Avendaño: Thesaurus Indicus

115

*VIr quidam nobilis & diues Canta

Casus propositio.

brica pietate Capellaniam instituit, Missarum numerum pingui cum stipendio designans, & in Capella Diuæ Virginis de Aranzazu, quæ in Ecclesia Patrum Minorum extat, certis diebus dicendas. Primum Capellanum ex filijs vnum esse voluit Sacerdotem sæcularem, & eo deficiente Religiosum non Franciscanum, ad quem quidem priore fratre mortuo Capellania peruenit, & cùm ei iuxta Fundatoris voluntatem deseruiret, in sua Religione Prouincialis electus est, ex quo factum vt Missas designato in loco non posset celebrare, vnde & dubitauit an obligationi satisfaceret alibi celebrando, ne si per alium celebraret, & ei ordinarium stipendium solueret, considerabili emolumento fraudaretur, præsertim sidesignatæ Ecclesiæ Prælatus annueret, ei pro tempore Prouincialatus renuntians iuri, quod ad celebrationem talem videtur Ecclesia possidere.

Export TEI

116

*Et pro parte affirmatiua videtur stare

Export TEI

Vt non sit obligatio quid faciat. Pasqualig.

Decisio 429. Pasqualigi, in qua quærit an Rectores Ecclesiarum possint concedere facultatem Sacerdoti obligato celebrare in sua ipsorum Ecclesia, vt alibi celebret? & in primis adducit Bo

Export TEI

Bonacina.

nacinam Tomo 1. Disput. 4. de Eucharistia Quæst. vlt. Puncto 2. §. 4. n. 4. vbi docet posse Episcopum

Export TEI

Dispensatio Episcopi.

ex iusta caussa dispensare vt Sacerdos alibi celebret, quando nimirùm in loco constituto celebrari non potest. Subditque quòd si in loco constituto celebrari non potest, non videre se qua dispensatione opus sit, cùm ipsa impotentia eximat Sacerdotem ab obligatione, cùm nemo ad impossibile obligari possit. Quod quidem ex eo comprobandum venit, quod apud citatum Auctorem num. præced. succurrit, vbi cum multis,

Export TEI

Occurrente impedimento cessare obligationem circa certum locum.

quos citat, ait occurrente impedimento cessare obligationem celebrandi in loco designato, & teneri Sacerdotem in alio celebrare: hæc enim censetur interpretatiua voluntas testatoris, qui maiorem vtilitatem percipit ex Missa celebrata alicubi, quàm nullibi celebrata. Iam ergo agnoscit cessationem obligationis sine recursu ad dispensationem Episcopi in aliquo casu, seu aliquando, vt ille loquitur, ex iusta caussa comprobata, ex multorum Doctorum, qui affirmant posse Episcopum ex iusta caussa in aliquo casu

Export TEI

Potestas Episcopi commutandi legatum in aliquo casu.

commutare legata in alios æquales vsus pios, saltem quando non est acquisitum ius à tertio: non procedit stante impedimento pro executione legati, sed eo cessante; quia stante impedimento absolutè loquendo est id faciendum, & non in aliquo casu, sed semper; neque ob iustam caussam, sed ob omnimodam necessitatem. Ex quibus videtur verba illa, Si nequeat celebrari in loco constituto, inconsultò adiecta, & per incuriam scribentium: nisi fortè Auctori humanum aliquid, quod multis accidere Scimus, & hanc veniam petimusque damusque vicißim.

