SECTIO III.

SECTIO III.

An officia pro administratione iustitiæ instituta vendi possint. Vbi quid pro Indijs speciale.
32
*DIctum de hoc in Thesauro Tomo 1. Tit. 1. num. 161. & seqq. & Tit. 3. num. 46. & seqq. & Tit. 5. num. 167. & seqq. nec leuiter vt reor; sed hoc loco addendum aliquid, quod vtilis esse operæ pretium possit, occasione eorum, quæ in Auctoribus postmodùm in lucem editis occurrerunt, ex quibus Dom. Arauxo in Decisionibus moralibus Disput. 8. sect. vnica ea. quæ sequuntur, zelo semper exæstuans, asserendo proponit. Primò talia
Officia natura sua esse vendibilia à supremis Principibus, si idoneis, & pretio iusto tribuantur. Venale enim est quodcumque est pretio æstimabile, & talia sunt officia huiusmodi, quæ & honorifica, & multas possunt vtilitates emptoribus conciliare. Secundò ex iure Canonico & Ciuili vendi non posse l,. vnica C. ad legem Iuliam de ambitu, & in Authentico de mandatis Principum §. Illud tamen & l. 2. C. de Muriligulis. Et in Authent. vt iudices sine quoquo suffragio fiant, & in Hispania Lib. 1. Ordinamenti. Tit. 5, l. 1. Cap. Sancimus 1. q. 7. & in statuto speciali Pij V. an. 1571. Vbi addi potest eo anno mortuum magnum illum Pontificem, & ita statutum dictum veluti testamento reliquisse, in quo vltimam declarauit voluntatem. Addit tamen prædictas leges iam vsu contrario abolitas, & quasi mortuas. Tertiò, licet venditio speculatiuè loquendo licita sit, non tamen expedire; & ita esse licitam speculatiuè, non practicè, iuxta receptam illam distinctionem, quam exemplo illius sententiæ declarat, iuxta quam Baptismus verbis illis administratus, Ego te baptizo in nomine Genitoris, & Geniti, & Procedentis ab vtroque, probabiliter est validus, & à Caietano defenditur, id tamen solùm speculatiuè, quia ad praxim trahi licitè nequit. Cùm enim vt licita sit venditio opus sit idoneum esse, qui emerit, & pretium esse moderatum: hoc in praxi obseruari regulariter nequit, licet in raro aliquo euentu possit accidere, quod non tollit quin sit dicendum moraliter impossibile. Quartò factam turpiter ven
Sed factum tenere.
ditionem futuram validam, ita vt emptor officij illud iustè exercendo non peccet, nec teneatur illud dimittere, neque prouentus illius restituere, donec per superiorem, aut iudicis sententiam priuetur, exemplo Beneficiarij incurrentis irregularitatem, aut committentis crimen læsæ humanæ aut diuinæ Maiestatis, iuxta valde receptam Nauarri, aliorumque sententiam. Sic ille concludit, à lamentabili regnorum ac prouinciarum damno ex venditione officiorum auspicatus.
33
*Sed certè non videtur illa adeò moraliter
impossibilis, vt reduci sæpiùs ad praxim nequeat, iuxta eumdem doctum Magistrum. Nam vt vidimus Parte 1. n. 440. vnum ex medijs ab eodem adhibitis ad grauamina gabellarum amouenda, venditio officiorum est, cum duabus illis conditionibus idonei emptoris, & pretij moderati. Si autem esset moraliter impossibile duas illas conditiones concurrere, tale medium aut remedium ineptum deberet meritò reputari. Vt ergo ineptum non sit, aliter videtur de impossibilitate sen
tiendum. Quod autem de distinctione practici & speculatiui in opinionibus inducitur, satis dubium negotium est, & exemplum minùs commodum, cùm receptissima sententia sit opinionem speculatiuè probabilem non posse ad praxim adduci, quando ex illius vsu dubius valor redditur Sacramenti; quod & ij fatentur, qui distinctionem illam negant: vnde & addunt tunc etiam sententiam esse speculatiuè respondentem practicæ, quia abstrahendo hic & nunc ab operatione, verissimum est non posse quempiam vti opinione probabili in materia Sacramentorum. Aliud ergo exemplum adduci debuisset.
