem esse validam. Licet autem discrimen constituat inter Beneficia, quæ iuris patronatus sunt, & ea, quæ sunt liberæ prouisionis Episcopi, & hæc dicat inualidè minùs digno conferri; oppositum tamen tenet Nicolaus Garcia de Beneficijs Parte 9. Cap. 2. à nu. 235. Vgolinus de Officio Episcopi Cap. 50. §. 23. nu. 4. & alij plures. Tum etiam quia licet demus collationem minùs digno impertitam non esse validam, nullus tamen tenetur se talem credere, sed Episcopi stare iudicio securè potest, vt notant graues scriptores, quos adducit & sequitur P. Palaus Parte 2. Tract. 13. Disput. 2. Puncto 11. §. 5. num. 1. Vnde in ordine ad praxim sententia opposita parùm commodi videtur importare.

48

*Præstat autem pro huiusmodi Pronun

Non esse obligationem dimittendi BeneficiũBeneficium ab irregulari.

tiato id adiecisse quod habet P. Suarez Tomo 5. in 3. p. Disput. 40. Sect. 2. num. 11. vbi ita scribit: Neque etiam ratio naturalis per se sumpta ampliùs probat; immò multi existimant indignum non teneri, etiam ex iure Canonico ad dimittendum statim

P. Suarez.

Beneficium sua sponte, donec à Superiore cogatur: dummodò poßit, & studeat se dignum reddere, & interim aliorum iuuamine suo muneri satisfacere. Idem ergo dici potest de irregulari: nam potest dispensationem procurare, atque hoc modo impedimentum tollere. |

Sic ille, quod casui nostro venit verosimiliter adaptandum.

49

*Dico Septimò. Quod ad actus iurisdi

Assertio 7. validos esse actus iurisdictionis in illo.

ctionis attinet, etiamsi dicamus collationem factam linguæ Indicæ ignaro esse inualidam, si exerceantur validi sunt. Si valida sit collatio, sine difficultate resolutio procedit, vt benè ostendit P. Suarez suprà num. 41. & 44. Pro casu autem inualidæ collationis suffragatur recepta doctrina de errore communi cum titulo colorato. Videtur autem error talis locum habere non posse: quia cùm Indi quotidianis experimentis compertum habeant Parochum eorum linguam ignorare, quomodò stare queat communis error? Vnde addendum posse nihilominus errorem interuenire, eo quòd communiter vt verus Parochus habeatur, etiamsi linguam Indorum ignoret. In quo quidem probabiliter proceditur, & proptereà expediet potiùs Parochum ea se opinione tueri, iuxta quam, vt vidimus, collatio irregulari facta valida est, quod est magis accommodatum tali eius statui, dum quidem in Officio sustineri potest, & de melioris status adeptione pertractat.

Loading...

back | | continue