Export TEI

117

*Pergit P. Pasqualigus, & loquendo de

Export TEI

Probat etiāetiam Pasqualig. ex potestate Rectorum Ecclesiæ circa Dei cultum.

ijs, ad quos Ecclesiæ regimen spectat, existimat eos ex rationabili caussa posse concedere facultatem celebrandi in alio loco, dummodò tamen Sacrificium applicetur, non secus ac si celebraretur in loco constituto. Id quod probat: Nam qui instituit quòd Missa celebretur in tali Ecclesia vel altari duo intendit, nimirùm fructum Sacrificij, & cultum Ecclesiæ, siue altaris, & commodum populi, saltem multoties, quod percipit ex tali cultu. Ratione autem primi non magis Sacerdos tenetur celebrare in hoc, quàm illo loco, cùm semper idem sit fructus Sacrificij, vnde tenetur tantùm ratione posterioris. Quia verò hic cultus est in ordine ad honorem & cultum Ecclesiæ, quæ à suis Rectoribus regitur, qui etiam disponunt de seruitio & cultu illius eiusdem Ecclesiæ (cùm hoc pertineat ad munus ipsorum) ideò quando testator, aut quiuis alius, instituit talem cultum consequentem ex celebratione Missæ censetur instituere, vt velit esse sub dispositione illius, ad quem pertinet disponere & ordinare cultum Ecclesiæ: quia non debet præ|

p. 323

sumi quòd velit disponere & ordinare cultum in Ecclesia independenter ab ijs, ad quos pertinet de iure dispositio: hoc enim esset sibi vsurpare alienum ius. Rursus. Quando Rectores Ecclesiæ acceptant in proptia ipsorum Ecclesia huiusmodi cultum, videntur acceptare saluo iure ipsorum de disponendo & ordinando tali cultu, quia non præsumitur quis velle se priuare propriò iure, nisi de tali priuatione constet. Hinc, vt habentes huius

Export TEI

Vnde & concedere licentiam obligatis possunt.

modi cultum sub propria dispositione, possunt ex rationabili caussa concedere licentiam Sacerdotibus obligatis ad celebrandum, celebrandi in loco alio. Nec obstat quòd populus priuetur tali commodo; quia cùm commodum huiusmodi sit quid accessorium cultui diuino exhibito per celebrationem Missæ, eo ipso quòd cultus est vt principale sub dispositione Rectoris Ecclesiæ, est etiam accessorium. Neque Ecclesiæ Rector commutat vltimas voluntates, aut relaxat obligationem aliquam, sed disponit de modo celebrandi, iuxta interpretatiuam voluntatem testatoris, aut illius, qui imposuit obligationem. Sic Auctor ille.

Export TEI

118

*In quibus aliquid est quod admitti possit,

Export TEI

Negatur quod ad licentiam attinet, admissa obligationis cessatione.

immò & debeat ab omnibus, scilicet admittentem seruitium Capellaniæ in sua Ecclesia, non ita adstringi ad permittendum vsum, vt non possit aliquando Sacerdoti illum denegare. Si videlicet contingat aut altare occupatum esse, aut etiam Ecclesiam: vt contingere potest pro competenti eiusdem Ecclesiæ seruitio. Quo euentu non est dicendum Ecclesiæ Rectorem concedere licentiam obligato ad Missam alibi celebrandi, sed impedimentum apponere, quo stante, potest & debet sic obligatus alibi celebrare, iuxta dicta n. 116. talis enim præsumitur voluntas testatoris, aut alterius, ex cuius dispositione est obligatio constituta. Nisi abutamur voce licentiæ, vt eam impedimenti nomine compellemus; quo posito, id sequitur, quod ratione licentiæ, si dari posset, haberetur; quatenus scilicet licentia à verbo Licet deriuatur, & ei, qui impedimentum deprehendit, licet alibi id facere, quod certo loco facere tenebatur, ex dispositione eius, qui apposuit impedimentum.

Export TEI

119

*Quòd verò nullo impedimento stante,

Export TEI

Rectores impedire non posse Capellanum, stante rationabili impedimento.

possit Ecclesiæ Rector licentiam dictam concedere, non videtur admittendum; idque ex eodem, quod citatus Scriptor adducit, fundamento: scilicet ad Rectorem Ecclesiæ spectare dispositionem cultus in eâdem futuri. Nam in ordine ad ipsum cultum admissa est Capellania dicta fundatoris voluntate cum Rectorum beneplacito concurrente. Atqui in ordine ad cultum Ecclesiæ est valde conueniens Missæ celebratio, pro qua nullum est impedimentum, ergo nequit licentiam ad alibi celebrandum indulgere. Nec dici valet ad id posse iustam caussam intercedere: si enim illa semel aut iterùm subsit, ad id necessaria licentia Rectoris non est, vt communiter docent

Export TEI

Sine licentia quid possint Capellani.

