Avendaño: Thesaurus Indicus

108

*COncilium Limense 3. Act. 4. Cap. 7.

Concilium Limense 3. quid circa Indorum punitionem statuat.

& 8. de hoc agens, in primis statuit, quod in priori fuerat stabilitum Sessione 3. C. 115. 116. & 117. & in priori post alia sic habet: Itaque Concilij superioris salutaria de hoc decreta confirmans atque innouans, statuit hæc sancta Synodus pro culpis ad Ecclesiasticum forum attinentibus, etiam Ecclesiasticos iudices posse, ac debere Indos corripere. Qualia sunt atrociora illa idolatriæ aut apostasiæ, aut superstitionis Gentilicæ crimina. Tum Sacrilegia in Baptismum, in Matrimonium, in aliæ etiam Sacramenta admissa. Deinde & illa minora sunt necessariò corrigenda, Missæ, aut Catechismi voluntaria omissio, ebriositatis quoque & concubinatus satis istis familiaria vitia: pro talibus certè iuxta delicti mensuram potest adhiberi pœnarum modus: sed tamen paterno magis affectu, quàm iudiciaria seueritate, dum tenera est in fide Indorum ætas, correctio præstanda erit; nisi ad sedandum multorum scandalum, & frenandum licentiam peccandi, durius aliquid oporteat designare. Hæc Concilium post alia, quæ dedimus in Thesauro Tomo 2. Tit. 12. n. 483. de quo & suprà Parte 6. Sect. 40. cùm de Censurarum pœnis ageremus.

Export TEI

109

*Capite autem 8. ita loquitur: Sed quoniam

Export TEI

alia pro eodem.

natura Indorum timida est, & nonnulli Sacerdotum præter decorum aßiduè sæuiunt, præcipit omninò sancta Synodus, ne Parochus, aut quæuis alia persona Ecclesiastica per se ipsum vnquam cædat aut puniat quantumuis delinquentem, cùm sit à Sacerdotali dignitate alienißimum: sed cùm id erit agendum, per Fiscales, ministrosque ad hoc creatos agatur. Deinde præter Vicarios & iudices Ecclesiasticos nullus Parochorum iudicium sumat de Indis sibi subiectis, nisi à Diœcesano suo habeat præscriptam legem, quam in eiusmodi correctionibus seruare debeat: quàm si excesserint, atque iræ suæ indulserint Parochi, Episcoporum, & Visitatorum conscientias oneramus, vt in huiusmodi excessum vindicent; neque percussores, & pusilli Christi gregis perturbatores impunè abire permittant, quemadmodum Apostolicis etiam Canonibus constitutum legimus. Integer est Capitis præfati tenor. Pro eo autem quod de Apostolicis |

p. 238

Canonibus dicitur, ad marginem sic habetur: Canon. 28. d. 45. 1. Episcopum. Circa quæ id inquirendum occurrit, de quo Titulus, quid scilicet circa hoc Parochis liceat.

Export TEI

110

*Et pro eo Dom. Quitensis Tract. 4. Ses

Export TEI

D. Quiten. asserta.

sione 11. adducto præcedenti Decreto affirmat Parochos non posse Indos supplicio afficere, attenta eorum potestate, quæ pro interiori foro tota est, & ita à superiori potestate habendam, quæ pœnarum substantiam, modumque præscribat. Quemadmodùm in Limensi Diœcesana Synodo, & etiam in Quitensi præstitum, in qua specialiter quot sint verberum ictus infligendi, designatis criminibus constituitur, & numquàm quinquaginta excedunt. Quod quidem iuxta Concilium Agathense dispositum asserit in Cap. Episc. dist. 35. pro quo & adducit P. Reginaldum fol. 250. nu. 61. Addit in fine Parochum iuxta eamdem Synodum, absente Vicario, posse delicta punire, & pro eo librum habendum ab ipso, iuxta eiusdem Synodi sanctionem. Vbi quidem quod ad citationem prædictam ex Synodo Agathensi attinet, non vnus est error, quia Dist. 35. tale Caput non extat, sed Dist. 45. neque illud ex Agathensi Concilio desumptum, sed ex Canonibus Apostolicis, iuxta iam datam marginalem citationem, & sic habet: Episcopum, aut Presbyterum,

Export TEI

Cap. Episcopum 45. dist.

aut Diaconum percutientem fideles delinquentes aut infideles iniquè agentes, & per huiusmodi volentem timeri, deijci ab Officio suo præcipimus, quia nusquam nos docuit hoc Dominus. E contrario verò ipse cùm percuteretur, non repercutiebat: cùm malediceretur, non maledicebat; cùm pateretur, non commi

