Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

CAPVT IV.

CAPVT IV.

Quomodo currat tempus Jndicorum priuilegiorum; vt certi prorogationis termini possint assignari.

31

*CIrca quinque Bullas versatur præ

Quinque Bullæ, circa quas difficultas computationis.

sens difficultas, & ex iis, quæ circa illas dicenda, ad similes futuris concedendas temporibus poterit consonum iudicium efformari. Prima est Pauli V. quæ incipit, Animarum saluti. 11. Februarij. Ann. 1610. cuius illa est clausula: Præsentibus ad viginti annos à data præsentium inchoandos tantùm daturis. Secunda eiusdem die 6. Maij, Ann. 1614. in quâ sic dicitur circa facultatem dispensandi, quæ Ordinariis conceditur, cum assessione tamen Patrum Societatis. Ad viginti tamen annos à data præsentium computandos. Tertia est Vrbani Octaui die 15. Septembris. An. 1629. cuius finalis clausula sic habet: Præsentibus ad viginti annos ad finem aliorum viginti annorum, ad quos similes gratiæ à felicis recordationis Paulo Papâ V. prædecessore nostro, concessæ fuerunt, inchoandos, tantùm duraturis. Quarta eiusdem die 17. Septembris anni eiusdem, in qua similiter loquitur. Quinta Innocentij X. die 1. Martij. An. 1649. quæ sic clauditur: Præsentibus ad viginti annos à fine aliorum viginti annorum, ad quos similes gratiæ à fel. record. Vrbano Papâ Octauo concessæ fuerunt, inchoandos, tantùm valituris. Circa quas Primò dubitari potest quomodo sit dies Datæ computandus; quæ difficultas communis est, sed breuiter expedienda.

32

*Dico primò. Tempus dictum computan

Assertio 1. Diem Datæ non cōputandumcomputandum in termino.

dum est fauorabiliter, & ita taliter, vt dies, à quo terminus statuitur, non computetur in termino. Hoc probatur Primò ex doctrina, quam multi Scriptores probant, & de qua Nos Cap. 2. iuxta quam priuilegia, quæ cedunt in fauorem Religionis & piæ caussæ, fauorabiliter, amplè, & latè intepretanda sunt: quod quidem in ordine ad durationem specialiter accipiendum, bene aduertit P. Quintanad. Tract. 6. Singulari 3. numer. 6. Atqui computatio prædicta fauorabilis est: ergo iuxta eam interpretatio facienda. Deinde pro

Ex cōmunicommuni doctrina ostenditur.

batur ex multorum sententia asserentium diem à quo incipit terminus, non computari in termino. Sic tenet Matienzus in Libr. 5. Recopilat. lege 7. Glossa 6. num. 1. Vbi adducit Didacum Castelli, P. Henriquez Libr. 13. Cap. 18. numer. 6. & alij

Quando currat tempus de momento ad momentũmomentum.

Prætereà. Quia licet communis resolutio sit tempus per legem designatum intelligi de momento ad momentum; multorum tamen sententia est id intelligendum quando tempus statuitur ab actu, & non à die actus. Sic Tiraquellus, Scaccia, & Gironda, quos adducit & sequitur Barbosa in Collectaneis ad Decretales Lib. 2. Tit. 27. Cap. 15. num. 2. & Lib. 4. Tit. 1. Cap. 9. num. 4. Atqui in nostro casu Paulus V. in vtraque Bulla ait Data præsentium inchoandos, & computandos. Inchoandos quidem in primâ, computandos in secundâ: ergo dies ipse Datæ non debet computari.

33

*Quia verò dies communiter loquendo

Dies an esse debeant naturales; vbi integros non futuros statuitur.

iuxta Iuris dispositionem naturalis intelligitur, scilicet 24. horarum, primus dies ita computandus est vt videri potest apud P. Henriquez suprà. Quod tamen mihi in casu, de quo loquimur, inverosimile prorsus apparet: vt scilicet si Edictum iubeat denuntiari aliquid intra sex dies, & publicetur horâ decimâ antemeridianâ, die sequenti eadem hora dies primus obligationis debeat inchoari. Nam dies publicationis proptereà non computatur, quia non est integer, vnde exclusus videtur, vt eo exacto, dies obligationis currere censeatur. Quod ergo de horâ dicitur, sine sufficienti fundamento videtur affirmari: nisi fortè alicubi ita sit vsu receptum, qui debet esse pro lege.

