Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

1

*PRimum. (& est illud

Suspendia accepta pro Missis in Indijs an remitti in Hispaniam possint vt plures dicāturdicantur, ampliori quantitate mittenti reseruata.

Parochis etiam Religiosisque commune) An qui Eleëmosynas pro Missis accipiunt, adeò multas, vt satisfacere per se ipsos nequeant, possint summam aliquam pecuniæ in Hispaniam transmittere, in quâ eleëmosynæ aut stipendia minori quantitate constant, vt quatuor, vel sex, aut octo, & vero etiam plures, diuisis Indici stipendij, pro vnâ dari soliti, portionibus, iuxta regionum diuersa statuta, dicantur. Vbi distinguendum est, an scilicet is, quis debet, habeat vnde satisfacere per alios possit, iusto stipendio in Indiis attributo: an verò soluendo debito non sit. Et

Export TEI

Non posse, si obligatus ad illas habeat copiācopiam pecuniæ sufficientẽsufficientem, quia differri nequeũtnequeunt.

in priori casu res videtur certa, teneri ad illas per alios in Indiis dicendas. Ratio est aperta: quia tenetur non differre ampliùs earum celebrationem, cùm iam sat longum tempus effluxerit, vt arguit debiti magnitudo. Quæ est communis doctrina scriptorum, pro quâ Bonacina Tomo 1. Disput. 4. de Sacramentis, Quæst. vlt. Puncto 7. §. 5. num. 2. Villalobos Parte 1. Tractat. 8. Difficult. 18. numer. 2. Diana Parte 2. Tractat. 14. Resolut. 25. Ludouicus à S. Ioanne, Alfonsus à Leone, Marchinus, P. Fagundez, P. Reginaldus, quos adducit Hieronymus Garcia in summâ Morali de sacerdotio, Tractat. 3. Difficult. 10. Dub. 8. num. 1. Victorellus ad Cap. 8. Lib. 2. Cardinalis Toleti §. vltimo. vbi alios refert. P. Palaus Tomo 4. Tract. 22. Puncto 14. in fine. P. Dicastillus Tractat. 5. Disputat. 4. numer. 399. & seqq. Thomas Hurtadus Tractat. 2. numer. 195. & 196. multis adductis. Cùm ergo non possit per se illas dicere, tenetur per alios, qui earum celebrationem statim exequantur.

Export TEI

2

*Quòd autem hoc modo satisfaciendum

Export TEI

Et Satisfacere per alios debet.

obligationi tali sit, affirmant communiter Doctores, vt videri potest apud Bassæum in Floribus Theologicis. verb. Missa 7. n. 3. Quamuis in hoc accuratâ distinctione vtāturvtantur Fraxinellus, & Alfonfus à Leone, quos pro eo laudat Hier. Garcia suprà, dub. 1. n. 12. Dicunt enim quòd si MissęMissæ erant dicendæ pro

Export TEI

Sed distinctione vtẽdumvtendum.

Defunctis, aut pro viuis in particulari, restitutio est facienda modo dicto, faciendo scilicet vt per alios dicantur. Si verò pro bono populi, aut Ecclesiæ cultu, summam illam pecuniæ posse in iis, quæ ad spirituale bonum eiusdem populi conferre possunt, & in ornatu Ecclesiæ. Si autem dicendæ erant ad aliquod beneficium à Deo impetrandum, cuius iam præteriuit occasio, vt si pro salute eius, qui iam mortuus est, restitutio facienda ei, qui stipendium contulit. Aduertunt tamen præfati, quod si Missæ dicendæ erant pro bono populi aut Communitatis, iuxta Testatoris voluntatem, & sacerdos eam velit Sacristiæ aut Ecclesiæ summam, quam debet, applicare, debet id auctoritate Episcopi interueniente præstare. Iu

Export TEI

Iuxta quāquam resolutio.

xta hæc ergo, si restitutio ei, qui stipendium contulit, facienda sit, satis apparet perspicuum non posse in Hispaniam pro multiplicandâ sacrificiorum celebratione transmitti. Sed neque ex aliis motiuis acceptum, quia cùm possit modò fieri restitutio, differri nequit, sicut differri non potuit vsque ad præsentem articulum.

Export TEI

3

*Prætereà, aut tot Missæ in Hispaniâ dicen

Export TEI

Vrgetur, ex dilatione, & qualis sit mortalis.

dæ sunt, sttipendio iuxta morem regionum exhibito, quot ij, qui stipendium dedêre, dicendas voluerunt, eo, quod superest, sacerdoti, qui accepit, reseruato: aut totum, quod est acceptum, in eis est expendendum. Primum stare nequit, quia dilatio noua interuenit sine adiectione fructus alicuius, quem possit is, pro quo erant Missæ dicendæ, percipere, quæ sanè mortifera est, iuxta Auctores dictos & alios communiter, ex quibus laxiùs loquentes dilationem vltra duos menses esse mortalem affirmant, cùm alij, in quibus est P.