Export TEI

2. Pet. 2.

nabatur. Sic ibi. In Concilio Limensi ita vt vidimus ad marginem habetur 1. ante verbum Episcopum, quid indicare possit non video, quia in prædicta Distinctione Caput aliud similis initij non habetur. Et cùm inde sit desumpta citatio, quod de Concilio Agathensi appositum, vnde potuerit ortum habere nescimus. Quidquid de hoc sit

Export TEI

111

*Dico Primò. Parochus per se ipsum

Export TEI

Assertio 1. Parochos mortaliter peccare per se ipsos verberantes.

verberans Indos videtur mortaliter peccare. Probatur ex receptissima grauium Scriptorum doctrina. Nam Concilium verbo præcipiendi vtitur, & materia est grauis: nec momenti esset alicuius præceptum, si sub veniali esset tantum obligatio; quæ enim talis est vix curatur, præsertim ab hominibus ingenij talis, quale Concilium exponit, iuxta dicta à Nobis in Thesauro Tomo 1. Tit. 2. num. 3. 96. & seqq. Et quidem si verberatio immoderata sit, res est certissima, quia in eo iustitiæ violatio grauis interuenit; ratione autem Conciliaris præcepti distincta malitia superuenit: neque enim repugnantia est vlla in eo, quod diuino præcepto Ecclesiasticum superueniat, vt in præcepto circa Confessionis sigillum Doctores agnoscunt, quod & naturale, & diuinum, ac Ecclesiasticum est, in Cap. Omnis vtriusque Sexus, de pœnit. & remiss. Ex quo fit etiamsi verberatio sit ex se iusta, in illa à Parochis grauiter delinqui, si per se ipsos illam exequantur. Vbi tamen esse videtur exceptioni locus circa famulos domesticos, præsertim pueros, si verberatio moderata sit, talis videlicet, qualis parentibus congruit: licet si grandiores sint, omnino expediat per alios fieri, aut famulos aut Fiscales, vt Concilium admonet.

Export TEI

112

*Dico Secundò. Parochi Indorum ad in

Export TEI

Assertio 2. Licere per alios, & qualiter.

fligendam moderatam verberationem pro communioribus delictis habent simpliciter loquendo potestatem. Probatur, quia correctionis, quæ in verbis non sistat, est absoluta necessitas, vt eleganter à Concilio Limensi ostenditur citato Cap. 7. tum generaliter, tum etiam indole Indorum attenta, & verberatio est magis accommodata pro ipsis pœna: vnde quasi ex natura rei sequitur vt infligere illam possint Parochi in communioribus delictis, etiamsi à superiori non sit determinata potestate: Ergo est illis & licita & conueniens. Et quidem pœna verberum in personis etiam non infimæ sortis ab Ecclesiæ vsu non abhorret, vt constat ex Cap. Cùm beatus citata Dist. 45. in

Export TEI

Cap. Cùm beatus Dist. 45.

quo ex Concilio Bracharensi 3. Can. 6. ita habetur: & ideò qui gradus iam Ecclesiasticos meruerunt, id est, Presbyteri, Abbates, & Leuitæ, qui exceptis grauioribus & mortalibus culpis, nullis debent verberibus subiacere, non est dignum vt paßim vnusquisque Prælatus honorabiliora membra sua, prout voluerit, & ei placuerit, verberibus subijciat & dolori &c. Quòd autem pœna dicta Indorum sit indoli accommodata, manifestum est ijs, qui eos norunt, vnde pro culpis ad forum ciuile spectantibus frequenter eisdem exponuntur. Et denique in eorum populis non est præter Parochum alius, qui possit ipsos ad eam subeundam compellere. Ergo ad illos talis modus correctionis spectat.

Export TEI

113

*Neque obstat quod de potestate Parochi

Export TEI

Ratione necessitatis potestas competit.

dicebatur, quæ pro foro est penitus interno: nam id quidem per se loquendo ita est, quatenus Sacramentorum administratio ad animæ statum pertinet, pro quibus illi iurisdictio competit, quæ merè spiritualis est: nam id quidem per se loquendo ita se habet, ex accidenti verò ad alia se potest ratione necessitatis extendere. Pro quo facit id, quod apud P. Acostam occurrit Lib. 3. de