34
*Illud autem pro Indijs maximè facit, in
quibus difficiliùs est conditiones ad honestandam venditionem dictam inueniri. Non enim qui ex Hispania ad eadem assumuntur emere illa solent, cùm nullus sit pecunia valens in illius fortunatis regionibus, qui ad Indiarum thesauros adspiret, relicturus certa, & traiectione marium, ac nouorum experientia climatum, geminatis periculis incerta quæsiturus. Danda ergo nundinatoribus incognitis, & ita de idoneitate suspectis. Vbi & quo pretium auctius, maius & damnum, ob futuras multorum, ac Indorum maximè, vexationes: quæ quidem frequentes, etiam cùm venalitas non intercessit; quid ergo stimulante illa, & dato pretio, exactore crudeli? Cui aliud, & satis quidem exploratum accedit, traditumque à D. Thoma Opusculo 21. in quo Ducissæ Brauantiæ respondet circa ea, quæ illa fuerat in casu huius
D. Thom.
modi percontata, & ita scribit: Sequitur igitur quòd vt plurimùm illi officia in terra vestra suscipiant, qui sunt peiores, ambitiosi, & pecuniæ amatores: quos etiam probabile est subditos vestros opprimere, & vestro etiam commodo non sic fideliter procurare. Sic S. Doctor. Scio Reges nostros, & eorum Indicum Consilium circa vitandas Indorum vexationes curam solertissimam adhibere: sed vt minùs moueat (quod absit, & abesse constat) illa profectò debet eos cura sat pungere, Regij fisci caussam incuriosè agi, & eos Regis commoda non sic fideliter procurare. Vnde lucrosa non euadit prædicta venditio, quandoquidem plus est, quod Regius amittit fiscus, quàm sit illud, quod pro tali est acceptum officio. Et quidem Indiarum opulentia Indi sunt: magna enim auri & argenti copia, quibus illas Deus locupletauit, habenda nihilò, deficientibus Indis: & defecturi sanè iniquis gubernatorum talium vexationibus degrauati. Hinc ego venditionem talem eliminandam
Et penitus eliminanda.
penitus in Thesauro censui, & eam Proregibus minimè licitam ostendi, quod & citatus Magister vt certum statuit, dum solis supremis Principibus eam, quam speculatiuè tantummodò talem existimat, licitam esse concedit. Et mirum profectò est velle Dominos istos (sed non omnes) sibi practicè licitum, quod solùm speculatiuè supremis docti adeò Magistri iudicium licere pronuntiat.
35
*Iam quod de turpi addit venditione diffi
cultatem aliquam videtur continere: cùm enim præmittat honestari venditionem, si pretio iusto, | seu moderato, & personis idoneis à supremo Principe fiat, vel de illius licentia expressa, aut interpretatiua, additque statim sic: Facta tamen aliter eorum venditio, erit quidem turpiter facta, valebit tamen. Talis quidem assertio ad omnia videtur præcedentia referri. Valebit ergo etsi fiat pretio immoderato. Et hoc quantum ad id, quod de restitutione dicitur, conferre poterit, quando si restitutio aliqua fieri debet, ementi potiùs quàm vendenti facienda videatur. Valebit etiam si fiat non idoneo. Cum quo in primis non videtur quomodo possit componi quod sequitur: Ita vt emptor officij illud iustè exercendo non peccet. Quomodò enim non peccet, aut iustè exerceat ineptus? Deinde Ineptus ad officium, illi renuntiare
tenetur, quia titulum non habet ad illius retentionem, neque actu, neque in radice collationis, neque in potestate eius, qui impedimentum possit auferre. Quod secus accidit quando quis iure possidens, ob culpam priuandus venit, cuius priuationis ipse, cùm pœna sit, non debet esse executor, quod quidem esset satis durum. In hoc autem, de quo agimus, obligatio renuntiandi officio non est pœna, sed aliquid ad modum acceptionis iure naturali consecutum. Vt si ineptus coniugio contraxit, non vi pœnæ, sed naturalis vinculi, debet coniugio renuntiare. Et ita benè obseruat P. Lessius Lib. 2. Cap. 29. n. 66. §. Tertiò,
P. Lessius.
Eadem, quòd quando est impedimentum iuris naturalis vel diuini, nihil fit, quia potestas humana eum defectum supplere nequit. Defectus autem, de quo loquimur, talis est, vnde sic vendens aut emens nihil facit: & sicut vendens tenetur contractum rescindere, vt ait idem Pater, Cap.