Export TEI

P. Palaus.

Palaus, talem censeant, quæ mensem prætergressa. Post hæc autem scripta, ad manus venit Tomus 7. P. Arriagæ, qui Disput. 56. num. 15. in fine, sic

Export TEI

P. Arriagæ nimiam concedit laxitatem.

ait: Ego autem non essem ita scrupulosus, sed putarem medium annum posse concedi, quia etiam artificibus laborantibus in aliquo opere magni momenti solet anticipatò dari pars pecuniæ pro opere, quod non nisi ad quinque vel sex menses perfici potest. Sic ille, qui pro inaudita laxitate exemplum enerue prorsus adducit, & ex quo contrarium potest apertè demonstrari. Datur enim anticipatò pars pecuniæ, quia opus

Export TEI

Exemplum ab eo adductum retorquetur.

perfici nequit ante tempus illud, ne artifex diu sine præmio laboret, quod citò perfici non potest. Atqui recipiens stipendium pro Missis, circa illas non laborat lato illo spatio: ergo diuersa est in ea ratio. Prætereà contra citatum Auctorem facit id, quod ipse habet in fine disputationis, vbi de infirmitate Capellani agens, & quærens quænam sit talis, vt ea durante ad celebrandum per alium non teneatur, sic ait: Ego sanè, quando vltra |

p. 325

mensem protrahitur morbus, non dubito debere iudi

Export TEI

Et doctrina alia priori contraria.

cari longum. Et sanè vix possumus præsumere Fundatorem consensisse in tam longam carentiam sacrificiorum. Sic ille, priori dictæ doctrinæ penitus contradicens. Sed vt hoc demus, in nostro casu parum releuat ista dilatio, vt constat; cum dilatione autem est insuper retentio partis maximæ stipendij, pro qua titulus nullus est. Et licet non defuerint, qui id posse fieri tradiderint, eo quòd id, quod retinetur, velut fructus diligentiæ est: iam tamen sententia illa iudicio Sedis Apostolicæ exauthorata est, vt non possit sustineri.

Export TEI

4

*Est autem pro eo Decretum Quartum, &

Export TEI

Decreto Vrbani VIII. vt nihil possit, qui Missam per alium dicit, sibi retinere, cum Cardinalium Declarationibus.

Declaratio authentica Sacræ Congregationis Cardinalium, quæ est in ordine septima, pro quarum inuiolabili auctoritate videndus Hieron. Garcia suprà Dub. 2. num. 15. Cùm enim dubium circa præfatum Decretum in hunc modum fuisset propositum: Quæritur an permittendum sit Administratoribus Ecclesiarum, vt retineant aliquam Eleemosynarum portionem pro expensis manutentionis Ecclesiæ, Altarium, Inseruientium, paramentorum, luminum, vini, Hostiæ, & similium, sic respondent: Respondit permittendum non esse, vt Ecclesiæ, aut loca pia, seu illorum Administratores, ex Eleemosynis Missarum celebrandarum vllam vtcumque minimiam portionem retineant, ratione expensarum, quas subeunt in Missarum celebratione: nisi cùm Ecclesiæ, & loca pia aliàs non habent redditus, quos in vsum earumdem expensarum erogare licitè poßint. &c. Addenda etiam nona responsio, quæ in terminis resoluit quæstionem, sic: Ad Nonum, debere absolutè integram Eleemosynam tribuere Sacerdoti celebranti, nec vllam illius partem sibi retinere posse. Hæc ibi: Licet autem sint apud Thomam Hurtadum suprà num. 164. qui censeant Decretum dictum non esse receptum; ipse tamen ei standum censet, dum contrarium non constat: & meritò, quia possessio pro lege stat, iuxta recepta principia. Et iuxta hoc loquitur Ioannes Poncius in Casu Theol. Disput. 44. num. 130. Et D. Machadus Tom. 2. pag. 79. fin.

Export TEI

5

*Si autem dicatur secundum, neque illud

Export TEI

Plurium Missarum dicendarũdicendarum intuitu non posse pecuniam transmitti.

stare potest: quia is, qui stipendium contulit, benè viderat summam illam in Hispaniam transmissam pro Missis pluribus suffecturam; & tamen id ita disponere noluit, breuitatem temporis in eo & certitudinem, spei illi maioris cōmodicommodi præferens: ergo aliter agens, contra illius agit voluntatem, & quidem rationabilem. Et quemadmodum si quis certam summam alio titulo debeat, non potest eam in Hispaniam transmittere, vt emptione & venditione mercium Creditoris vtilitas augeatur; ita etiam est in casu præsenti dicendum, in quo ratio est eadem.

Export TEI

6

*Iam, si Sacerdos aliquis integrè soluendo

Export TEI

Qui soluendo non est, ad trāsmissionemtransmissionem non teneri.

non sit, video in vsu haberi transmissionem pecuniæ talem, & à viris piis, & non indoctis probari. Circa quod in primis dicendum videtur id non esse in conscientiæ foro necessarium, quia non est solidum pro obligatione huiusmodi fundamentum. Hoc in loco contraxit, neque obligatio restitutionis pro alio esse potest, nisi is, qui debet, aliò se conferat, & sit obligatio personalis: vnde si in Hispaniam iret Sacerdos tali obligatione grauatus, ibi satisfacere eidem posset. Et hoc quidem iuxta communem doctrinam est in materia restitutionis, ex qua habetur restitutionem, cuius obligatio ex contractu descendit, in quo pro re acceptâ est reddenda alia, ibi facien

Export TEI

Restitutio vbi facienda.

dam, vbi res, pro quâ datur, est accepta, nisi aliter sit conuentum: pro quo Nauarrus, Bonacina, Syluius, P. Vazquez, P. Lessius, P. Filliucius, quos adducit & sequitur Bassæus verb. Restitutio 4. §. num. 11. P. Molina Disput. 752. Conctus 2. P. Gaspar Hurtadus Tractatu de Iust. & Iure Disput. 8. de Restitutione, Difficult. 3. & alij passim. Ex eo autem quòd debitum deterioratum sit, & integrè non possit eidem satisfieri, non oritur noua obligatio extraordinariæ illius diligentiæ; quâ etiam positâ incertum est an sit modus ille conuenientior, ob incertitudinem aut dilationem.