Export TEI

P. Acosta.

procur. Indor. salute Cap. 17. vbi ita scribit: Deprehensus (vt tritißimo vtar exemplo) in media via Hispanus, cibi indiget sibi, pabuli iumento, aut etiam Sarcinulis vectandis iumenti quoque. Orat Indum vt sibi subueniat, explicat caussam, pretium offert; nihil ille mouetur, neque prece, neque pretio, neque verò flocci facit vtrum viam ille conficiat, necne, immò ne si intereat quidem. Cùm eiusmodi angustiæ incidunt, aut ijs similes, quod in his regionibus percrebrum est, quid Deum timenti viro agendum sit dicam vt sentio. Primùm si potest pactione transigi, id multò prius ac melius. Vbi non potest, si commodè conueniri potest magistratus aliquis, qui publica auctoritate cogat, adeundus est. Hic quoque si desit, vt deest persæpè, ac negotij grauitas vrget, nihil aliud præcipi potest neque breuius, neque planius, quàm vt leges neceßitatis obserues, quæ tibi necessaria sunt quærens, cum quam minimo proximi detrimento. Honesta certè aliquauis atque compulsio afferri potest, & terroris quædam significatio, tamquàm puero alicui iusta & commoda contemnenti. Qua in re multùm plerumque iusti & æqui limites transiliuntur. Hæc ille. Sicut ergo in casu dicto necessitas genus aliquod iurisdictionis attribuit, vt id priuata auctoritate fiat, quod erat publica faciendum, ita & in eo, de quo loquimur, in quo ratio est multò potior ob pastoris Officium Parocho proprium, aut etiam patris.

Export TEI

114

*Prætereà Parochi vbi Vicarij non ad|

p. 239

sunt, id possunt quod illi in ordine ad pœnas di

Export TEI

& maximè vbi Parochi sunt Vicarij, quia illi non adsunt.

ctas, vt vidimus ab Auctore assertum: Atqui in præfatis Synodis id non inuenitur in speciali concessum, vt videri in Limensi potest citatis Capitibus, & omisso Titulo, scilicet 5. Ergo quia ex se Officio tali congeneum. Et ita siue præscriptæ speciales leges sint, siue non, id poterunt Parochi quod in casibus occurrentibus prudentia zelo armata dictabit, aut zelus prudentia ac paterna benignitate temperatus: pro quo multa ex Concilijs & Patribus Distinctione citata.

Export TEI

115

*Dico Tertiò. In graui oribus delictis ad

Export TEI

Assertio 3. Quid circa grauiora delicta.

forum Ecclesiæ spectantibus, si non sit commodus ad Episcopos aut Vicarios recursus, etiam poterunt Parochi & verbera & pœnas alias irrogare. Probatur adductis fundamentis, quæ hoc etiam videntur demonstrare. Pro quo & faciunt verba citati Capitis 7. iam adducta: Nisi ad sedandum multorum scandalum, & frænandam licentiam peccandi, durius aliquid oporteat designare. Durius autem illud ob adductos fines ab Episcopis designari potest, vt ex Cap. 8. constat. Ergo cùm Parochus nequit ad eos habere recursum, idem poterit, quandoquidem id ob prædictos fines adeò necessarium deprehenditur. Modus autem ille correctionis de quo inferiùs, per vultus seueritatem, & reticentias affectatas, nescio quomodo melior asseri possit pro grauissimis criminibus. Et videtur apud Doctrinarios quosdam ex antiquioribus locum habuisse ex mixto sanguine: ij enim grandœui facti, magni volunt videri Philosophi, & ignorantiam suam student nouis circa politicam gubernationem dogmatibus palliare.

Export TEI

116

*Et hinc venit expedienda difficultas, de

Export TEI

Ex verberatione moderata non incurri irregularitatem, etiamsi mors subsequatur.

qua Auctor Seßione 3. vbi quærit vtrùm maneat irregularis Indorum Parochus, qui viginti quatuor verberum ictus Indo inflixit ob illius delicta, ex quibus mortuus ille? & negatiuè respondet, etiamsi quinquaginta sint ob criminis grauitatem. Pro quo adducit Bonacinam Tomo 1. Disp. 7. de Irregularitate. Quæst. 4. Puncto 7. n. 15. vbi ait iudicem, qui reum verberari iubet conformans se legi circa verberum numerum, non manere irregularem. Et iuxta P. Auilam de Censuris Parte 7. Disput. 6. Sectione 1. Dub. 5. vbi affirmat magistrum etiam ab irregularitate immunem, qui verberare discipulum iussit, si in eo excessus non extitit, etiamsi ille moriatur, pro quo & alios allegat. Additque meliorem supplicij modum esse illum, quo nonnulli benè experti Parochi vsi sunt, vultum seuerum ostendentes delinquentibus, nihil loquendo ipsis, etiam se excusantibus aut accusantibus, neque accipientes munuscula comestibilia ab illis donari solita: & hoc etiam in grauissimis delictis Idololatriæ, aut Venereæ turpitudinis.