Scriptores, ex quibus plures adducit Bonacina supra n. 2. qui dicentes peccare mortaliter alibi quam fundator exigit, celebrantem, addunt: Nisi hoc faciat ex iusta, & rationabili caussa: non est autem iusta & rationabilis caussa, impedimentum, quia ibi ratio seu arbitrium non habet locum. Quando ergo licentia Rectoris inducitur in casu præsenti, plus aliquid videtur concedi, quod tamen admitti nequit, vt videtur manifestum: estque illud contra fundatoris voluntatem: quis enim Capellaniam instituens cum obligatione dicta, id non penitus detestetur, vt scilicet non existente impedimento, diu à celebratione cessetur? Vbi nequit dici per dispositionem fundatoris non tolli Rectoris ius ad disponendum id, quod ad Dei cultum in Ecclesia possit conueniens iudicari. Hoc enim admittitur; sed cùm stante dicto iure admittatur fundatoris dispositio, quando scilicet diuino cultui contraria non fuerit, ex eo argumentum instauratur: nam celebratio nullo stante impedimento, ad diuinum cultum pertinet & conducit, & sub ea conditione Capellania est admissa: ergo contra illius voluntatem committitur, dum cessatur à celebratione, nullo impedimento occurrente; vnde & peccatur etiam grauiter, ex eo quòd populi commodum à fundatore prouisum subtrahatur.

Export TEI

120

*Aut ergo citatus Auctor id tantum vult,

Export TEI

Vrgetur Rectorum obligatio.

quod communiter Doctores concedunt de vna aut altera vice celebrationis, aut quando impedimentum est, vel plus aliquid, neutiquàm admittendum; cùm Rectorum potestas non sit in destructionem, sed in ædificationem, iuxta Apostolum, & ita non ad minuendum cultum, sed ad amplificandum illum, quod egregiè Missarum celebratione præstatur; præsertim cùm altare aliquod est designatum, in quo esse aliqua imago solet, erga quam populus peculiarem gerat deuotionem, vel sit priuilegiatum pro anima ab expiatricibus flammis eruenda. Pro quo & facit id, quod n. 116. citatum Scriptorem vidimus tradidisse: non inquam esse necessariam Episcopi concessionem, vt Sacerdos alibi celebret, si nequeat celebrare in loco constituto, quod tamen Auctores à Bonacina citati, quem ipse adducit, necessarium affirmant, quando non est impedimentum, & est iusta caussa, & non regulariter, sed in aliquo casu particulari. Si ergo ad hoc necessaria est licentia Episcopi, non est id Rectori cuicumque Ecclesiæ concedendum: quòd si in casu particulari id non licet, multò minùs pro diuturna absentia licebit.

Export TEI

121

*Ex prædicta ergo resolutione non habe

Export TEI

In casu, de quo agetur, nihil ex prædictis obstare.

tur solidum fundamentum, vt illa possit casui, de qua loquimur, adaptari. Nec melius probari potest ex communi alia iam proposita de impedito, quia satisfacit alibi celebrans, quando scilicet ex parte loci est impedimentum; nam si ex parte ipsius sit, & impotentia sit diuturna, per alium celebrare debet, congruo stipendio eidem assignato, vel si, vt gratis faciat possit ab eôdem, digno quidem fide, precibus, aut obsequijs, aut per amicabilem illius oblationem obtinere. In casu autem dicto videtur res ita se habere: quia dictus Prouincialis potest per alium celebrare, sicque necessitatibus Religiosorum succurrere, stipendio eis currente attributo: nam velle vt id gratis faciant, auaritiæ sapit labem, & vereri meritò potest non satisfacturos tales obligationi, sed ad improbabilium opinionum diuerticula recursuros, suam redimentes vexationem: immò & officiosam oblationem potest habere suspectam, vtpotè ad captandam beneuolentiam, vt sæpè accidit, affectatam. Ex parte autem loci impedimentum non extat, vt est compertum, cùm Ecclesia pa|

p. 324

teat, & altare promptum & paratum sit, Religiosique grato sint animo erga fundatorem, quem insignem benefactorem agnoscunt.