Export TEI

7

*Propter quam rationem satis est verosimi

Export TEI

Transmissionem non esse licitam ostenditur.

le neque id fieri posse: licet Thomas Hurtadus suprà num. 168. non ita damnandum dicat, vt putat Vega, si ob dilationem aliqua compensatio fiat. Sed hoc non obstante id fieri non posse ait, iuxta Decretum Vrbani VIII. quando quis partem stipendij sibi reseruat. Ego insuper arguo: qui enim stipendium contulit, statim obligationi satisfaciendum voluit: quod cùm secus factum sit, quamprimùm debet satisfieri iuxta dicta: quod si integrè non possit, iuxta possibilitatem tamen. Neque dici potest dilationem vtilitate maiori ex sacrificiorum æquato numero compensari: quia cùm sit hoc incertum ob nauigationum pericula, mari & hostibus infestis, non est congruus restitutionis modus. Vt verò debitoris conscientia secura sit & quieta, neque transuersa illa torqueatur spina de non dictis tot Missis, quot fieri debuissent; si doctus est, habet quomodo id assequi valeat, ijs, quæ diximus, neutiquam ignoratis: si autem non doctus, iudicio se Confessarij docti submittat, & vt animabus

Export TEI

Animabus in Purgatorio vt fieri possit satisfactio.

in Purgatorio detentis, quas sacrificij subuentione frustrauit, non ex integro iniuriosus appareat, plenarias pro eis Indulgentias studeat lucrari, aut beneficio Bullæ Cruciatæ, aut frequentium aliarum largitionum. Sic enim accidere potest vt Indulgentia vtilior animæ sit, quàm sacrificium; licet hoc in ordine ad Dei gloriam, & fructus alios, summæ sit æstimationis. Quia verò obligatio dicta maior esse & frequentior in Parochis Indiarum solet, si plenæ satisfactioni impares sint, Bullas defunctorum sumere pro eisdem expediet, pro quibus debuerant celebrare. Quia verò transmissio dicta aliquibus non iniusta apparet, in quibus est Vega verb. Missas, Casu 5. generaliter loquens, cùm omnes, pro quibus est obligatio, dici non possunt, in suo illi censu poterunt abundare; & erit tolerabile, dummodo mare securum ab hostibus sit, & negotium personis in Hispania securissimis committatur, quorum manibus non adhæreat: & de hoc possunt cum Beato Iob, sed in Domino, gloriari.

Export TEI

Secundum quod inquiri erga Indicos Clericos potest, illud est, An qui ad Oratorium priuatum, vt Missam ibi dicant, vocantur, maius stipendium eligere possint.

Export TEI

8

*Scio petitum aliquando duplicatum ab eo,

Export TEI

Non posse maius peti statuitur.

qui per ipsam transibat domum, in qua rogatus est vt Missam celebraret: Sed est abusus neutiquam tolerandus, quia neque vnum vltra taxam |

p. 326

currentem exigere obolum potest, cùm nihil in eo specialis laboris supra ordinarium eundi in Ecclesiam ad sacrificium offerendum reperiatur. Quando enim specialis aliquis labor est, qui se

Export TEI

Quando id liceat exemplis declaratur.

cundùm communem æstimationem pretio sit compensabilis, & à Sacerdote adhibetur, recepta sententia est plus aliquid prudentis esse arbitrio tribuendum, de quo post alios P. Dicastillus Tomo 1. de Sacramentis Tract. 5. Disput. 4. num. 322. vbi exempla apponit eius qui obligatus ad iter vnius leucæ ob dicendam Missam, vel ad ministrandum Sacramentum, vel ad dicendas Missas certis horis, & non aliis, sicut & certis locis, ad celebrandum sub dio, vel loco malè sano, vel ad expectandum quotidie vnam vel duas horas ad dicendam Missam. Pro quo & Cardin. Lugo in Responsis moral. Lib. 5. Dub. 18. num. 3. Atqui in casu nostro nihil horum, nec simile quidquam interuenit, vt est compertum, & ita est excessus manifestus.