34

*Solent autem Bullæ priuilegiorum serò

A die sciẽtiæscientiæ computandum. tempus multorum sententia.

ad Indias peruenire, ob ingentem distantiam, & nauigationis discrimina; vnde alia oritur difficul|

tas, an à die Datæ debeant currere, an verò à die scientiæ. Et à die scientiæ tempus priuilegij computandum, valde recepta est Doctorum sententia, quæ ex eo colligitur, quòd ex tunc incipiat effectum habere, cùm donatio quædam sit, tunc effectum habens, cùm acceptatur, vt docent quamplures adducti à P. Palao Tomo 1. Tract. 3 Disput. 4. Puncto 3. §. 2. num. 3. ex quo P. Quintanad. suprà num. 8. Pro quo tamen

Dico secundò. Priuilegia pro Indiis simplici

Assertio 2. Admitittur illa, cùm non designatur tempus inceptionis.

ter concessa, si limitationem aliquam non habeant in designatione temporis, à quo currere concessio debeat, à die scientiæ debent inchoari. Sic colligitur ex citatis, & videri pro eo potest P. Quintanad. Tomo 1. in Appendice Tract. 2. Singulari 3. Ratio est. Primò, quia recepta sententia ita, vt vidimus, generaliter tenet. Secundò, quia fauorabiliter, vt ostendimus, debet fieri interpretatio.

35

*Dico tertiò. Hæc notitia non debet es

Assertio 3. Notitiam non esse respectu singulorum æstimandāæstimandam.

se respectu cuiuslibet, ad quem potest priuilegij vsus pertinere. Quod ex eo probo: nam si id ita contingeret, magna esset confusio, cùm ad singulos valdè serò posset notitia peruenire, & ita quidam essent priuilegiati, alij priuilegio destituti: & ij possent dispensare, & alia magni momenti obire inferiores multò quàm alij, ad quos notitiam priùs accidit peruenisse. Deinde. Priuile

Instar legũlegum facienda publicatio.

gia sic concessa cùm sint pluribus communia, instar legum publicanda sunt; aliàs non erit via conueniens & accommodata, per quam possint ad praxim applicari: atqui necessarium non est legem singulariter intimari, vt omnes Scriptores affirmant: ergo neque priuilegium. Cùm ergo priuilegia ista promulgari in Romanâ Curiâ non soleant, ad Indicos spectat Prælatos de conuenienti promulgatione prouidere, iuxta id, quod Auctores dicunt adducti à Bonacina Disputat. 1. de legibus Quæst. 1. Puncto 4. num. 16.

36

*Dico quartò. Quando in Bullâ priuile

Assertio 4. Cùm à die Datæ dicitur, inde computationem faciendam.

gij dicitur, A die Datæ, vel quid simile, ab eo est computatio temporis facienda, & non à die notitiæ. Sic de Iubilæis loquens P. Quintanad. suprà Dub. 3. num. 4. affirmans circa hoc dubium esse non posse. Quod cùm ita sit, non est consequens quod ipse tradit Singulari 3. citato. num. 8. vbi ait quòd si ad Indiarum incolas huius prorogationis notitia accederet iam dui transactis primis viginti annis, à quorum fine secundi viginti

P. Quintanad. inconsequenter locutum ostenditur.

quinque incipiebant: tunc inchoandos ab anno & die, in quo notitia accessit; nam ignoranti non currit tempus. l. Quamdiu. C. Qui admitti ad bonorum possess. quod Flamminius, & Caldas Pereira præsertim obseruant. Cùm enim in prædictis prorogationibus sic dicatur, Ad viginti annos, à fine aliorum &c. non alia est ratio de illis, quàm de prioribus, ad quas referuntur; & pro inchoatione non dies notitiæ, sed finis aliarum concessionum assignatus. Neque enim alio modo volunt Pontifices currere tempus, neque maiorem fauorem concedere, cùm expressè fateantur se priorem Pontificum vestigiis inhærere. Vbi & locum habet doctrina, quam citatus Auctor adducit. num. 8. quòd scilicet dictio Similis, & Si

Dictiones Similis, & similiter, quam haebanthabebant vim.

militer, qua Pontifices vtuntur, ostendit similitudinem facti & modi, iuxta Socinum, Albericum, & alios. Ego quoad tempus concessionis non est diuersitas: quæ sanè, si daretur: esset notabilis; quia à Data vsque ad tempus notitiæ magna possunt spatia interponi: vnde si illa non computantur, notabilis interuenit differentia, & ita similitudo non seruatur quoad factum & modum, neque æqualitas & identitas, quam dilationes illæ significant, iuxta eumdem & alios citatos ab ipso. Qui etiam num. 5. iuxta nonnullos, quos citat, tradit quòd prorogatio videtur facta cum clausulis & qualitatibus, quæ inerant termino prorogato: ex quibus vna præcipua est computatio, vt scilicet à die vltimo vnius incipiat alius, pro quo & Nos in superioribus. A fine ergo, & non à notitiâ, annorum numerus computandus.

Modus computationis à P. Quintana propositus.

