Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

CAPVT XI.

CAPVT XI.

De damno emergente circa Indicos contractus.

127

*ALius est hic titulus, propter quem

Pro damno emergente aliquid posse exigi certa sententia.

aliquid supra sortem exigi possit, iuxta communissimam sententiam, pro quâ plures congerit Caramuel suprà numer. 756. & videri prætereà possunt Bonacina Disput. 3. quæst. 3. Pan. 4. Trullench Lib. 7. Cap. 19. dub. 8. Malderus in 2. 2. Pag. 444. P. Turrianus 2. 2. Tomo 2. Disput. 61. Dub. 3. Pharaonius Tractat. 2. Seß. 13. Casu 1. P. Molina Disput. 314. Cardinalis Lugo Disput. 25. Sect. 6. P. Gaspar Hurtadus Disp. 3. de Contractibus, Difficult. 8. P. Amicus Disput. 20. de Iustitiâ, Sect. 7. P. Fagundez Lib. 5. de Iustitiâ, cap. 31. P. Palaus Disput. 4. de Commutatiua. Puncto 17. P. Bauny Lib. 2. Tractat. 6. Quæst. 30. & seqq. P. Filliucius Tractat. 34. num. 83. P. Dicastillus Lib. 2. Tractat. 10. Disput. 2. Dub. 7. P. Oñate Disput. 107. Sect. 1. P. Escobar de Mendoza in Theologiâ morali pag. 349. P. Busembaum Lib. 3. Tractat. 5. Cap. 3. Dub. 7. num. 10. vt alios omittam. Qui obseruant, vix aliquo dissentiente apud. P. Molinam, damnum tale non deberi, nisi fuerit deductum in pactum, dummodo solutio fiat tempore designato; quia fortè mutuatarius eo cum onere non acceptasset. Si dicat fortè accepturum, & ita pro eo dubio aliquid deberi; quam difficultatem Auctores non tangunt. Dicendum id non obstare, quia melior est tunc conditio possidentis, & iuxta rationem, quam mutuum ex se dicit, iudicandum, dum mutuans nihil de obligationibus aliis adiicit, cùm posset adiicere. Et commu|

nibus difficultatibus circa damnum emergens omissis, circa Indias occurrit

128

*Primò, solere aliquos lucrum ex

An sit obligatio pro illo ex obligatione nōnon repetendi mutuum.

mutuo quærere nomine damni, qui tamen nullum videntur speciale timere. Vbi quæri potest an pro obligatione non repetendi mutuum, etiamsi ratio vrgens occurrat, possit aliquid exigi. Licèt enim de ratione mutui sit, vt non repetatur ante tempus designatum, id non videtur currere, cùm ratio inopinati euentus occurrit: hæc enim videtur esse mutuantium mens, cùm id tradunt, quod sibi non fore necessarium pro tempore mutuationis arbitrantur. Et aliud iuxta humanam conditionem præsumi nequit; quòd scilicet velit quis damnum pati, cùm habeat apud alium id, quo damno possit obuiare. Et ita videtur tenere Caramuel num. 765. specialiter de mutuo locutus, quando pro solutione est terminus assignatus. Videndus etiam num. 743. vbi obligationem non repetendi, etiamsi indigeat, ait esse pretio compensabilem. Et etiam P. Molina: licèt enim Disp.

Pars affirmans vt queat sustineri.

299. §. Si certus, asserat quòd si terminus præfixus fuit ad redditionem mutui, illud intra talem terminum debeat reddi; alioquin mutuatarius ad damna omnia tenebitur, etiam lucri cessantis, quæ ex morâ secuta fuerint; & non debere reddere anteà etiamsi petatur. Et §. Quando solutioni addat, quòd quando terminus præfixus non est, mutuatarius debet illud soluere quando mutuans repetierit; non verò si statim petat, circa cuius spatij determinationem nonnulla tradit: subdit tamen sic: Nisi fortè superueniat sufficiens caussa, quæ cogat

P. Molina.

statim repetere. Quæ limitatio pariter currit, siue terminus præfixus sit siue non, quia vtrobique ratio est eadem. Et ita intelligendum quod ex professo probat Disput. 308. §. Est tamen, & 314. §. Interrogabis, & seqq. Pro quo & P. Amicus num. 98. P. Dicastillus Dub. 8. Malderus 2. 2. Pag. 449. Dub. 15. & alij.