Export TEI

9

*Si dicas obligari ad celebrandum in tali

Export TEI

Nihil tale exigi posse ob certi loci obligationem

loco; id non satisfacit: quia pro tali obligatione tunc accipi aliquid potest, quando ex eo specialis labor accrescit, & priuatio libertatis non connexa generali obligationi, iuxta id quod est vsu receptum, & Prælatorum statuta præscribunt. Vnde si quis Sacerdoti existenti in Ecclesia offerat commune stipendium, vt in eadem Ecclesia, atque in altari determinato Missam faciat: non potest aliquid supra commune ab eodem exigere: & ita si Prælati exigentem scirent, non sinerent impunitum. Et tamen priuatur libertate dicendi alibi, & aliquod fortè incommodum patitur; sed ex iis, quæ communiter recurrunt, & ita pretio peculiari non debent æstimari. Quem

Export TEI

Exemplis euincitur.

admodum si specialis Missa ab eo petatur, per quod libertate priuetur dicendi aliam. Et vt demus in casu, de quo agimus, plus aliquid exigi potuisse; non tamen duplum; immò nec medietatem; quia labor ille valde tenuis est. Quod ex eo deduci clarè etiam potest, nam ei, qui vt Diaconus, aut Subdiaconus in Missâ solemni ministrat, medietas stipendij datur pro Missa dari soliti; vbi certe labor est maior, & prolixior occupatio. Est autem casus communis, sed quia in Indiis plus fortè aliquid sibi Sacerdotes circa hoc arrogant, & valde est frequens in Oratoriis, aut Cameris etiam sæcularium, Missarum celebratio, vt Indiarum debuit proprius pertractari.

Export TEI

10

*Pro quo addo sententiam esse quorum

Export TEI

In stipendio inueniri iusti pretij varietatem.

dam Doctorum in stipendio Missæ inueniri varietatem iusti pretij, quam communiter Doctores admittunt, vt videri potest apud P. Suarium Tomo 3. in 3. p. Disput. 86. Sect. 2. §. Dico Secundo. Et apud Hieron. Garciam suprà Dub. 4. n. 7. vbi ait cum aliis, in Castella morem vigere, vt stipendium Missæ sit Regalis argenteus, & Regalis cum Quartello, & etiam Regalis cum dimidio. Regalis ergo cum dimidio est pretium summum, Regalis cum Quartello medium, & Regalis solus infimum, infra quod non licet sæculari summam stipendij præstare. Hoc autem in Indiis

Export TEI

Quomodo id locum habere in Indijs possit.

non facile accommodari potest, quia per legem est stipendij quantitas constituta, licet pro regionum varietate, maior aut minor sit: semper tamen pro illis præfinita. Nihilominus non videtur doctrina prædicta penitus improbanda; quia non est vnde constet cum tanto rigore stipendium constitutum vt ei debeat inuiolabiliter inhæreri. Pretium ergo Octiregalis argentei, quod communius est, summum esse videtur, quia sic receptum apparet, vt nihil vltra exigatur: tribuitur etiam communiter, quia homines circa hoc liberales se student exhibere. Sed si quis minus aliquid dare velit, Regalem videlicet, & ita cum Sacerdote paciscatur, non est talis pactio reprobanda. Et erit fortè, qui ad Regalem cum dimidio, aut duos etiam extendat: quod minus certè est, proportione seruatâ, quam pro Castella citati Auctores allegant. Ex quo infero quòd si dicturo Missam leuis aliquis labor accedat, non ideò debet stipendium augeri, quandoquidem plus datur, quàm pro illo generaliter debeatur.

Export TEI

11

*Posset autem aliquis in casu, de quo lo

Export TEI

Posse contrahi pro maiori stipendio sententia aliquorum, & satis probabilis.

quimur, Doctorum quorumdam se doctrinâ tueri apud citatum Garciam num. 9. iuxta quam Sacerdos potest cum eo, qui dici Missam exoptat, de maiori stipendio pacisci, quàm sit commune, dummodò hic voluntariè id præstet, quia contractus ex conuentione legem accipere dignoscuntur, vt est regula iuris notissima. Non enim Episcoporum leges mutuam liberalitatem paciscentium prohibere possunt, vt vnus petere minus nequeat, & alius dare non possit ampliùs, vt cum Patribus Suario & Vazquez obseruat P. Dicastillus suprà num. 367. Et tenet etiam P. Azor Tomo 3. Lib. 12. Cap. 6. §. vltimo. Et Cardin. Lugo suprà num. 5. Vnde & sacra Congregatio Cardinalium superiùs adducta determinat, ab eo, qui stipendia pro

Export TEI

Pro stipendio accepto, etsi exiguo dicendi Missam obligationem consurgere.

Missis accipit, tot esse dicendas, quot illa fuerint, quantumcumque incongrua & exigua illa esse contigerit: cuius Decreti violationem declarat esse peccatũpeccatum mortale, & cum obligatione restitutionis. sic §. Deinde die 1. Iunij 1625. Quod equidem non posset stare, si minus quàm taxâ est communi firmatum accipi non posset: quia ergo ex voluntaria pactione acceptum, obligatio dicta consurgit. Vnde non videtur generaliter admittendum, quod ait P. Granadus Tomo 2. in 3. p. pag. 107. à n. 8. de stipendiis non integris.