Export TEI

122

*Vnum ergo illud fundamentum restat

Export TEI

Ex præsumpta voluntate fundatoris verosimile fundamentum.

ex præsumpta fundatoris voluntate, quæ erga filium talem in dignitate constitutum, non est communi aliorum regula metienda. Obligatio quidem Missarum perstat, & eiusdem valoris sunt, siue in hoc, siue in alio loco celebrantur: vnde quoad locũlocum tantùm illa interpretatio deuenit: in quo populi commodum non attentum, quia in Ecclesia dicta ob Religiosorum copiam, numquam eam adeuntibus deest, qua suæ possint satisfacere deuotioni. Sola ergo fundatoris deuotio relinquitur erga imaginem aduocationis dictæ, iuxta quam & sepultus: & ad eam potest alibi celebrantis intentio dirigi, Responsorio adiecto in fine pro parentis anima, quod fortè erat dicta in Ecclesia recitandum. Cùm ergo omnia, quæ ad substantiam operis pertinent, impleri possint, solaque desit loci circumstantia, & aliquid sit parentis voluntati speciale tribuendum, illud erit, quod circumstantiam dictam concernit.

Export TEI

Filiorum fauor ob præfatam præsumptionem.

Hinc est vt si præcedat testamentum inter extraneos cum clausula derogatoria, & sequatur conditum inter liberos sine vlla clausula in eo apposita, censendum sit prius testamentum reuocatum. Quoniam licet testamento condito inter liberos non sit à iure concessa virtualis clausula reuocatoria præcedentium testamentorum, inter extraneos, sicut sequentium; affectatio tamen parentum ad filios, quæ legislatores impulit, vt ex præsumpta parentum voluntate priuilegium hoc concederent, (quod tamen locum non habet quando de contraria testatoris constat voluntate) cogit etiam vt nos consentaneè ad illud priuilegium, dictum alterum præsumamus, vt cum communiore sententia tradit P. Molina Tomo 1. Disp.

Export TEI

P. Molina.

153. §. Ex eadem doctrina & primero, adducens pro ea Couarrubiam, & Gregorium Lopez. Quod certè plus multis est, quam id, de quo difficultas nostra procedit. Et tum ex eo, tum ex alijs, quæ possunt adduci, manifestum est iura omnia caussis filiorum fauere, & in ipsorum commodum illorum interpretandas voluntates. Et id quidem etiam cùm de iure tertij agitur, qui est damnum perpessurus: quantò ergo id potiùs, vbi nullum tertio damnum imminet, & solùm accidentalis circumstantia pro certo tempore variatur?

Export TEI

123

*Quia verò scandalum oriri potest ex eo

Export TEI

Scandalum vt vitari queat.

quòd Missæ tamdiu in præfato altari cessent: illud quidem respectu sæcularium non videtur futurum, qui minimè intenti ad ista esse solent, in Ecclesia præsertim dictæ frequentiæ: Religiosorum autem informatione opportuna sopiendum, fundamento ostenso, propter quod sine conscientiæ grauamine sic agatur. Et quidem cùm dictus Pater possit in quocumque statu per alium celebrare, Religiosum, aut sæcularem, non apparet quomodo suboriri scandalum possit ex eo quòd non videant ipsum aut alium eiusdem Ordinis celebrare. Quomodò autem Religiosus habere Capellaniam possit, non est huius loci,

Export TEI

Religiosi vt esse Capellani possint.

neque super eo mouetur quæstio, quia supponitur id licitè stare posse, si Capellania laica sit, nec proprietatem Ecclesiastici beneficij habeat, sed vt dici solet, Memoria Missarum, vel quòd fundator velit ad alium, si beneficialis sit, proprietatem pertinere, emolumenta autem esse Religiosi pro suæ vitæ tempore, cum licentia Prælatorum. Neque enim in hoc repugnantia est: licet enim Beneficio sit annexus titulus faciendi aliquid, cui sint conuenientes prouentus responsuri; nihilominùs stat aliquando Beneficium esse sterile ex accidenti. Vnde orta quæstio an Beneficiarius ta