37

*Iam circa ordinanda tempora dictarum Bullarum, & assignandum in particulari vnius Bullæ finem, & alterius initium, vt deprehendamus quot anni præterierint, quot sint reliqui, vitandus error, qui apud P. Quintanam occurrit citato Singulari 3. n. 6. vbi ait priuilegia, quæ ex concessione Gregorij XIII. durarunt vsque ad Annum 1603. extensione Gregorij XIV. annorum scilicet viginti, durasse vsque ad Annum 1623. Prorogatione autem Pauli V. eorum saltem priuilegiorum quæ in Bullâ Vrbani VIII. iam relata testantis illa concessisse, siue oraculo authentico, siue Litteris expeditis, & non promulgatis, siue ad Indias non prolatis, ad alios viginti annos, vsque ad Annum 1643. accesserunt. Et tandem ex vltimâ Vrbani extensione ad alios viginti, vsque ad Annum 1663. non expirabunt. Addere poterat per nouam extensionem Innocentij X. vsque ad Annum 1683. priuilegia eadem permansura. Nam & Bullam dictæ concessionis ad litteram proponit. Tract. 7. Singulari vltimo. Pergit autem, & nescire se ait an eadem computatio admittenda quoad priuilegia, quæ à Gregorio XIII. solum vsque ad Annum 1589. sunt extensa: qualia sunt, quæ reperiuntur in V. Baptismus, Bulla Cœnæ, Compositio, Dispensatio. §. 1. 2. 3. 4. & 7. ac V. Ordines §. 1. Quòd si ea in hac Vrbani Bullâ extent, ablatis viginti quatuor annis ab Anno 1589. ad 1603. procedentibus, Anno 1642. iam expirarunt. Quòd si tandem computemus hos viginti annos ab expeditione Bullæ Pauli V. quæ iuxta testimonia à R. P. Generali missa, facta videtur Ann. 1614. priuilegia quæ extant in Bullâ Vrbani VIII. vsque ad Annum 1654. tantùm vigent. Sic ille; quæ cùm supra incertas suppositiones cadant, & ex minùs exactâ Bullarum notitiâ, nequeunt ad certum formandum iudicium deseruire. Quare

38

*Dico quintò. Computatio annorum cir

Assertio 5. modum prædictum computationis errantem expungens, & certam statuens.

ca præfatas Bullas, iuxta earumdem est concessiones facienda. Et in primis in ordine ad illam nulla est habenda ratio concessionis cuiuslibet ante Bullas Pauli V. cum temporis limitatione: nulla enim vltra Annum 1603. progressa est, vt ex Compendio constat. Neque ad illum autem plures extant Gregorij XIII. nulla autem Gregorij XIV. aut alterius ex iis, qui Paulum V. præcesserunt: licet à Gregorio XIV. prorogata priuilegia Anno. 1591. die 27. Septembris affirmet P. Quintanad. Singulari 3. num. 1. cuius tamen prorogationis nulla in priuilegiis mentio, |

nulla in Indiis notitia: cuius & Paulus V. meminisset, quandoquidẽquandoquidem durabant illa Anno 1610.

Bullam Gregorij, XIV. non curandam.

sicut & alij Pontifices concessionum durantium meminerunt. Sed non neganda illa, quia & eius, vti in Compendio veteri contentæ meminit Fr. Ioannes Baptista in Animaduersionibus pro Confessariis Indorum. fol. 151. Cùm ergo concessiones Pauli V. ab aliorum concessionibus non pendeant, perinde habendęhabendæ acsi minimè pręcessissentpræcessissent. Bulla ergo Ann. 1610. vsque ad Annum 1630. vim habuit, iuxta Datam & terminum in eadem assignatum. Bulla autem Secunda Anni 1614. vsque ad Ann. 1634. Altera autem Bulla num

Neque Pauli V. nescio quāquam.

quam in Indiis visa, minimè curanda est, vt iuxta illam fieri aliqua computatio queat, iis præsertim attentis, quæ à Nobis dicta sunt, à num. 24. neque talis Bulla ab Vrbano VIII. visa, si verè extitit, cùm omnino suppressa sit, neque illius ipse faciat mentionem, sed aliarum similia priuilegia continentium, vnde & ipsarum exordium est idem per verba eadem. Iuxta hæc ergo Bulla Vrbani VIII. respondens Bullæ priori Pauli V. finem habuit Anno 1650. alia autem respondens secundæ, Anno 1654. cumque Innocentius X. concessionem suam à fine concessionum Vrbani VIII. per viginti annos inchoandam decernat, similis est computatio facienda, vt alia priuilegia Anno 1670. alia Anno 1674. terminentur. Hæc clara sunt & expedita: quidquid autem pro computatione à prędictoprædicto Auctore additur, minimè est curandum, quia in certis ex defectu notiæ nititur coniecturis: immò quia etiam multa ex illis nequeunt sustineri. Et hæc sic generaliter dicta sufficiant in præsenti; agentes enim de priuilegiis in particulari majorem prædictis lucem adiiciemus.

Loading...

back | | continue