129

*Quòd & probari potest ex sententiâ e

Ex commodato comprobatio.

iusdem P. Molinæ circa commodatum, pro quo Disput. 294. vbi cum Angelo, & Syluestro asserit, quòd licet obligatio sit non repetendi illud ante tempus, pro quo commoditas concessa est, etiamsi petatur; quin potiùs si commodatario sine libero ipsius consensu auferretur, accipiens tam in conscientiæ foro, quàm in exteriori, teneretur ad interesse damnorumq́ue restitutionem, vt Ius Canonicum, & Ciuile tradit: nihilominùs si commodanti detrimentum aliquod inopinatò occurat, cui non possit, nisi commodatum repetendo contrariè, posse ita facere in vtroque foro, propter voluntatem præsumptam commodantis: sic enim de omnibus est singulis præsumendum, iuxta quod rei ipsius natura docet. Pro quo & P. Palaus Disput. 3. de Iust. Commut. Puncto 5. P. Dicastillus Lib. 2. Tract. 7. num. 8. aliique. Cùm ergo in mutuo eadem ratio sit, idem videtur pariter asserendum. Neque Cardinalis Lugo, qui Disputat. 25. num. 17. sententiam, admittentem posse aliquid accipi pro obligatione non repetendi mutuum, falsissimam dicit, in hoc casu loquitur, sicut nec alij: non ergo obligatio talis est mutuo adstricta, & ita pretio æstimabilis debet indubitanter iudicari.

130

*Cùm ergo pars ista videatur profectò probabilis, & ita se tueri possunt mutuantes, quamuis neque contractum societatis inire velint

Resolutio affirmatiua cũcum valde obseruanda doctrina.

cum triplici illa obligatione, de quâ dictum num. 109. in quo nec propria ratio mutui est, neque ad lucrum cessans habeatur respectus. Quia verò euentus isti inopinati rariores sunt, non debet pręmiumpræmium æquale esse illi, quod propter probabile periculum peti posset, vt videtur clarum; & quia rarissimè his temporibus aliquod periculum recuperationis abest, licèt illud notabile non sit; titulus iste præfato potest adiungi, & ex vtroque maioris præmij exactio justificari. Non videtur autem necessarium, vt hoc expressè in pactum deducatur, sed eo ipso, quòd à persona, quæ ab vsurarum cupiditate reputatur aliena, & moribus Christianis viuit, aliquid more solito ratione damni petatur; intelligendum est ad non petendum debitum ante tempus designatum obligari, quandoquidem alius non apparet titulus, quo præmium peti possit, & ita intelligendum est propter illum peti, vt in simili ait P. Dicastillus de contractu trigemino, de quo ait num. 109. cum aliis. §. 440. Poterit ergo mutuatarius negare illud, si anteà petatur, nec proptereà ad damna secuta obligari. Quod etiam probabiliter dici

Probabilis sententia repetitionẽrepetitionem negans in omni euentu.

potest, etiamsi mutuum sine obligatione aliquâ speciali fuerit datum, sed cum termino præfixo solutionis: quia eo ipso non posse ante illum re peti, etiamsi quidpiam inopinatum obuenerit, est probabile, & illud defendit Nauarrus in Manuali Cap. 17. num. 182. ob ius comparatum ad vsum; quo priuari nequit à commodante, sicut neque donatarius re donatâ, quidquid donatori superuenerit, qui debuit prouidere sibi pro talibus successibus, & dum non prouidit excipiendo illos, visus est nullum sibi ad repetitionem ius reseruasse.

