Avendaño: Thesaurus Indicus

619

*HAbet illum P. Martinus de Esparza

P. Esparzæ discursus peculiaris.

Lib. 1. Quæst. 18. Arti. 13. ubi sic discurrit, dicens rationem ob quam essentia divina, quantumlibet sit ex se indifferens ad utrumlibet ex cognitionibus oppositis, circa contingens conditionatum potest nihilominus alteram determinatè inducere, illam esse præcipuam, quia cum perfectione ipsius scientiæ simul adest virtualiter & eminenter perfectio propria & peculiaris liberi cujusque arbitrij creati, utpotè præcontenti in illa, tum physicè, tamquàm caussa sufficienti adæquata, tum intentionaliter, tamquàm in specie expressa itidem adæquata ipsius arbitrij, & omnium ac singularum operationum. Ratione namque utriusque præcontinentiæ excludentis ex se omnes imperfectiones proprias rei præcontentæ, & præsertim alligationem ad determinatum tempus, & locum, nec non augmentum perfectionis per operationem propriam, potest essentia divina se sola quasi electivè, pręinducerepræinducere ab æterno cognitionem uniuscujusque electionis creatæ, ut securæ sub qualibet hypothesi absolutè possibili, si hæc ponatur à parte rei. Quæ præcognitio est purè quædam intentionalis præelectio æterna electionis effectivæ creatæ ac temporalis sub eadem cujusque hypothesi. Quia verò istiusmodi præelectio, seu quasi præelectio, non solùm in se intrinsecè est expers omnis imperfectionis necessario adjacentis electioni ipsi creatæ ac temporali in se, sed neque habet ullam connexionem absolutam cum ulla tali imperfectione, sicut habet scientia absoluta visionis circa electiones creatas: proptereà prodire potest à libero arbitrio præcisè ut eminenter contento in essentia divina; licèt scientia visionis dari non possit, nisi determinatè ad ipsam eodem libero arbitrio creato, quatenus existente in se intrinsecè.

Export TEI

620

*Neque liberum arbitrium creatum

Export TEI

Illius prosecutio.

(ut prosequitur Arti. 14.) prout contentum eminenter in essentia divina, est pura perfectio absque imperfectione: cùm includat plures imperfectiones, prout est in se intrinsecè. Potest igitur ut præcontentum in Deitate, inducere intentionalem illam determinationem sui expertem omnis imperfectionis & connexionis absolutè cum imperfectione: tametsi solùm ut est in se intrinsecè inducere valeat determinationem sui connexam absolutè cum imperfectione. Prætereà quia idem arbitrium priùs, nempe ab æterno, existit in Deitate, intentionaliter tamquàm in specie expressa adæquata sui, & suarum operationum, quam existat physicè in seipso, ideò priùs, nempe ab æterno inducit determinationem intentionalem sui, & cognitionem determinatam, quàm determinationem effectivam & physicam. Eodem namque modo comparatur unumquodq;unumquodque principium cum determinatione sua purè intellectuali, quatenus intellectualiter præexistens, quo comparatur cum determinatione sua effectiva & physica, quatenus existens physicè in seipso. Tam igitur necesse est ut existat in Deo determinatio purè intellectualis æterna liberi arbitrij creati, propter præexistentiam intellectualem æternam ejusdem liberi arbitrij in Deo, quàm necesse est ut existat in ipso libero arbitrio determinatio ejus effectiva & physica temporalis, propter existentiam physicam temporalem ejusdem arbitrij in seipso, cùm reipsa ponitur à parte rei, utq́ue illa sit conditionata formaliter vel ęquivalenteræquivalenter, sicut hęchæc est absoluta. Sic ille discurrit; & ne difficilis apud nonnullos assensus ejus doctrinæ sit, ipsaq́ue doctrina mirabilis potiùs & audax, quàm credibilis: recurrendum esse ait ad divinæ scientiæ altitudinem & profunditatem admirabilem à Davide prædicatam Psal. 138. v. 6. dum ait: Mi

Export TEI

Psal. 138. v. 6.

rabilis facta est scientia tua ex me &c. quæ non debet nisi profundis discursibus explicari, quod prosequitur Arti. 15.

Export TEI

621

*Sed verò in ea ego semper cogitatione

Export TEI

Divina mysteria clarioribus terminis explicanda.

perstiti, ut mysteria divina novis additis mysterijs neutiquam defensarem. Hoc enim elucidare non est, sed ampliùs obscurare. Cùm tamen Theologiæ finis sit divinorum, quæ fides proponit adjuncto rationis lumine declaratio, ut & percipi & defendi queant, quod ægrè præstabitur, si pro luce tenebræ auditoribus aut lectoribus obtrudantur. Hinc D. Augustinus Lib. 1. de Trinitate Cap. 3. ita scribit, Quisquis ergo cùm legit, dicit, Hoc non benè

Export TEI

D. Augustinus.

dictum est, quoniam non intelligo, locutionem meam reprehendat, non fidem: & fortè verè potuit dici planiùs, verumtamen nullus homo ita locutus est, ut in omnibus ab omnibus intelligeretur. Videat ergo cui hoc in sermone meo displicet, utrùm alios in talibus rebus quæstionibusq́ue versatos intelligat, cùm me non intelligit: etsi ita est, ponat librum meum: vel etiam, si hoc videatur, objiciat; & eis potiùs, quos intelligit, operam & tempus impendat. Hæc Doctor sanctus & alia ipso dignissima, ex quibus habemus de Divinis scribenti eam esse curam in primis futuram, ut ea, quæ scribit valeant, quo potuerit planiori modo digesta à lectoribus intelligi: aliàs & ipse Augustinus abjiciendus. Quod tamen eveniet numquàm, cùm sint illius scripta lumine cœlesti perfusa, & magni illius intellectus claritudine collustrata, & aspera facta in vias planas. Et quidem nec plana est illa, ad quam se Auctor remittit, de existentia physica futurorum in æternitate, de qua Quæst. 17. ut per unum summè difficile, ad summè difficile aliud quasi prædestinatus videretur.

