Avendaño: Thesaurus Indicus

sustinendum, furantes mulas, & fortè alia, ab itinerantibus, aut propiùs degentibus, existimantes debere omnia metallico numini deseruire, & restitutionem in tempus magnæ fortunæ, quam sibi somniant, differentes.

Export TEI

3

*Septimò: qui ex Minis ab aliis inuentis

Export TEI

Septimum.

metallum extrahunt, & præuenientes eos ad Regios Officiales registrandum adducunt, contendentes se in assignatione partis per leges faciendæ esse veris inuentoribus præferendos; & vt id plenè non obtineant, magnâ tamen ex parte assequuntur, vnde illi non parum suorum laborum fructu defraudantur; quod cum Indis inuentoribus potest frequenter accidere.

Export TEI

Octauò: ad laborandum in Minis Indos minis,

Export TEI

Octauum.

& fraudibus capientes. In Potosinum oppidum, aut aliud ex maioribus veniunt isti, alibi Minas habentes. Hospitium eligunt, in quo plura cubicula Canchas dicunt. In forum exeunt, & comestibilia aliqua ementes, Indum ex adstantibus, vt ea in domum exportet, dato pretio conducunt. Vadit ille, & vbi primùm ingressus, clauditur, vinculatur, sic capiuntur alij donec optatus numerus compleatur. Completo ergo ad eductionem, & transportationem patrocinio noctis vtuntur. Sic miseri illi Minarum laboribus applicantur, sine spe exitus; vt verò aliquale habeant in illis subsidium, de fœminis, quæ cibum parent, & ad alia subseruiant, prouidetur: quibuscum illi maritali ritu viuunt, vxores suas compellantes: cum contingat non semel esse illos vxoratos, & iterum in facie Ecclesiæ contrahere. Hæc quidem non vidi, audiui tamen à fide dignissimis: etsi ita res habet, quid miramur Indicarum diuitiarum infortunia frequentia, & hostes nostros spolijs pretiosissimis, & nurosissimis exultantes? Ad quæ quidem si scire contigerit, Regum nostrorum pietas ingemiscet, & remedium perget præsentissimum adhibere: neque ego aliud inuenio, nisi generalem visitationem per Ministros integerrimos faciendam; amandatis longiùs, dum ea fit, Minarum dominis, etiamsi aliquid de Regiis sit juribus minuendum. Quod enim eâ ratione minùs fuerit, maiorum thesaurorum copiâ diuina liberalitas compensabit.

Export TEI

4

*Nonò: qui Indos diebus festiuis laborare

Export TEI

Nonum.

compellunt, si præsertim Missam non permittantur audire, quod de diebus, quæ pro ipsis de præcepto sunt, præsertim accipiendum, de aliis, quæ pro Hispanis quidem de præcepto sunt, non verò pro ipsis, quid censeri debeant dicendum inferiùs.

Export TEI

Decimò: Compellentes item ad laborandum

Export TEI

Decimum.

taliter, vt dici de illis Propheticum illud queat. Laßis non dabatur requies. In quo genere inhumanum est eos, qui viribus valde impares sunt in laboris penso pariare. Vnde & horas laboris

Export TEI

Indorum indoles peculiaris circa laborem.

designat ordinatio Minarum Titul. 10. num. 2. & 3. sicut & nimis vrgere: Indi enim eo sunt ingenio, vt vrgeri non debeant, sed suo laborandi mori relinqui, iuxta quam paulatim multa perficiunt, à quibus tamen si vrgeantur, abscedent, vel si abscedere nequeant, consumentur.

Export TEI

Vndecimò: vltra designatum seruitio tempus

Export TEI

VndecimũVndecimum.

detinentes inuitos, & eodem stipendio velle esse contentos, quod pro iis, qui ad Minas mittuntur, Regiis est legibus constitutum stipendium illud pro tempore designationis; cùm valde exiguum sit, vt aliàs expendimus, non caret scrupulo; tolerandum id tamen, quia sic est judicio prudentium judicatum. Vltra tempus autem detentis

Export TEI

Notanda circa illorum stipendium.

manifesta iniuria fit, stipendij defraudatione, quod voluntariis operariis datur, & est multò maius; & neque illud est proportionatum, quando etiam labori violentia adiungitur, pro quâ etiam specialis est debita satisfactio: facienda numquam: Proh dolor! sed erit, erit, quando isti vsque ad nouissimum sunt quadrantem reddituri.