131

*Secundò: solent Indici Gubernatores,

Gubernatores an licitè mutuas pecunias exigātexigant à Mercatoribus, vt Regij thesauri, quẽquem transmittunt, copiācopiam augeant, nullo lucro reddito.

vt thesaurum Regium augeant, qui quotannis in Hispaniam transmittitur, magnam pecuniæ copiam à Mercatoribus mutuam accipere, sed sine præmio aliquo lucri, aut damni. Et quæri meritò potest an id liceat, licèt soluendam curent ex tributis, & iuribus aliis, quæ in Regias arcas frequenter afferuntur. Ratio autem dubitandi est: quia Mercatores non habent otiosam pecuniam, & ita dum eâ priuantur, lucrum eorum cessat, & damnis se non leuibus exponunt, pro quibus tamen nullam recompensationem accipiunt, nisi fortè expensarum in recuperatione; nec videtur dici posse id sponte facere, quia vix est qui non faciat inuitus, & cum metu cadente in constantem virum, ne scilicet irāiram Gubernatorum prouocent, à quâ non est appellatio, nisi ad patientiam: vnde & possunt grauiora sibi damna subuereri: & vt metus grauis non sit, leuem sufficere ad inducendum obligationem in conscientiæ foro, quando ille tantùm est, qui dat caussam contractui, graues Auctores tenent, de quo dictum Titulo 7. num. 22.

132

*Ad hoc dicendum videtur, si non omnino

Decisio cũcum non contẽnendiscontemnendis animaduersionibus.

gratuitò talis mutuatio fiat; obligationem inde ad lucra, aut damna resultare, sicut contingeret quolibet alio ad similem actum compellente. Iuxta receptissimam doctrinam de obligatione talis quando mutuum est coactum. Pro quo & in speciali loquitur P. Molina Disput. 315. in principio, vbi inter alia exempla coacti mutui, & |

obligationis ad lucra, & damna resultantis; istud subiicit, si vasallus ideò Regi, aut alteri Domino temporali mutuum det, quia meritò timet fore ab eo vexandum, aut graues molestias ab eo passurum, nisi mutuum illi det. Pro quo & Sotus Lib. 6. de iustitia, quæst. 1. art. 3. Conclus. 3. in eadem casûs specie loquens. Rarus autem est, qui omnino gratuitò tribuat, & ita iuxta id, quod generaliter accidit, iudicandum. Sunt autem aliqui nimis opulenti, qui nequeunt totâ, quam habent, pecuniâ negotiari, & si mutuum det mutum eis restat, quo possint damno cuilibet superuenienti obuiam ire. Et hi solent gratuitò mutuare Regi, quia sic gubernantium gratiam sibi ad multa necessariam aucupantur; vnde talibus præmium nullum tribuendum præter illud, quod ipsis est ex gratitudine debitum, aut debito alio, qui iustitiæ non sit. Pro quo Auctores videndi

Bonacina.

apud Bonacinam Disput. 3. de contractibus Quæst. 3. Puncto 2. num. 6. 7. & 8. nec est contrarium quod cum aliis addit num. 9. eum esse vsurarium mentaliter, qui dat mutuò pecuniam Principi, sperans lucrum ex mutuo tamquàm pretium, & in recompensationem non gratuitam, nec liberalem: siue principaliter speret, siue minùs principaliter; siue aliàs non esset mutuatarius sine eâ spe, siue etiam mutuatarius fuisset ob amicitiam, vel ob alium finem. Loquitur enim de mutuante ob recompensationem non gratuitam, qualis non est ea de quâ loquimur; sperare enim commodum

Sperare commodũcommodum ex mutuo vt liceat.

ex mutuo etiam pretio æstimabile, dummodò ex iustitiæ debito, non sit tribuendum, ex mente omnium, vt ipse ait, tradit Caramuel num. 740. vbi plures allegat; cuius, & doctrina alia ex num. 736. consonat; scilicet posse mutuum dari obligando aliquem ad id, quod aliàs tenetur facere. Quod & docet P. Filliucius Tract. 34. numer. 94. cùm ergo Rex debeat gratificari sibi subuenientibus, non erit contra rationem mutui si proptereà ipsi tribuatur.