32. n. 30. ita & emptor. Quòd si non admittatur renuntiatio, faciat quod potuerit, donec opportunitas renuntiationis adueniat. Et quidem cùm officij nequeat obligationibus satisfacere, nequit integrum stipendium leuare, quod esse debet labori conforme. In quo quidem si certioratus Princeps de rei statu conniueat, cessare circa hoc scrupulus poterit, si ex suo ille stipendium ærario tribuat: si autem tribuat Respublica, eidem est restitutio facienda, sicut & damnorum, quæ fuerint ex absurdo gubernationis modo subsecuta. Ecce quali se labyrintho tales implicent, nullius Dædali ductu ad viam rectam reducendi.
36
*Prætereà, venditio vti valida toleratur,
etiam si non fiat à supremo Principe, aut de illius licentia (nam & hoc præmissum, & supra illud cadit clausula prædicta). At hoc dici nequit, quia titulus omnis etiam coloratus deest, vt deesse est certum quando servus rem domini vendit, & quoad hoc manifestè apparet non posse exempla illa de irregulari & criminoso erga vtramque Maiestatem adduci. Neque Nauarrus adductus, cùm pœnales dicit esse leges venditionem prohibentes, & ita non obligare nisi post sententiam asserit, cum ea amplitudine est locutus, vt ad prædicta possit extendi; sed quatenus non obstantibus legibus potest fieri translatio dominij. Et hoc quidem si verum esset Doctorem hunc tale aliquid in casu præsenti affirmare, cùm tamen reuera nihil tale in eo sit inuenire. Nam in Ma
nuali. Cap. 21. n. 7. in quo citatur, nec verbum habet. In Capite autem 25. n. 7. Vbi quæstionem de venditione dirimit, illam approbat, nullo circa præfata de pœnali lege verbo subiuncto. Sed desiderium proponens suum, vt pretia pro officijs exhibenda taxarentur, quia aliquando ita immoderata sunt, vt ementes grauia inde damna patiantur.
37
*His præiactis transit citatus Scriptor diffi
cultates aliquas discussurus, & quærit quid sentiendum de consuetudine conferendi officia cum onere soluendi annuam vel menstruam pensionem, aut soluendi semel tantùm, & pro vna vice, dimidiam partem emolumentorum, siue stipendij à Rege vel Republica consignati. Quid etiam de alia consuetudine introducta, & à Nauarro notata, conferendi hæc officia in dotem filiæ ministri. Et ait in fauorem horum facere ipsam consuetudinem introductam, continuatam, & à nemine reprobatam: nec non quòd per hunc modum officia non venduntur, sed conferuntur viris doctis & idoneis, & cum onere moderato. Contra illam tamen esse ait, quod de æquiualentibus eadem est ratio: vendere autem officia, & illa conferre cum onere soluendi certam pensionem, aut dimidiam partem prouentus, aut etiam loco dotis, æquiualentia sunt. Estque quæstio de solo nomine appellare id, quod pro ipsis offertur, pretium, vel dotem, vel pensionem, vel dimidiam Annatam. Vnde rarò honestari potest huiusmodi forma conferendi officia talia, & numquàm nisi duabus illis conditionibus seruatis: quandoquidem eadem mala sequuntur ex hoc, ac ex eorum venditione. Est etiam novum genus tributi vltra id, quod à Republica ad Principum est patrimonium constitutum: quod nisi noua interueniente necessitate nequit imponi, & tunc debet in communes vsus expendi.