Export TEI

5

*Duodecimò: Duplas, aut gratis, aut

Export TEI

Duodecimum.

pretio accepto tribuentes; vocantur autem duplæ labores nocturni Indorum, qui cùm per diem domino Minæ laborauerint, coguntur laborare per noctem alteri, cui extractio metalli conceditur. Cuius coactionis inhumanitas statim apparet. Neque honestatur illa adiectione pretij, qui iuxta pretium diurni laboris esse solet: quod est prorsus iniquum; diurni enim laboris pretium pro laborantibus designato sibi tempore, exiguũexiguunt valde est, vt nuper dicebamus. Et ad illum solummodo

Export TEI

Et specialiter pro Duplis.

obligantur: circa nocturnum autem laborem taxatio stipendij non currit, vnde aliter exæquandum, & multiplici ex capite redditur augendum; videlicet, quia labor eiusdem generis cum diurno; quia maioris molestiæ, eò quòd nocturnus, & quia diurno succedens, necnon quia coactè laboratur. Quæ quidem à Confessariis oportet aduerti, vt si aliquorum ex istis Deus tetigerit corda, quid sui sit muneris agnoscentes, eidem non desint, prædictorum conscientias tot contractis oneribus releuantes, & horæ quidem laboris per legem habentur definitæ: de quo Ordinatio Titulo 10. num. 2. & 3. vt iam dictum.

Export TEI

6

*Decimotertiò. Accipientes pecuniam à

Export TEI

Decimumtertium.

multis soluendam argenteis pinnis cùm sciant non omnibus suffecturos, & se non esse pro solutione grauandos, ob priuilegia quibus in ordine ad ista Minerarij perfruuntur.

Export TEI

Decimoquartò. Sumptus excessiuos facientes

Export TEI

Decimumquartum.

conuiuiorum ostentatione, quibus multos vagos homines Reipublicæ turbatores excipiunt, vnde ad soluendum inualidi reperiuntur.

Export TEI

Decimo quintò Accipientes Indos designationis,

Export TEI

Decimumquintum.

& eos aliis tradentes pretio ad rationem stipenndij voluntariorum, de quo dictum suprà Tit. præced. Cap. 6.

Export TEI

Decimosextò. Vtentes famulis acerbis,

Export TEI

Decimumsextum.

crudelibus, inhumanis, vt ferueat opus, & de modo, quo Indi tractantur, minime curantes.

Export TEI

Decimoseptimò. Argenteis pinnis vile aliquod,

Export TEI

Decimumseptimum.

& ponderosum intrinsecùs admiscentes pondere argenti vendendum.

Export TEI

Decimooctauò. Pinnas non exactè depurantes,

Export TEI

Decimumoctauum.

vt argenti viui non nihil resideat, vt maius sic pondus faciat pretiosiores.

Export TEI

7

*Decimononò. Compellentes ad laborem

Export TEI

Decimumnonum.

Indos, qui morbo se correptos affirmant, quam|

p. 337

uis ille non sit visibilis, debet enim eis credi, quia non sunt soliti morbum simulare: erit autem inhumanius, si morbi appareant signa, & ad laborandum compellantur: vel si exigatur ab eis, vt alios pro se substituant, vel ad conducendos pretium ab eisdem extorqueant, qualecumque illud sit, vel si ante recuperatam integrè valetudinem ad laborem reducantur.

Export TEI

Vigesimò. Ad Minas auri pertrahentes Indos,

Export TEI

Vigesimum

quos insalubre cœlum in vitæ discrimen constat adducere; solet enim illud in regionibus calidioribus inueniri.

Export TEI

Vigesimoprimo, Gentilitios ritus, & superstitiosa

Export TEI

Vigesimum primum.

aliqua illis permittentes, vt lubentiores habeant.

Export TEI

Vigesimosecundò. Qui in designatione

Export TEI

Vigesimum secundum.

partis Regi applicandæ iuxta legum dispositionem, cùm noua Mina detegitur, iurant eam esse ex venâ locupletiore, & fructuosiore, cùm reuera ita non sit.