133

*Quod autem ad expensas attinet, &

Compensatione vti quomodo dicti creditores possint pro damnis & expensis circa solutionem.

damna ex mora solutionis secuta, posse compensationem exigere in conscientiæ foro, certius est quàm vt debeat pluribus demonstrari. Poterunt ergo sic fraudati vti compensatione in iis, quæ occurrent. In quo quidem gubernantium conscientiæ videntur onerandæ, vt soluant, scientes Regium patrimonium iis compensationum periculis à Mercatoribus verosimiliter faciendis exponendum. Dici enim nequit Gubernatores, dum mutuunt exigunt, vt thesaurum annuum impinguent, negotium Regis vtiliter gerere; cùm enim id, quod mutuò accipitur sit quàm primùm soluendum, quod in præsenti est auctum, anno est sequenti, èex Regio thesauro detrahendum, & semper arcæ Regiæ immensis debitis onerandæ: quod quidem non videtur iuxta Regiam esse voluntatem. Rex ergo hac ratione nihil plus habet, & alioqui damna compensationum patitur: sunt ergo illa gubernantium illaudabili procedendi modo tribuenda, & ita Regio patrimonio sua integritas per restitutionem iuxta prudens faciendam arbitrium, tribuenda. Quod tunc cessabit, si restitutio damnificatis fiat, vnde sperari possit eos à compensationibus ex Regiis iuribus faciendis abstenturos. Sed quis erit, qui ita restituat? videtur sanè Rex commodissimè facere, dum à supremis Gubernatoribus in Hispaniam redeuntibus donatiua postulat, sic enim, & sibi consulit, & eorum conscientiis, scienter, aut inscientium consiliis circa Regium patrimonium oneratis.

134

*Tertiò: ob vitiatam pecuniam annis

Circa vitiatam pecuniam difficultas, cùm soluendum mutuum.

proximè elapsis, cuius & modò dolendi effectus sentiuntur; in dubium vertitur; quomodo sit ei soluendum, qui mutuum dedit ante abrogationis edictum. Pro quo videnda, quæ diximus suprà Cap. 4. difficult. & controuersum valde est, an famâ extante edicti proferendi circa imminutionem valoris possit fieri solutio totidem argenteis, quot mutuò dati fuerunt, cùm iam minoris esse valoris videantur eo ipso, quòd proximè sint suum valorem amissuri. Modò enim sunt minus vtiles, quia non erit, qui vendere pro illis velit iuxta valorem pristinum, neque ad alios contractus admittentur. Aliunde autem dum de imminutione valoris edictum non extat, videntur pristinum retinere, vnde & creditores compelli possunt vt accipiant; circa quod

135

*Dico primò, si mutuans pecuniam

Assertio 1. In ea posse solui ante edictum, si erat seruanda.

vitiatam erat seruaturus vsque ad tempus publicationis edicti, neque in mutuationis actu aliquid fuit circa solutionis modum in speciali conuentum, satisfacit qui totidem argenteos reddit, etiamsi minoris iam valoris sint. Hoc tenent non solùm qui existimant fieri satis reddendo eamdem quantitatem, quos adducit Caramuel. num. 730. sed etiam ex iis quidam, qui aliter circa id sentiunt, vt Syluester. v. Vsura. Quæst. 15. quatenus affirmat, quòd non licet mutuare pecuniam, quam scio breuiter minuendam in valore, vt alia eiusdem pretij soluatur; nisi quando illam mox essem expensurus. Pro quo Alexandrum adducit in quodlibetis. Ex quo videtur idem sentire in casu, quo quis mutuauerit nihil de mutuatione cogitans; sic enim cùm seruaturus pecuniam esset, & non mox expensurus, nequit pecuniam maioris valoris exigere, vel ab inuito accipere, iam enim haberet lucrum ex mutuo. Quod tamen non ita accidit, cùm pecuniam mox erat expensurus; quia idem lucrum, quod modò habet, sic expendens habuisset. Pro quo etiam est P. Bauny. Tract. 6. Quæst. 37. Dub. 6. vbi sic