Export TEI

12

*Quæ licet ita sint, non tamen, vt dixi, in

Export TEI

Sententiam dictam non suffragari in casu, de quo agitur, ob neceßitatem, ex qua contrahitur.

casu, de quo agimus, & similibus, tueri huiusmodi doctrinâ se quisquam potest, quia in eo stipendium conferens non est voluntarius, ex necessitate enim, vt infirmi aliqui aut impediti Missam in die festo audiant, & ex eo generaliter fine, propter quem indulto Oratorij gaudet, ad curandum, vt dicatur Missa, progreditur, consolationi suæ & multorum consulens: quando autem necessitas est, ibi voluntarium perfectum esse non potest, qua ratione vsurarius à reatu immunis non euadit, ex eo quòd alius voluntariè lucrum offerre videatur, quia scilicet voluntarium illud perfectum non est, cùm oblatio talis ex imperio necessitatis oriatur. Nequit ergo generaliter loquendo Sacerdos plus petere quàm taxa recepta fuerat: si autem offerratur à sciente & volente, admitti potest, & sic pactio celebrari.

Export TEI

13

*Sed circa obligationem restitutionis sunt

Export TEI

Obligationem restitutionis esse qui negent.

qui censeant illam non oriri ex huiusmodi iniquâ pactione: sic enim tenet Alfonsus à Leone de officio Capellani, Quæst. 1. Sect. 9. num. 83. ex eo quòd non videatur obligatio esse iustitiæ commutatiuęcommutatiuæ, quia sacerdos absolutè non est obligatus ad di|

p. 327

cendam Missam: ex eo autem quòd illam velit dicere accepto stipendio, non sequitur quòd plus aliquid petere nequeat ex obligatione eadem, quia solùm interuenit iustitia legalis ex statuto Episcopi; cùm iustitia commutatiua ad id tantùm obliget vt accipi non possit supra id, quod sustentationi vnius diei sufficit. Quòd si quid taxętaxæ Epi

Export TEI

Et nōnon obligare taxātaxam, quæ ad diariam sustẽtationemsustentationem necessariũnecessarium subtrahit.

scopali ex necessario ad dictam sustentationem subtrahitur, non videtur in illius transgressione contra iustitiam commutatiuam delinqui. PręterquàmPræterquam quòd qui aliquid quod excederet vltra cōmunemcommunem taxam petens, non compellit vt detur; quandoquidem qui Missas dici cupit, alios potest Sacerdotes adire, qui communi taxâ acceptâ eius desiderio satisfacient. Iuxta quod etiam loquitur P. Reginaldus Lib. 23. numer. 232. dicens quòd si quis taxam ignorans plus dederit, non potest à Sacerdote recipi, nisi quantitatem sufficientem ad diariam sustentationem non excedat.

Export TEI

14

*Verùm doctrina hæc non est admitten

Export TEI

Obligatio ex iustitiâ & restitutionis statuitur vt certa.

da, quam communiter Auctores explodunt, obligationem restitutionis vt certissimam agnoscentes. Pro quo præsertim P. Suarez Tomo 1. de Religione, Lib. 4. Cap. 59. num. 20. vbi sine dubio iniustitiam in hoc reperiri pronuntiat, dum sic ait: Et hoc etiam confirmari potest ex vsu Ecclesiæ: nam sine dubio iniustus censeretur Sacerdos, qui ad suum arbi

Export TEI

P. Suarez.

trium peteret exceßiuum stipendium pro vnâ Mißâ, vel pro vno Baptismo, vel simili, fortasse propter inopiam sacerdotum, vel aliam similem caussam, censereturque vexationem iniustam facere: ergo multò magis si vltra stipendium peteret pretium. Sic ille, qui bonis id confirmat exemplis. Cardinal. Lugo numer. 4. cum P. Pellizario. Videndus etiam Bonacina Tomo 1. Disput. 4. de Sacramentis, Quæst. vlt. Puncto 8. num.

Export TEI

Bonacina.

11. vbi plures adducit. Sed in eo non plena fide, quòd in eo casu loquatur, cùm sacerdos importunè exigit vltra taxam ab inuitis, & iuxta eum sensum Auctores inducat; cùm tamen illi generaliter loquantur, quando scilicet maius stipendium petitur, etiamsi importuni non sint, vt videri potest apud P. Azor suprà, P. Suarium Tomo 3. in 3. p. Disput. 86. Sect. 2. P. Coninck de Sacramentis, Quæst. 83. num. 192. §. vbi nota. Vbi sic habet: Quamuis sæcerdos poßit plus accipere à sponte

Export TEI

P. Coninck

offerentibus; neminem tamen potest cogere, aut fraude inducere, vt plus det. Sic ille. Qui solùm à sponte offerentibus plus accipi posse fatetur: non ergo iuxta eum plus potest peti, in quo ordinariè aliqua esse coactio aut deceptio solet, ideoq́ue de illis specialiter Corduba Lib. 1. Quæstionarij, Quæst. 4. §. Igitur quod amplius, de simplici acceptione locu

Export TEI

Corduba.

tus, vt alios omittam. Et ratio est; quia cùm rei alicuius pretium taxatur, nequit excessus peti, quando enim petitur, non intelligitur donatio liberalis peti, aut eleëmosyna, sed pretium reuerà tale: atqui respectu ministerij circa Missam impensi taxa imposita est, quæ pretij legitimi, & non voluntarij rationem habet: vel si vulgare pretium asserendum sit, plus petitur, quàm pretium summum sit, iuxta dicta num. 119. Ergo in eo iustitiæ violatio manifesta interuenit.