Export TEI

Vigesimotertiò. Qui iurant aliquos secum

Export TEI

Vigesimum tertium.

in conquisitione Minarum fuisse, vt eis pars earumdem assignetur, cùm tamen reuerà non fuerint. An autem ex hoc restitutionis onus incumbat, videndum inferiùs.

Export TEI

8

*Vigesimoquartò. Qui cùm præconizantur

Export TEI

Vigesimum quartum.

Minæ, vt veniant, qui emere velint, curant nullum talem accidere, vt ita ipsi ampliores in ea partes habeant, in quibus aut laborare suo nomine faciant, aut aliis vendant, iuxta Proregias ordinationes.

Export TEI

Vigesimoquintò. Qui licentiam petentes ad

Export TEI

Vigesimum quintum.

ferenda arma prohibita titulo vestigatorum Minarum, iurant se eisdem non malè vsuros, sed tantùm in ordine ad licitam vestigationem; cùm tamen animum habeant vtendi illis pro libito ad fas, & nefas: & sacrilegium etiam in eorum vsu committitur.

Export TEI

Vigesimosextò. Tollentes signa limitanea

Export TEI

Vigesimum sextum.

Minarum, vt suas amplificent, cum detrimento vicinorum, contendentes terram esse communem. In quo quidem non minùs peccant, quàm illi, qui prædiorum suorum terminos transgrediuntur, vt quæ aliorum sunt sibi vsurpent. Pro quo extant seueræ leges & idem est cùm effodientes propriam venam, ad alienam pertingunt, si in illius effossione procedant: quam improbitatem

Export TEI

Georgius Agricola.

obseruauit, & expressit Georgius Agricola. de re Metallica libr. 1. verbis illis: nam improbi quidem homines venulas proximas venis effuentibus aliquo metallo fodientes, in alienam posseßionem inuadunt. Sic ille.

Export TEI

9

*Vigesimoseptimò. Qui Minarum semitas,

Export TEI

Vigesimum septimum.

vt leges præscribunt, non aptant, vt per eas securè, & inoffensè possit ambulari, & molestia laborantium minui, & pericula præcaueri. In quo quidem etiamsi leges deessent aliæ, vnius charitatis, & iustitiæ legis satis superque sufficerent.

Export TEI

Vigesimooctauò. Diruentes pontes intra

Export TEI

Vigesimum octauum.

Minas fabrefactos ex eadem terra metallica, vt metallum extrahant, nihil de periculo ex earum demolitione curantes.

Export TEI

Vigesimononò. Non curantes vt scalæ

Export TEI

Vigesimum nonum.

Minarum tales sint, quales leges exigunt: ex quo, aut maior in labore molestia proueniat, aut speciale periculum timeatur.

Export TEI

Trigesimò. Qui socium habens in Mina, &

Export TEI

TrigesimũTrigesimum.

de sumptibus interrogatus, plures iurat fuisse, quàm re ipsa fuerint; quod iuramentum in casu speciali leges requirunt, de quo Dom. Escalona Part. 2. lib. 2. pag. 115. num. 4.

Export TEI

Trigesimoprimò. Extrahentes metalla, nec

Export TEI

TrigesimũprimumTrigesimumprimum.

soluentes partem per leges taxatam domino maioris fossuræ, vulgò Socabon, qui in eo efficiendo copiosam pecuniam expendit, volentes alienis laboribus sine iniustâ recōpensationerecompensatione potiri.

Export TEI

10

*Trigesimosecundò. Qui durante lite

Export TEI

TrigesimũsecundùmTrigesimumsecundum.

circa Minam, post secundam sententiam ob appellationem interpositam, & fideiussione datâ de non defraudandâ parte, quæ in possessione non est; nihilominùs metalla occultat, & contrarium posteà iuramento confirmat.

Export TEI

Trigesimòtertiò. Qui, cùm eorum Minæ

Export TEI

TrigesimũtertiumTrigesimumtertium.

venduntur, non manifestant debita coram Tabellione, qui venditionis acta confecturus assistit, vt lege præscribitur, de quo citatus Auctor suprà pag. 122. numer. 6. id enim in graue creditorum detrimentum cedit.

Export TEI

Trigesimoquartò. Volentes vti priuilegio

Export TEI

TrigesimũquartumTrigesimumquartum.