P. Bauny.

ait: si pecunias ad diem, aut tempus, quo earum pretium erit auctius, seruaturus erat mutuans, tantumdem

Ex pecuniæ aucto valore arguitur.

à mutuatario petere potest. &c. Habetur ergo ratio in mutuo de seruandis pecuniis: & ita siue valor crescat siue diminuatur, eadem est habenda ratio; & quidem quando augetur pretium. Ratio cur debeat talis respectus haberi, illa est, quòd mutuans ex beneficio detrimentum pateretur, ad quod nulla lex obligat, vnde sua sibi esset damnosa charitas, vt citatus Auctor arguit, & est satis compertum: atqui cùm decrescit valor & tantumdem redditur, ac illud quod mutuans erat seruaturus, nullum damnum incurrit; ergo nulla in eo iustitiæ violatio est, & ita neque obligatio restitutionis Et quidem quod in rebus, circa quas contractus exercentur, habenda sit ratio temporis seruandi, vel non seruandi illas, negari nequit, quia sic habetur manifestè in Cap. Nauiganti. de vsuris, de quo iam dictum: ergo similiter in pecuniâ, quia quoad hoc eadem

ContrariũContrarium esse probabile.

omnino ratio est. Fateor contrarium tenere Nauar|

ram Lib. 3. Cap. 2. num. 82. P. Molina Disp. 112. vers. Atque hinc Cardinalem Lugo Disputat. 25. num. 124. vers. Vltimo. P. Filliucium Tract. 34. num. 60. Caramuelem numer. 735. vnde negari nequit, quin hoc sit valde probabile. Contrarium autem vt probabile in Assertione propono, sicut & visum P. Filliucio, quia magis videtur fauorabile in ordine ad praxim: mutuans enim nihil perdit, & mutuatarius graui se onere ex parte liberat; & in præsenti caussa magis videtur fauendum mutuatariis, quia magis egent, vnde & eorum angustiæ subleuandæ. Præterquam quòd ratio pro sententia ista magis videtur vrgere.

Assertio 2. Non satisfacere soluentem infamata pecunia mutuo acceptum.

136

*Dico secundò. Qui mutuam accipit pecuniam, non videtur satisfacere, si eam soluat quando iam est destinata mutuationi, in quâ minoris valoris est futura, nisi mutuans eam possit expendere nihil de præsenti valore perditurus. Ratio est: quia nullus hoc pacto mutuum dat, talem ex mutuo iacturam facturus, esset enim hoc mutuationem, quæ opportunum est indigentium remedium, valde odiosam reddere, & ita minus vsitatam, ex quo grauia incommoda in conuictu humano sequerentur. Hoc videtur esse clarissimum.

137

*Dico tertiò. Quando pecunia est

Assertio 3. Secus esse in debitis alio titulo.