38
*Verùm laudandus licet veniat huius Au
Eius fundamenta non vrgent.
ctoris zelus, vt aliàs dixi, eius rationes ad improbandam vt illicitam dictam consuetudinem, nihil prorsus vrgent. Non enim esse venditionem ex eo constat, quòd sicut in officijs sæcularibus dictis pensio illa adijcitur, sic in Beneficijs Ecclesiasticis Indiarum, & fortè etiam alibi, ea quæ Mensata dicitur, ex Pontificia concessione persoluitur. Et tamen nequit dici ibi venditionem interuenire, quia esset contractus Simoniacus. Item, quando in Beneficiorum collatione pensio apponitur, concessione legitima, venditio non est: ergo neque dicendum est eam dari quando à Rege in officiorum collatione disponitur. Et certè cùm officium pro dote confertur benemeriti ministri filiæ, nulla ibi venditionis vmbra dispicitur, sed donatio remuneratoria, non iustitiæ titulo, sed gratitudinis. Ex quo etiam colligitur non esse tributum, quia illud tunc habet rationem talis, quando ex rebus proprijs taxata exigitur portio: hîc autem nihil tale euenit, sed Rex ea conferens, quæ propria sunt, aliquid inde reposcit à volente officium consequi, cùm ad id non teneatur. Neque circa hoc inuita debet esse Respublica, quæ in suo corpore non grauatur, sed id potiùs habet leuaminis, vt quod ab omnibus erat fortè exigendum, à paucis comparatione multitudinis exigatur.
39
*Et aliqua semper ad dispositiones tales
compellit necessitas, etiam cùm bellorum turbamenta silescunt, quia rerum pretia maiora sunt, quàm ijs temporibus fuerint, quibus Regum su|stentationi competens est pecuniæ summa à Republica constituta, vt non addam, quod in nostris est Scriptoribus inuenire, Reges scilicet nostros non electione populi tales esse, sed iure conquistæ, & sic daturos leges, non accepturos: quamuis illi pro sua erga vassallos fideles Regijs digna pectoribus affectione, in multis eorum fuerint voluntati, initis pactionibus, obsecuti. Quidquid autem Reges emolumenti ex officiorum venditione reportant, in bonum publicum cedere obseruat Dominicus Sotus Lib. 3. de Iustitia. Quæst. 6. Arti. 4. circa finem Conclus. 2. quod non placet citato Scriptori, quia non reputaretur cedere in bonum commune, nisi ipsi ad tale bonum applicarent, vt ad pontium, & murorum reparationem. Sed hoc non vrget contra doctum illum Magistrum, quia licet non applicaretur ad visibiles respectu omnium illos effectus, non omnes, pro quibus Regia emolumenta curantur, debent populo esse palpabiles, cùm sibi persuasum habere debeat Reges suos esse iustos, pios, vassallorum amatores, & contrarium circa hoc ferre iudicium, non potest sine graui conscientiæ noxa, consistere.
40
*Censet etiam cum Soto, Bañez, & P. Azorio, quos citat, non posse eum, qui officium à Rege aut emit, aut recipit iure cum hereditario, illud vendere: circa quod non est hærendum, quia inoffenso est resolutio, de qua & nos in Thesauro. Addit non posse conferri officium cum onere mutuandi, quia est cooperari contractui vsurario ex parte accipientis, qui aliquid accipit vltra sortem ratione mutui. Propter quam rationem id negat d. Thomas citato Opusculo parte 2.
S. Thom.
quæsiti. 5. Sed hoc procedit remanente mutuo in ratione mutui sine aliqua circumstantia, & posset negotium sine scrupulo peragi. Primò, si lucra
turus cum pecunia, quam mutuam dat, lucrum cessans remittat, quod officio accepto compensatur. Secundò, si mutuum non in pactum ad iustitiam spectans reducatur. Sed daturum se promittat ex debito gratitudinis, vel vt Regi indigentiam tunc patienti subueniat, neque Rex ad aliud velit obligare, de vassalli fidelitate certioratus. Tertiò, si certus quis de difficultate, qua Reges solent mutuò accepta persoluere, id agere nolit, nisi quasi pro pignore accepto officio, vt si non solui contingat, iustam habeat compensationem. Si dicas sequi ex hoc solutione facta debere officium reddi, quia pignus est facta solutione reddendum. Responderi potest ideò non esse in rigore pignus, sed quantùm ad securitatem. Quod si & lucrosum accipienti, id ex natura sua habet, vt fructifera pignora, & in super quidquid supra securitatem habet, ex Regis gratia tribuitur nolentis cùm vassallo ad æquales iustitiæ lineas decertare.