Minerariis concesso, de quo dudum citatus n. 7. & 9. vt non soluant debita contracta ante Minarum, aut Ingeniorum emptionem.

Export TEI

Trigesimoquintò. Qui in venditione aut

Export TEI

TrigesimũquintumTrigesimumquintum.

emptione Minarum enormissimam læsionem inferunt, eo prætextu, quòd illa non potest iudicialiter allegari, de quo idem pag. 123. numer. 11. quod & de enormi pariter asserendum.

Export TEI

Trigesimosextò. Desmontium emolumenta

Export TEI

TrigesimũsextumTrigesimumsextum.

impediens, quibus vti omnibus permittitur sub quibusdam limitationibus. Tit. 10. Ordinationum. num. 1.

Export TEI

11

*Trigesimoseptimò. Qui Indis pensum

Export TEI

TrigesimũseptimumTrigesimumseptimum.

certo reddendum imponunt, cùm non debeant, si voluntarij sunt, nisi quantùm commodè potuerint, laborare. suprà num. 6.

Export TEI

Trigesimooctauò. Cogentes Indos ad labores

Export TEI

TrigesimũoctauumTrigesimumoctauum.

alios præter eos, pro quibus designantur.

Export TEI

Trigesimo nonò. Qui fornaces pro depurando

Export TEI

TrigesimũnonumTrigesimumnonum.

per ignem argento ab hydrargyro, non habent separatas à domo beneficij quod vocant, vnde ex fumo hydrargyrico graue in Indos venire damnum possit, suprà num. 9. vbi & alia pro damno isto vitando prouidentur.

Export TEI

Quaterdecimò. Qui Indo sua culpa ex fumo

Export TEI

Quaterdecimum.

prædicto, pro quo est etiam Ordinatio. 10. grauiter damnificato designatam satisfactionem non tribuit, de qua ibidem, vbi de specialibus præcautionibus in ordine ad damnum prædictum euitandum.

Export TEI

Quadragesimoprimò. Qui in modo solutionis

Export TEI

Quadragesimumprimum.

non seruant id, quod lege statutum est, si in usu sit; nam aliqua non videntur esse in vsu; vt quod solutio fiat in metallo Indis effossoribus, de quo num. 12.

Export TEI

Quadragesimosecundò. Non soluentes

Export TEI

Quadragesimumsecundum.

stipendiũstipendium Indis diebus, quibus non laborant, quando per eos non stat, sed ex malâ rei gerendæ dispositione. n. 13. vbi & alia.

Export TEI

12

*Tandem, qui generaliter loquendo stipendium iustum labori Indorum non præbent, secundùm varia eorum ministeria. Et per antiquiores Ordinationes valde exigua pro aliquibus eorum inueniuntur assignata; quæ tamen posteà attentiori consideratione sunt aucta. Vnde gra|

p. 338

uiter peccant, qui ad priores Ordinationes prouocant, cùm debeant posterioribus adhærere; quæ quidem ex eo pretium auxerunt, quia prius illud omnino improportionatum est deprehensum. Pretium autem lege signatum in indiuisibili consistere communis Theologorum, & Iurisperitorum sententia est, & circa hoc deberent profectò Minerarij suæ ipsorum meminisse quærelæ circa obligationem quintæ partis soluendæ Regi: aiunt enim processu temporum res nimiùm variatas, & earum pretium excreuisse, ac proinde sumptus in Minerarum negotiatione multò essè maiores, & ita moderandas pensiones. Cùm ergo hoc etiam respectu Indorum contingat, qui multa etiam emere opus habent; cur non etiam de augendo stipendio possint meritò postulare? Olim plures, vnde & labor minor: modò pauci, vnde & maior labor idemtidem repetitur. Olim Indici rudiores, nunc scioli, paucorum pridem bonorum domini, nunc ampliorum, iuxta eorum tenuitatem. Ex quo minùs ad seruiendum obnoxij debent reputari; vnde & consequenter seruientibus, cùm liberi penitus sint, maius debet laboris stipendium assignari. Qui discursus omnium rectè sentientium regulis in materia ista confirmatur. His ergo, quæ omnino sunt certa, præmissis, ad quæstiones non ita certas transeamus, pro quibus sit

CAPVT I.