Export TEI

15

*Ex quo apparet leuissimo fundamento

Export TEI

Sententiæ oppositæ leuissimum fundamentum. Et obligatio iustitia ostensa.

sententiam illam Leonis inniti; quia ex eo quòd ab Episcopo taxa stipendij statuatur, non debet tantùm iustitia in eo legalis agnosci; quamuis dici fortè possit actum ab eodem iustitiæ legalis circa determinationem talem exerceri: quatenus ad iustitiam legalem spectat pretium rebus assignare: eo autem assignato, iustitiæ commutatiuæ iam partes aguntur, vt determinationi tali debeat iuxta illam stari: quæ est communissima Theologorum & Iurisperitorum doctrina in materiâ de Contractibus. Licèt autem sacerdos non teneatur ex iustitiâ, dum stipendium non accipit, Missam facere; eo tamen accepto, legem taxæ debet ex iustitiæ obligatione seruare. Sicut non tenetur quis ex iustitiâ rem suam vendere; si autem vendere velit, ex iustitiâ tenetur non excedere legitimum pretium aut vulgare, cum obligatione restitutionis, si contigerit excessisse.

Export TEI

16

*Discrimen autem illud de stipendio suf

Export TEI

StipendiũStipendium non debere diariæ sustentationi sufficere.

ficienti aut non sufficienti pro diariâ sustentatione, omnino est reprobandum, tum ex vrgentissimâ ratione, quòd stipendium non debeat diariæ sustentationi respondere, cùm breuissimi spatij laborem non excedat, vt citati expendunt, & præsertim P. Suarius, P. Azor, & Corduba; atque etiam Diana visus post hæc scripta Parte 11. Tractat. 1. Resolut. 24. ex P. Dicastillo suprà, num. 339. & seqq. Tum etiam ex Decretis Sacræ Congregationis iam citatis, & præsertim numer. 11. vbi obligatio restitutionis imponitur, aut potiùs illam esse declaratur, sicut & peccatum mortale, cùm accepto minori stipendio Missæ non dicuntur iuxta eorum numerum: in quo certè minor est ratio, quàm cum excessiua stipendia postulantur, quia id magis contrarium est puritati intentionis, quâ debet res ista, omnium diuinissima, tractari, vt in auaritiæ occasionem & fomentum neutiquam conuertatur: & consequenter intentioni Ecclesiæ, ipsius legibus circa hoc manifestissimè declaratæ. Pro quo sunt verba illa. §. 5. Ac simi

Export TEI

Decretum Congreg. Card.

liter, omne damnabile lucrum ab Ecclesia remouere volens. Et alia etiam Concilij Tridentini Seßione 22. in Decreto de obseruandis & vitandis, &c. ex quibus

Export TEI

Conc. Trid.

illud: Nec non importunas atque illiberales eleëmosynarum exactiones potiùs quàm postulationes, aliaque huiusmodi, quæ à simoniaca labe, vel certè à turpi quæstu non longè absunt, omnino prohibeant. Sic Concilium.

Export TEI

17

*Circa quæ Declaratio Cardinalium sic

Export TEI

Declarat. Card.

habet: Non enim est obligationis: poterit tamen accipi eleëmosyna inter partes stabilita pro Mißis celebrandis: & promittens soluere, potest conueniri. Caietanus in summa. v. Simonia. Sic ibi. Non ergo est obligationis, quòd, cùm non debeatur, sponte & liberaliter aliquis pollicetur. Circa promissum autem dicto modo potest cadere obligatio, & in hunc modum pactio firmari: sacrum facias, & dabo tibi duodecim, aut sexdecim Regales (cùm communis taxa, vt dixi, octo Regalium sit) Annuenti tunc Clerico, & Sacrum facienti, quidquid est promissum debetur, quia contractus ex conuentione legem accipiunt. Vel si offerenti communem taxam dicat sacerdos: da plus aliquid, licet non debeat, quia pluribus indigeo, vel quia diues aut nobilis es. Tunc si promittat, obligatio erit; quia etsi gratis promiserit, promissio videtur in pactum onerosum transisse; nec remanere intra limites puræ promissionis, & saltem est promissio acceptata, quæ iuxta communem sententiam obligationem in conscientiâ inducit. Et quidquid de obligationis qualitate sit, |

p. 328

si dederit, accipi poterit; sicut & peti, si scandalum non adsit, quod dationem non reddet inualidam, cùm à voluntate gratuita oriatur. Et hæc circa casum prædictum, in quo, sicut & similibus, scandalum semper admiscetur: obligatio autem restitutionis tunc erit sub mortali, quando quantitas excessûs talis est, vt aliàs vsurpata ad mortale sufficeret, juxta communem sententiam Theologorum.

Export TEI

Tertium circa Indiarum Clericos obseruandum quod ad domicilium spectat ordinandorum.