41
*Deinde affirmat Dominos recognoscen
tes superiorem habentes facultatem alienandi & vendendi officia, posse licitè ab eorum possessoribus ex rationabili caussa pensionem aliquam extorquere fructibus eorum proportionatam. Quod intelligit de officijs inferioris classis, vt Baliui, seu oppidorum Præfecti, qui Tenientes dicuntur, Tabellionis, & similibus: nam officia maioris classis, vt Magistratus, Consiliarij, Prætoratus, numquàm licet Principi locare, ac pensione afficere, nisi quando, & cum eisdem conditionibus, cum quibus illa vendere liceret. Quod probat Primò, quia certum est Prætorem & Magistratum cum ministris inferioribus in huiusmodi officijs à se subrogatis aliquam quantitatem sibi soluendam in pactum posse deducere, & illam licitè recipere, eo quòd isti ad illum vt inferiores ministri executores comparantur. Sed etiam Domini subiecti habentes facultatem alienandi & vendendi hæc officia vt vicarij & ministri Regis, eius commissioni & potestati subrogantur, & ipsius priuilegio vtuntur: ergo eâdem ratione poterunt super illis aliquam pensionem imponere, siue vna tantùm vice, siue menstruam, siue annuam. Hanc
consequentiam cùm neget Bañez, quia Prætorum & Dominorum magna differentia est; cùm sint illi executores, & ita partem sibi exigere ab ijs possunt, quibus aliquid committunt, quod tamen non habent Domini, qui dici nequeunt executores, neque ministri officij executionem committentes, sed verum tribuentes titulum. Instat: nam licet Commissarij, ministri, aut executores non sint officia possidentes respectu Dominorum, benè tamen vt subditi eorum procedunt ab eis dependentes in fieri, & tituli collatione: ac proinde non est cur pro illa, aut pro conseruatione in officio, quæ est pretio æstimabilis, aliquid emolumenti non possint extorquere. Secundò probat, quia cùm possint vendere, quod est maius, possunt & minùs, scilicet imponere pensionem. Tertiò, quia sic habet immemorialis consuetudo, & Domini solent emolumentum dictum loco alicui pio applicare.
42
*In quo quidem dicendi modo quantùm
ad rem ipsam attinet, & quatenus ex Prætorum facultate arguitur, non ita certa esse illatio potest, vt videtur iudicari. Nam Prætores cum Tabellionibus nequeunt pacisci pro parte emolumentorum, quia ab eisdem non subrogantur, nec sunt eorum commissarij in ordine ad executionem, & ita ab illis accipere quidquàm nequeunt. Deinde, Consequentia illa, Possunt pensionem imponere, quia possunt vendere, quod est plus, iuxta citatum Scriptorem non valet, vt vidimus. n. 37. qui pensionem mediæ Annatæ censet illicitam, cùm tamen minùs sit, quàm officij venditio. Prætereà, Immemorialis consuetudo vim non habet, nisi sit rationabilis, iuxta Cap. 1. de Constitut. in. 6. & in hoc genere aliquæ sunt minimè tolerandæ, quas radix omnium malorum cupiditas introduxit. Vnde ex consuetudine argui nequit, nisi quatenus illa est à viris doctis & probis approbata, per quod auctoritatem ab extrinseco habet, & ita potuit hoc loco argui, si consuetudo se sola vt fundamentum assertionis à rationibus seiunctum debuit vsurpari. Et quidem cum ita res habeat, &
scrupulos circa talia excitando, nullus sic fructus eliciendus, sed potiùs scandalis occasiones ministrandæ, quia scilicet ita operari soliti à consuetudine non desistent, etiamsi eisdem scrupulus illiciti contractus inijciatur; commodissimum est ratione quavis ad illius iustificationem iuventa, conscientias in sua pacifica possessione relinquere, quod & præstabit in similibus obseruari. Vbi autem consuetudo non fuerit circa prædicta, distinctione loquendum: nam præfatus Scriptor licitam pensionem putat quando Dynastis à Rege | conceditur vt possint officia alienare, aut vende
re; in quo tamen diuersa ratio est, quia venditio inuoluit id, quod minus est, scilicet pensionem; vnde licet consuetudo non sit vt illa imponatur, potest pro libitu Domini, cui venditionis est facultas, imponi. At verò alienatio non importat pensionem, nisi fuerit ad illam etiam concessa potestas, quæ optimè stare sine pensione potest; neque proptereà inutilis est censenda concessio, quia revera ad auctoritatem officia conferentis spectat, qui & potest in sibi deuinctos transferre, & multos sic etiam sibi officiosos reddere: sicut in Patronatu accidit, ratione cuius nequit commodum
Sicut in Patronatu.