mutuationi dictæ proxima, satisfacit qui debet aliquid ob alios titulos, nisi nomine alterius agat secundùm explicationem statim exhibendam. Pro hoc stat communis vsus, de quo oculatus testis Caramuel, vt ipse testatur num. 728. quando tempore Philippi Tertij in Hispaniâ cuprea moneta mutata est; huius enim mutationis rumore sparso certis coniecturis, magnâ solicitudine, & diligentiâ, qui grauabantur ære alieno, venditoribus satisfaciebant, ne cogerentur posteà duplum refundere. Vidimus hoc etiam annis præteritis argenteæ monetæ mutatione vulgatâ, creditores enim per potestatem publicam compellebantur solutionem acceptare iuxta valorem publicum. Quod quidem meritò fieri potuit, quia solutiones debent acceptari cùm fiunt monetâ currenti, quæcumque illa sit, vt vidimus n. 29. Est autem moneta currẽscurrens, & vsualis, dum auctoritate publicâ non mutatur. Et licet ob difamationem minoris videatur valoris, eo nōnon obstante possunt creditores compelli, vt admittātadmittant, quia & ipsi suos etiam possunt compellere creditores; esset enim magnum inconueniens, si solutiones non admitterentur, quia contractatio cessaret, & rerum necessariarum copia non daretur; quandoquidem non essent, qui venderent, aut certè multò maiori pretio id facerent. Cùm ergo in contractibus rerum istarum retineatur monetæ valor, & qui vendunt eam accipere compellantur; debet item valor idem in ordine ad solutiones retineri; non enim aliud æquitas patitur, & monetæ valor debet esse idem pro omnibus, quando non est auctoritate publicâ variatus. Quòd si creditor aliquis sit, qui compulsus accipere, nequeat iuxta valorem eumdem expendere, quia debitor ipse non est, vt compellere creditorem possit, nec censum habeat, quem redimat, & ita necessarium patiatur detrimentum, id certè per accidens est, & ad rationem boni publici parum conducens: nam quandoquidem aliquis est detrimentum passurus, aut debitor scilicet, aut creditor; nihil Reipublicæ interesse videtur, quòd vnus potiùs,

Debitoribus quàm creditoribus potiùs fauendum.

quàm alius, illud patiatur. Et generaliter loquendo, debitoribus est potiùs, quàm creditoribus fauendum, propter rationem adductam. num. 135. illi enim inter maiores versantur angustias; vnde illa contra Creditores Dei exprobrantis vox Isaiæ. 58. v. 3. Et omnes debitores vestros repetitis. Circa id autem quod obstare poterat ratione piorum operum, diximus, num. 33.

Limitatio Assertionis notanda pro executoribus testamentorum.

138

*Limitatio autem in Assertione addita, Nisi nomine alterius agat; quia contingit, vt testator iubeat determinatam aliquam pecuniæ quantitatem in opus pium conferri, quæ sit apud executorem deposita, & circa quam nulla esse variatio valoris queat. Tunc autem non deerit executor (& talem aliquem nouimus) qui velit infamata pecunia soluere, quod legatario soluendum. Sed est illud omnino à iustitiâ, & fidelitate alienum, quia contra manifestam testatoris voluntatem, & ius legatarij in eadem voluntate fundatum. Est item contra leges depositi; vnde si testator debitum repeteret, nullo modo esset tali solutione contentus. Si ergo testatori non fieret satis, ergo neque legatario, in quem ille omne ius suum transtulit. Et simile erit, si quis; quod à testatore in optimâ monetâ accepit, velit Barras tribuendo exequi, quarum pretium forense inferius est, vt necessariò legatarius in illis sit partem non modicam perditurus.

139

*Dico quartò: quod dictum est de

Assertio 4. Circa mutuum cum loco, & aliam illis esse rationem.

solutione in superiori Assertione, intelligendum etiam in mutuatariis; quando mutuum non est omnino gratuitum; sed cum præmio ob lucrum cessans, aut damnum emergens. Ratio est, quia contractus tales ordinariè non fiunt in gratiam mutuatarij, sed respectus ad lucrum habetur, & ita non currit in illis fundamentum Assertionis primæ, quòd scilicet mutuum sit beneficium, ex quo nullus grauari debet. Quòd si contingat in foro exteriori compelli. Sic gratuitò mutuantem admittere solutionem, id in foro animæ nihil proderit, vnde mutuatarius ad plenam recompensationem manebit in Dei oculis obligatus. Sed communia hæc aliis extra Indias sunt. Ad alia iam specialia veniamus.

Loading...

back | | continue