Export TEI

117

*Circa quod resolutio prædicta sic acci

Export TEI

Stante numero ictuum à lege præscripto vt stare possit irregularitas.

pienda, vt non solùm verberum ictus numerum non excedant, sed neque, numero prædicto constante, eorum sit rigor immoderatus: Ne fœdè laceratus ante oculos tuos abeat frater tuus. Vt habetur Deuter. 25. v. 3. & ita in Cap. Presbyterum, de homicidio, qui in castigando puero excesserat Presbyter, declaratur irregularis, morte secuta: quia etiamsi licita fuisset castigatio, debitum tamen modum excessit. Intuitu disciplinæ percußit in capite. Et est communissimus Doctorum sen

Export TEI

Semper illa vbi mortalis culpa, secus si venialis.

sus; si mortalis culpa in eo interuenit; si autem solùm venialis (quod in casu nostro potest accidere, dum zelo bono potiùs, quàm ira inflammatus procedit Parochus) satis probabilis sententia est non incurri irregularitatem: pro quo videri potest Leander à SS. Sacram. Tract. 2. de Irregula

Export TEI

Leander.

ritate Disput. 16. Quæst. 5. & 6. Auctores adducens. Qui & videndus Tract. 1. Disput. 1. Quæst. 7. & Tract. 2. Disput. 17. Quæst. 46. vbi de magistro, adductis Auctoribus, qui præfata confirmant, de nimio scilicet, aut nullo, vel leui saltim excessu. Quia verò satis est frequens vt Parochi ex immoderato iracundiæ impetu in castigationẽcastigationem currant, & mortaliter delinquant, si mors verberati accidat, irregulares fieri iuxta regulam præfatam euincitur, quam circa hoc proponit P. Gibalinus de Irregularitate Cap. 4. Quæst. 2. num. 7. cui nemo contradicere potest, vt idem Leander ait citata Quæst. 6. scilicet eum, qui mortaliter peccat ob non adhibitam diligentiam sufficientem pro vitando homicidio irregularem fieri illo subsecuto. Cùm enim nimius sit veberationis excessus, satis ex eo apparet sufficientem diligentiam defuisse ne mors verberandi sequeretur. Et frequentiùs

Export TEI

Stat illa in dubio facti circa homicidium.

quidem accidit dubium circa hoc non leue remanere: quod cùm circa factum sit, & non tantùm circa ius ex eo irregularitatem resultare in Iure habetur expressum. Cap. Ad audientiam de homicidio, in quo casus est notabilis, quia percussio, de qua ibi, leuis videtur fuisse. Et ita Doctores communiter censent apud Barbosam in Collectaneis ad citatum Caput. Et Leandrum Tract. 2. Disput. 10. Quæst. 75. & P. Gasparem Hurtadum Disput. 1. de Irregularitate Difficult. 4. qui Difficult. 3. etiam id asserit de dubio iuris cum P. Vasquez Tomo 1. in 1. 2. Disput. 65. Cap. 3. quod tamen minus est receptum.

Export TEI

118

*Vbi statim occurrit dubium circa dispen

Export TEI

A quo possit dispensari.

sationem: & satis probabile est esse Pontifici reseruatam, quia verum est homicidium, licet indirectè volitum, & non casuale: quandoquidem mandans verberare grauiter, consequenter vult verberationis effectum, de quo saltim debuit cogitare, ex quo irregularitas subsequitur. Id quod videtur manifestè colligi ex Cap. Is, qui, finali, de

Export TEI

Cap. Is, qui de homic. in 6.

homicidio in 6. in quo sic Bonifacius VIII. Is, qui mandat aliquem verberari, licet expressè inhibeat ne occidatur vllatenus, vel membro aliquo mutiletur, irregularis efficitur, si mandatarius fines mandati excedens, mutilet, vel occidat: cùm mandando in culpa fuerit, & hoc euenire posse, potuerit cogitare. Sic ibi. Et ita tenet Couarrubias in Clement. Si furiosus. Parte 1. §. 1. nu. 2. quem sequitur Sayrus Tomo 2. Thesauri, Lib. 7. Cap. 2. n. 7. Sed sunt qui oppositum teneant, eo quòd non esse homicidium voluntarium existiment, de quo Iura loquuntur, & est tantùm illud, quod animo deliberato committitur, ex proposito, & per industriam atque insidias: pro quo Leander aliquos adducit citata Disp. 10. Quæst. 19. quos & sequitur. Quidquid de hoc sit, in casu dubij videtur reo fauendum, & dicendum posse ab Episcopo dispensari. Quod quidem ego ita in praxi admittendum existimo, vt Parochus talis furiosus non sit: Si enim talis, vt ab ira passim corripiatur, vnde & timeri successus alij funesti queant, opportunius erit eum Beneficio |

p. 240

priuare, & cum sic priuato poterit benignius agi, occasione sublata enormia huiusmodi committendi: præsertim cùm casus isti in publicam notitiam incurrant, & sine scandalo tolerantiam esse non posse manifestum videatur. Vnde in facultatibus Episcopis Indiarum concedi solitis id cautum inuenitur.

SECTIO XIII.