Avendaño: Thesaurus Indicus

73

*EX margaritis, & gemmis aliis quinta

Ex gemmis nihil deberi, quæ videantur ostendere, quia sunt primò occupantis.

pars Regi debetur per leges, de quibus Dom. Solorzanus in Politicâ pag. 952. Y de derecho. Vbi quæstio similis agitatæ dudum occurrit, an scilicet lex talis in conscientiâ obliget; in quâ ad negandum maius est quàm in metallis fundamentũfundamentum, quia plures sunt qui negent res istas ad Regalia pertinere, vt videri potest apud Dom. Solorzanum suprà pag. 951. §. Pero viniendo; quod & tenet P. Fragosus Tomo 1. pag. 264. in fine, vbi ait constare ex Institutâ de rerum diuisione §. Item lapilli, esse primò occupantis, vnde eas non censet inter Regalia computandas. Sic etiam P. Mendus in Bullam Cruciatæ Disput. 83. num. 8. Pro quo & est doctrina D. Thomæ 2. 2. quæst. 66. artic. 5. ad 2. vbi ita scribit: Quædam sunt, quæ numquàm fuerunt in

Export TEI

D. Thomas.

bonis alicuius, sicut lapilli, & gemmæ, quæ inueniuntur in littore maris; & talia occupanti conceduntur. Sic ille. Qui licet statim addat eamdem rationem esse de thesauris; subiungit tamen sic: nisi quòd secundùm leges ciuiles tenetur inuentor dare medietatem domino agri, si in alieno agro inuenerit. Hæc Doctor sanctus, ex quibus apparet differentia inter margaritas, lapillos, & thesauros; quia de istis leges sunt, non de illis pro medietate, aut parte aliâ Principibus tribuendâ, si ergo lex etiam pro illis extet, non ita æquitati conformis sicut illa, debet reputari. Licet P. Turrianus 2. 2. Tomo 2. Disp. 42. n. 9. illam probet.

Export TEI

74

*Sed est quod pro Regibus nostris faciat;

Export TEI

Pro quintæ partis obligatione quid faciat. Vbi quòd decimæ huiusmodi à Regibus reseruatæ.

nam illi, cùm decimas sibi à Pontifice concessas in Ecclesias refuderunt, decimas margaritarum, & gemmarum sibi reseruarunt; vt constat ex Antonio de Herrera in Historia generali Indiarum Decade 1. Lib. 6. Cap. 19. Ergo saltem ex illis decima reddenda pars in foro conscientiæ. Quòd verò ex prædictis decimæ exigi possint, constat ex dictis num. 46. & quod ad margaritas attinet, ex Cap. Peruenit, de decimis, vbi specialiter exprimuntur Piscariæ, margaritas autem piscatione colligi manifestum est; vnde in Indiâ Orientali celebris ille tractus, in quo illæ conquiruntur, Piscariâ dicitur. De lapidibus autem pretiosis

Export TEI

Quæ & ex metallis debentur.

eadem est ratio, quæ de metallis, pro quibus videri potest P. Suarez Tomo 1. de Religione Lib. 1. de diuino cultu. Cap. 34. num. 3. & 6. & P. Tancredi citato num. adductus.

Export TEI

75

*Vbi illud tantùm videtur dici posse, quòd

Export TEI

Obiectioni ex eo quòd quinta & non decima exigatur, satisfactum.

etsi Reges nostri prædictas decimas sibi reseruarunt, id fuit quoad habitum, non quoad actum; id est, reseruasse sibi potestatem eas exigendi, de facto autem non constare de huiusmodi exactione ex vi priuilegij: nam si ita esset, non quintam partem exigerent, sed duplo maiorem; & ita cùm illam exigant, alio videntur iure vti; & sic non adeò strictam obligationem incumbere ad illius præstationem. Quæ responsio negari nequit quin suam habeat verisimilitudinem, vnde nequit euidenter impugnari. Nihilominùs non videtur credibile ita seriò & constanter hoc sibi reseruasse ius, quo tamen numquam vsi fuerunt vel ipsi, vel eorum posteri. Prætereà. Non dixerunt ius sibi reseruare, sed decimas: ergo earum exactio in vsu est: atqui non alia apparet, nisi dicta, quatenus scilicet decimæ in quintâ parte includuntur; ergo in foro illæ conscientiæ debentur.

Export TEI

76

*Quia nonnumquàm accidit vt intra

Export TEI

De repertis cum cadaueribus eadem ratio quæ de thesauris.

Indorum cadauera ex veteri ritu pretiosa aliqua inuenirentur, Regio est rescripto cautum vt ea Fisco seu Cameræ applicentur, inuentoribus dimidiâ parte designatâ. Quod an in conscientia obligat dubitari potest. Sed certè de illis eadem videtur esse ratio, quæ de thesauris; quod enim in terra ipsa, aut intra mortuorum corpora, diuitiæ asseruatæ sint, minimi discriminis est ad propositum, sicut si in arcâ, aut extra illam, condita fuissent.

Export TEI

77

*Circa Salinas in Indiis multa sunt

Export TEI

Pro Salinis quid in Indijs practicandum.

disposita, dum illæ Regio fisco addicuntur; sed exitu ferè inutili, & non modico Indorum grauami|

p. 177

ne subsecuto: de quo agit Dom. Solorzanus in Politicâ Lib. 6. Cap. 3. stante quidem lege tali, quæ tamen Peruuio abrogata est, aut ei pro tempore supersedere præceptum; non deberet peccati mortalis damnari, qui ex salinis eam salis quātitatemquantitatem tolleret, quam ad proprium vsum haberet necessariam: esset enim nimis durum id lege rigidâ prohiberi, vbi salis abundantia eximia copiam sui facere omnibus videtur indigenis, pro quorum vtilitate à Deo est liberali exhibitione tributa: & vt hîc aliquid speciale adiiciam, dignum equidem quòd inter illa recenseatur, quorum Dom. Solorzanus suprà luculentam intulit

Export TEI

Mirabile salis profluuium.

mentionem. Iuxta oppidum Acos Cuscensis diœcesis, vidi montem altitudinis non exiguæ, ex cuius medio cliuo aqua salsa abundanter erumpit; quæ ad complures tumulos, mensarum instar, limpidissimis lapidibus superimperitis artificiosè deducta, in candidissimum breui salem efformatur. Et est profectò mirabile, ad radices montis fluuium satis celebrem, quem Incolæ Apuerimas indigitant, dulcis aquæ decurrere; vt non appareat quomodo in propinquo monte perennis ille salsarum aquarum fluxus consistere possit. Hinc ergo Indigenis nefas sit sumere, quod vsui necessarium habent, aut ex quo lucellum aliquod comparare queant? Aut non liceat omnibus eò accedentibus, quod indigenis fas est, vbi Deus mirabili illâ copiâ, & naturæ miraculo, videtur omnes ad vsum cum Auctoris prouidentissimi laude prouocare?

CAPVT X.