aliquod temporale haberi sine simoniæ labe: & tamen magni semper factum est posse ad Beneficia præsentare. Et vbi nihil etiam iuris spiritualis interuenit, patronatus piorum operum etiam in æstimatione habetur: est enim facultas ad benefaciendum, in quo homines Deo redduntur similes, & Christi oraculo Beatius est magis dare, quàm
Act. 20.
accipere. Quia ergo ex concessione alienandi non sequitur dari pariter facultatem exigendi pensionem, vbi ex consuetudine introducta non est, obuiandum ipsi. Posset autem introducta tolerari, sciente id Principe, quia sic eius voluntas pos
Consuetudo vt queat tolerari.
set interpretari, vt ad alienationem cum effectu prædicto extenderetur, vt reuera potest extendi, cùm minùs sit quàm venditionis ius ab eodem attribui non repugnans.
43
*Officia Rectorum Ciuitatis posse à Rege
vendi approbat, & probat, addens cum Soto suprà Conclus. 3. quòd si solius pretij ratio habeatur, & ineptis conferantur, est peccatum lethale, vtpotè actio Reipublicæ iniuriosa. Item, Ministros, quorum officia habeant stipendia taxata, nihil vlteriùs accipere posse, quia sic cum Republica conuenerunt, sicut facultatum Professores in Academijs, vbi stipendia eisdem competentia designantur. Et concludit honestari eorum venditionem posse quandoque, si damna, quæ ex illa regulariter sequuntur, prudenter præcaueantur. Atqui illud est moraliter impossibile, & practicè,
iuxta eiusdem doctrinam: ergo numquàm humana prudentia poterit damna inde secuta pręcauerepræcauere. Vel aliter arguendo, & meliùs: Damna ex venditione secuta prudenter præcaueri possunt: ergo non est moraliter impossibile; & ita non rarò solùm, sed frequenter venditio poterit honestari. Quòd autem ratione empti officij non possit quis vltra salarium quidquam accipere, nisi omnino gratis datum, quod rarò euenit, communis resolutio est simpliciter loquendo. Quia vero
salaria aliquando exigua sunt, nec labori proportionata, quæstio apud Auctores obuia subintrat, an possit in eo rerum statu aliquid vlterius accipi. Licet enim stipendia, quando primùm taxata sunt, sufficientia fuerunt iudicata, pretijs rerum auctis, vt aliàs dictum, mutatio status secuta est, vnde aliter iudicandum: nec enim debet quis
1. Cor. 9. v. 7.
iuxta Apostolum proprijs stipendijs militare, vt verè militat, qui congrua labori non recipit, etsi aliqualia recipiat. Sed quia res periculosa est, & in caussa propria, præsertim cùm de pecunia agitur, bonus sibi iudex nullus, docti & ab affectibus liberi Confessarij, aut etiam alij consulendi, de quo cùm aliàs egerim, hæc adnotasse sufficiat. Pro quo & videndus, si suppetat P. Ioannes Erardus Fullonius in Lib. 1. Machabæo
P. Ioannes Erardus Fullonius.
rum Cap. 16. 1. Sect. 2. nu. 8. & 9. Vbi licet optimis adductis auctoritatibus venditionem dictam improbet; probat tandem cum Diuis Augustino & Thoma, & sepositis incommodis & periculis.
Loading...