Export TEI

18

*Et non posse illos ordinari vbi domici

Export TEI

Ordinantium & ordinandorum circadomicilium peccata.

lium vsque ad Ordinum susceptionem non habuerunt, ex eo quòd ante illam jurent se in diœcesi eius Episcopi, à quo illos sunt accepturi, permansuros, cùm tamen animum non habeant ibidem permanendi, vt certum statuendum est, & de periurij peccato res est clara, quando reuerà talis animus non habetur, sicut & de graui ordinantium peccato, quando, licet jurent, satis verosimiliter possunt præsumere eos, animo non implendi quod jurant, juramenti verba pronuntiare: sunt autem pro eo validæ passim coniecturæ. Ne

Export TEI

Iurantes vt peccent, dum deest animus permanendi.

que sic jurantes ex eo à reatu immunes censeri debent, quòd reuerà animum permanendi habeant, si Episcopus ordinans, aut Capitulum succedens, vel Episcopus successor, abeundi noluerint licentiam indulgere; certus tamen se illam adepturum, & animo eam diligentissimè procurandi: sic enim reuerà animus permanendi non est, & Episcopo illuditur, qui licentiam est, velit nolit, concessurus. Vt si quis Religionem ingrederetur animo statim egrediendi, eò quòd ingressus ad peculiare aliquod intentum vtilis illi esset, vt ad destinandam sæcularem iurisdictionem. Et de hac quidem materiâ satis eruditum opusculum edidit P. Stephanus de Auila in Limanâ Academiâ Primarius Theologiæ Professor, vir sanè doctissimus, ad instantiam Illustrissimi Dom. P. Ildefonsi Ramirez de Vergara Argyropolitani Antistitis, qui abusum prædictum cùm experimentis nosset, studuit re penitus introspectâ iudicio viri tanti remouere.

Export TEI

19

*Pro quo & Concilium Limense tertium

Export TEI

Concilij Limensis 3. pro eo Decretum.

iam anteà in hunc statuerat modum Act. 2. Cap. 30. quod valde oporteret vt in promptu Episcopi omnes Indiarum haberent: Quoniam verò abusus quidam iam pridem inoleuit, vt per domicilia quædam iurata, quæ verbalia & commentitia plerumque sunt, in fraudem Ecclesiæ, & Sacrorum Canonum contemptum, ad Ordines indigni irrepant; declarat hæc sancta Synodus neminem sub prætextu domicilij esse ordinandum, nisi illud legitimè, quemadmodum Ius statuit, contractum fuerit. Hæc Concilium. Quid autem Ius statuat vt domicilium legitimè contractum debeat reputari, si de Ciuili loquamur, habetur l. 1.

Export TEI

Quid Ius ad domicilium contrahendum statuat.

& l. Aßumptio. §. Iuris prudentibus. D. Ad municip. vbi scribentes, & præ aliis Bartholus, alibique. Iuxta quarum legum dispositionem, tunc contrahitur, cùm quis se transfert ad habitandum in aliquo loco, & expressè declarat se habere animum ibi domicilium contrahendi: vnde communiter definitur sic: Est habitatio animi destinatione perpetua, in quâ sic statuens rerum suarum magnam summam

Export TEI

Illius definitio.

constituit. Videatur Glossa in Cap. Cùm nullus. v. Domicilium. Dom. Barbosa de Potestat. Episcop. Allegat. 4. num. 22. & seqq. & Diana Parte 8. Tractat. 2. Resolut. 15. Si autem de Canonico, nihil speciale in eo habetur, sed domicilij ritè contracti necessitas statuitur ad Ordines suscipiendos, quando neque originarius quis est eius diœcesis, in quâ Ordines vult accipere, neque in eâ possidet Beneficium. Sic enim statuitur in citat. Cap. Cùm nullus.

Export TEI

20

*Concilium ergo Limense, cùm iurata

Export TEI

Quæ iurata domicilia damnat ConciliũConcilium.

damnat, & legitimè contracta probat, nihil repugnans decernit, quatenus per iuramentum potest domicilium acquiri, accedente habitatione, quæ quantumuis modica sit, sufficiens est, dummodò animus permanendi adsit, nec potest ille meliùs quàm iuramento comprobari. Pro quo Nauarrus Consil. 2. de Temporibus ordinat. & Consilio 3. & 4. de Constitut. Zerola in Praxi. verb. Dimissoriæ. Ad Primum, in fine, & alij. Illa ergo iurata tantùm remouenda statuit, quæ verbalia & commentitia plerumque sunt, quod, vt dixi, ex coniecturis æstimandum, aliàs quomodo poterit id, quod latet in animo, deprehendi? vnde agnosci quòd ver

Export TEI

Coniecturæ vnde agnosci alia possunt.

balia tantùm & commentitia sint? quandoquidem quæ vera sunt, non debent reiici, si apparet conuenientia in promotione. In diœcesi, vbi Beneficia tenuia, vbi longè à patria, & cognatis, qui ordinationem enixè cognati desiderant, vt sibi subsidia Beneficio conferat circa temporalia laborantibus in diœcesi originaria, vbi Beneficia pinguia, quis credat domicilium animo sincero & veraci iurare?

Export TEI

21

*Additur deinde in Concilio sic: Atque

Export TEI

Decretum Limensis Conc. de litteris testimonialibus.

insuper, si alibi cœperint ad ordines promoueri, sui Prælati litteras testimoniales ostendant. Sic ibi. Quod quidem Decreto est Concilij Trident. conforme Seßione 23. Cap. 8. & 16. vbi sic dicitur: Nullus inposterùm ordinetur, qui illi Ecclesiæ, aut pio loco, pro cuius neceßitate aut vtilitate assumitur, non adscriba

Export TEI

Conc. Trid.

tur, vbi suis fungatur muneribus, nec incertis vagetur Sedibus. Quòd si locum inconsulto Episcopo deseruerit, ei sacrorum exercitium interdicatur Hæc Concilium. Iuxta quæ planum est non posse sine testimonialibus litteris ordinari.