Export TEI

622

*Iam circa modum præfatum, quoad

Export TEI

Explicatur modus dicendi Auctoris.

rem ipsam, & modum explicandi, & sic etiam intellectu difficilem, ut dicamus aliquid: ad id sanè videtur reduci, ut arbitrium creatum quatenus eminenter contentum in Deo, id intra ipsum præstet, quod reipsa existens pręstarepræstare potest. Sic enim existens electionem obit circa objectum indifferenter propositum, qua posita, illius habetur cognitio manifesta. In Deo ergo, oblatis imperfectionibus liberum arbitrium |

p. 221

suam etiam inducit electionem, quatenus præcognitionem futuri conditionati importat, in qua & est ratio præelectionis intentionalis, ratione cujus conditionatam absolutè habet denominationem extrinsecam: & tantùm conditionatè intrinsecam; ut habet Arti. 1. ad 3. quæ denominatio non est, ut ait ficta, sed verè & realiter convenit effectui contingenti: quia verum est collationem v. g. collatam de facto D. Petro non esse conjungendam cum dissensu, sive ea vocatio ponatur absolutè à parte rei, sive numquàm ponatur. Sic doctus Pater.

Export TEI

623

*Ubi quidem difficile apparet, quomo

Export TEI

Et efficaciter impugnatur.

do intentionalis ordo in præfatis actibus inversatur. Cognitio siquidem debet antecedere arbitrij operationem, & ita electionem, cùm tamen secus videatur ordo iste constitui, arbitrij siquidem continentia & intentionalis quodammodo operatio cognitionem inducit: ideò namque continentia illa inculcatur, ut ratione illius id, quod sequitur, habeatur, si ita est, ut Auctoris mentẽmentem sufficienter assequamur. Deinde. Est quidem in Deo cognitio ita perfecta, ut ratione illius possit attingi quælibet electio creata, si ponatur à parte rei sub quacumque hypothesi, ita ut non sit opus nova cognitione accedente voluntatis creatæ determinatione, sicut de actibus liberis dictum suo loco. Sed tamen aliquid necessariò addendum, nam stante illa sufficientia in ratione cognitionis attingentis objectum sub qualibet hypothesi, stat etiam non poni reipsa id, quod attingitur, sed oppositum: sin minùs neque pro scientia visionis necessarium erit quidquam addi, quod non videtur admitti. Sic autem nequit stare præcognitio illa & intentionalis præelectio, nondum stante determinatione creatæ voluntatis. Unde præcognitio illa, quæ asseritur, & simul dicitur quasi intellectualis præelectio, admitti nequit; quia in tantùm præelectio esse potest, quatenus aliam electionem inducit, eam scilicet quęquæ versatur circa creatam electionem. Et tunc arguo. Nam electio talis necessariò sequitur præelectionem, unde illa antecedit, & ex eo fiet induci antecedentem necessitatem, & ita non esse locum indifferentiæ libertatis, cùm nondum determinatum creatum cognoscatur arbitrium, quando præelectio illa in Deo existens affirmatur.

Export TEI

624

*Neque recurri potest ad indifferentiam arbitrij creati in Deo eminenter contenti. Nam ut sic contentum minimè exercitium intra Deum habere potest; aliàs locum habere poterit physica prædeterminatio, quia dici potest ratione illius tantùm haberi necessitatem consequentem, aut ex suppositione liberi arbitrij, ut contenti eminenter in Deo, & in ipso exercitium suum habentis. Itaq́ue aut totum illud, quod ad determinatam cognitionem futuri conditionati spectat, intra Deum agitur sine ullo respectu ad determinationem futuram creatæ voluntatis, aut cum illo. Si primum, non est locus indifferentiæ in exercitio ipso, juxta pręfatampræfatam illationem. Si secundum: ergo determinatio ipsa objectivè cognitionem antecedit, & in eo idem currit, quod in scientia visionis, quòd scilicet subsequatur objecti positionem. Neque hoc aliquam in Deo imperfectionem arguit, quod scilicet à creato objecto illius scientia determinetur: non enim ita determinatur, ut perfectio aliqua ratione talis determinationis addatur: ut enim nuper dicebamus, quidquid vitalis positivæ perfectionis est, determinationem dictam antecedit: terminatio autem nihil positivum inducit; & in eo modum aliquem dependentiæ habere, perfectionem arguit, quatenus voluntarium dominium sic potest exercere, creatum arbitrium juxta conditionem nativam moderatus. Et pro Scientia hæc satis.

p. 220 §. XV.

p. 220
§. XV.