Export TEI

Beneficium potest esse sterile, & quid tunc circa Officium diuinum.

lis ad Horas Canonicas teneatur? pro quo diuersæ sunt sententiæ, vt videri potest apud P. Baunij in noua praxi Beneficiorum. Disputat. 13. Quæst. 22. Vbi cum multis negatiuam amplectitur. In casu autem nostro non est prorsus sterile, cùm ius habeat ad fructus, deficiente eo, qui seruitij sui emolumenta reportat. Honestiùs autem res ageretur, si emolumentum aliquod conferretur ipsi, & tunc iuxta valorem portionis taxanda esset obligatio ad diuinum officium, iuxta diuersarum opinionum regulas, de quibus dictum in Thesauro Tomo 2. Tit. 16. n. 16. & 17. illud nunc addendo, si pecunia vt stipendium Missarum tribuatur, standum fundatoris voluntati, qui statuere potuit vt stipendium proprietarij Missis conferendum, sit illud, quod est communi lege taxatum: sin autem nihil disposuerit, stipendium futurum pingue, quod scilicet vsu fructuarius accipit, quia non debet esse peioris conditionis proprietarius in eo, quod à fundatore non est in specie prouisum, qui in tali procedendi modo nihil minùs habet, cùm integro à se assignato Missarum numero perfruatur. Et hæc quidem circa difficultatem præfatam, vt verosimile arridet, doctiorum iudicio trutinandum.

Export TEI

124

*Vbi non prætermittendum, quod citatus P. Pasqualigus resoluit Decisione sequenti, scilicet 230. in qua quærit ad quem spectet determinare

Export TEI

Pasqualig. Ad quem spectet determinare diem & horam celebrandi. Vbi aliqua notatu digna.

diem atque horam celebrandi, quando Sacerdos tenetur celebrare, sed non quotidie, in Ecclesia, quæ non sit sui iuris: ait enim id ad Ecclesiæ Rectorem pertinere, quando ab Institutore determinatio facta non est, qui eo ipso videtur id dispositioni Rectoris reliquisse: & ideò Capellanus nihil habet iuris sibi circa hoc vsurpandi. Vbi quidem agnoscit determinationem Institutoris circa hæc magnum habere momentum: ergo standum ipsi: & ita non simpliciter asserendum id, quod ab ipso vidimus superiùs assertum: scilicet id quod ad locum celebrationi destinatum spectat Rectoris iudicio subiacere. Deinde, nimis durum est quod ait diem & horam à Rectore designandos, quasi Capellani circa hoc nulla sit habenda ratio, quia eius, cui Institutor ex affectu speciali, aut Patroni loco eiusdem, gratiam Capellaniæ contulit, etiam circa alia, commodum spectasse omninò est verosimiliter iudicandum vt sic in vsu ministerij sui expeditus esset, atque ita securiùs obligationem impositam adimpleret. Res ergo hæc vtriusque arbirrio transigenda, & amicabilis ineunda conuentio quoad ordinariam celebrationem; quidquid de die aliquo aut hora in aliquiqus casibus sit aliter asserendum, iuxta dicta. n. 118. & vt dicamus Institutorem nihil de Capellani speciali commodo cogitasse, res ipsa id potest sufficienter persuadere, & ratio adducta conuincit. Rectoresque tenentur erga Ecclesiæ suæ benefactores gratos se & benignos exhibere. Nec |

p. 325

verum apparet id quod dicitur, Rectori determinationem circa diem & horam relictam, eo ipso quòd ab Institutore fuerit prætermissa; cùm similius vero videatur relictum id fuisse Capellano, cum ea tantùm subordinatione, quæ ad commodam executionem, apud prudenter & benignè agentes possit conueniens reputari.

SECTIO IV.