Export TEI

22

*Vbi tamen dubium est an inconsulto E

Export TEI

An inconsulto Episcopo mutare domiciliũdomicilium possit Clericus.

piscopo mutare domicilium possit. Et sunt qui affirment, pro quo Barbosa adducit Piasecium & Zerolam Allegat. citat. num. 41. sed Zerola id non dicit in loco ab eo citato, & à nobis numer. 20. Ipse autem Barbosa cum alijs contrarium sentit, & est valde probabile, licèt id non probet, nisi ex Cap. Significauit, finali, de Parochijs, &c. ex quo tamen nihil habetur: quia licet ex eo habeatur Parochianos posse domicilium transferre: de Clericis autem non est sermo, pro quibus tamen videtur Concilij Tridentini Decretum vrgere. Nihilominus quia ius transferendi domicilij commune est, & in citato loco Concilium id expressè non negat, sed tantùm caueat ne inconsulto Episcopo locus mutetur, non est id liberalitati hominum subtrahendum. Potest itaque Clericus cum testimonialibus litteris, nihil de mutatione domicilij exprimens, aliò se conferre, & ibi domicilium figere, sicque ad Ordines promoueri. Nul

Export TEI

Pœna sine dictis litteris ordinātisordinantis & ordinati.

lam autem Concilium Limense pœnam assignat eis, qui sine testimonialibus litteris alibi Ordines suscipiunt: cùm tamen Concilium Tridentinum Cap. 8. citat. sic habeat: Eius probitas ac mores Ordinarij suo testimonio commendentur. Si secus fiat, ordi

Export TEI

Conc. Trid.

|

p. 329

nans à collatione Ordinum per annum, & ordinatus à susceptorum Ordinum executione, quamdiu proprio ordinario videbitur expedire, sit suspensus. Sic Concilium.

Export TEI

23

*Vbi peculiaris difficultas occurrit, si

Export TEI

Specialis difficultas circa Ordinarium suspensionis arbitrum, cùm mutatur domicilium.

ordinatus mutauit domicilium, per quod ordinarius eius esse desinit, qui eum cœperat promouere. Videtur equidem quoad hoc Ordinarij auctoritas permanere, aliàs delictum manebit impunitum, quod horrent Iura. Id quod etiam probare possumus ex Declaratione Cardinalium circa citatum Cap. 8. in quâ sic dicitur: Absoluere à suspensione eos, qui nullius diœcesis existentes sine litteris dimissorijs ordinati fuerunt, spectat ad Episcopum, ad

Export TEI

Declaratio Cardin.

quem ex Concilio pertinebat dimissorias concedere. Proprius autem Episcopus ad hoc vt poßit dimissorias concedere, dicitur ille, in cuius diœcesi ordinandus Beneficium habet. Et ita fuit iudicatum in vnâ Leodiensium, si rectè consideretur suprà, Seßione 23. Cap. 4. Fratres. Sic Congregatio. Sicut ergo is, qui nullius diœcesis cùm sit, sine dimissoriis ordinatur, quoad absolutionem subiectus manet illi, ad quem eas concedere pertinebat; ita in nostro est casu rationem ob similem asserendum.

Export TEI

24

*Circa iurata autem domicilia sic addit

Export TEI

Pœna Ordinatorum ad titulum iurati domicilij ex Conc. Lim.

Limense Concilium: Si quis ad titulum Beneficij iurati, antequam domicilium ipsum legitimè contraxerit, ordinabitur, sit ab ordinum executione ipso facto suspensus, & cuiuscumque Beneficij aut Paræciæ Indorum incapax per triennium. Sic illud. Ratio decidendi est clara; quia domicilium animo & facto contrahitur: quorum neutrum sufficit, vt Doctores communiter explicant, & videri possunt, quos adducit Barbosa suprà, num. 23. Licèt ergo quis iuret, dum non habitat in loco, cui se destinat, non est domicilium acquisitum, & ita neque ille subiectus Episcopo, à quo ordinatur, sed sub alterius iurisdictione. Meritò ergo sic ordinato pœna præfata potuit imponi. Et quidem furtiuè

Export TEI

Quod dicitur furtiuè ordinatus; qui sine dimissorijs.

ordinatum irregularitatem incurrere, & eum qui sine dimissoriis ordinatur, furtiuè ordinatum debere dici, multi Doctores affirmant, vt videri potest apud Hieronymum Garciam Tractat. 1. Difficult. 1. Dub. 13. Puncto 4. Sic enim accipiunt Decretalem Alexandri III. Cap. Veniens, de eo, qui furtiuè Ordines suscepit. Pro quo & est Constitutio Pij V. quæ incipit, Cùm sacrorum. Propter quam sunt qui censeant suspensionem Pontifici reseruari. Et Declaratio Cardinalium circa citat. Caput. 8. concludit tutiùs esse ab eodem peti dispensationem; si videlicet occulta non sit: nam pro occultis habent Episcopi amplissimam concessionem, sicut habetur etiam virtute Bullæ, & priuilegiorum, quibus fruuntur Regulares. Cùm ergo hæc ita se habeant, non est mirum à Concilio Limensi pœnam, quam diximus, irrogari,