Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

CAPVT XII.

CAPVT XII.

De Auditore Regiæ classis visitatore, & nonnullis aliis ad specialia munera deputatis.

§. I.

§. I.

De quatuor ex illis.

90

*DEcano id Senatûs incumbit, quando

VisitaturāVisitaturam classis, in quibus grauiter peccare contingat.

ex Panamensi portu Regia classis redit, in quâ Regius thesaurus exportatus: cùm enim ex Callaënsi soluit, ad Proregem ipsum spectat visitatio. Ad quæ autem visitatio hæc se debeat extẽdereextendere, probè ipsi scient; id autem videtur speciale, an mercibus oneratæ naues redeant, quod fieri vetitum; quia & jura fraudantur Regia, vectigalibus non solutis, & naues ipsæ, quæ maximis aptantur expensis, mercium transuectione damna ingentia patiuntur; quin etiam tardiores in cursu redduntur, |

vnde expensæ accrescunt, sicut ex diuturnâ detentione in portu Panamensi; pro quo extant Regia rescripta terminum præfinientia, si tamen terminum auaritia classicorum Præfectorum haberet. Circa hoc ergo manifestum est posse grauiter à Iudice visitatore peccari, si damna huiusmodi recognoscens, non curet inquisitione solerti suo muneri satisfacere. Solent autem ista ob priuatos respectus perfunctoriè tractari, cùm tamen ad grauandas conscientias magnus in illis extet apparatus. Vrgent leges, damna sunt obuia, & eorum habentur causæ, qui non obstant, cùm ad id ex officio teneantur, vt dictum sæpiùs: & tamen ad ista dormitatur. Sed erit quando clamore valido dormiturientes isti ad reddendam rationem supremo Iudicum omnium Iudici, serò sapientes excitentur. Cùm Cassiodoro

Contra auaros judices. Cassiod.

claudendum, qui Lib. 6. 2. ita scribit. Auari Iudices nesciunt quantum delinquunt. Nam cùm vendunt aliena crimina, sua faciunt esse peccata, quapropter esto solicitus, &c.

91

*Auditor alius executoriis supremi Indiarum

De Auditore circa executorias Regij Senatûs implendas deputato.

Senatûs implendis, & pœnis, ac condemnationibus exigendis, & ad Receptorem generalem eiusdem Senatûs transmittendis suam jubetur industriam applicare. Ad quod quidem cùm per legem teneatur, & id ex officio eidem incumbat, si eorum incuriâ, aut priuato intuitu debita fiant deterioris conditionis, planum est in eo grauiter peccari, & restitutionis obligationi succumbere. Est enim Auditor talis mandatarius Regius ex

Esse mandatarium, & contra eum esse actionẽactionem mādatimandati.

conuentione ad id munus obligatus: eo autem ipso tenetur congruo tempore mandatum exequi integrè, ac fideliter; quod si non faciat, competit mandanti, & eius heredibus directa mandati actio, vt sibi soluatur quantùm mandantis intererat congruo tempore fuisse executioni mandatum. Pro quo sunt jura manifesta, de quibus P. Molina Disputat. 549. §. Quamuis. Qui & §.

Ex quâ culpâ mādatariusmandatarius teneatur.

sequenti affirmat cum aliis mandatarium ex leui culpâ teneri, cùm tamen leges aliquæ de leuissimâ etiam teneri significent. Pro quo & Auctores succurrunt. Quæ quidem omnia judicem, de quo est sermo, debent habere solicitum, ne plus oneris, quàm honoris aut commodi, suâ ex administratione reportet.

92

*Est qui & Calculatorum maiorum

De AssistẽtiAssistenti Calculatorum maiorum tribunali.

Tribunali assistit, cùm res exigunt, & in eo id potest esse culpabile, de quo scio non leues querimonias extitisse, tardum scilicet ad talia, & ea de caussa grauium ad Regium patrimonium, & priuatos aliquando collitigātescollitigantes spectantium causarum decisiones retardatas. Quod quidem ex aliorum negotiorum occursu potest non sæpè contingere, in quibus tamen, quòd sit maioris momenti dispiciendum, & juxta medicorum Canonem: Vrgentiori occurrendum est, altero non neglecto. Non tamen semper negotia negotiis obstant, sed potius otia: otia enim dicenda sunt, quæ licèt occupationis quidquam habeant, illa tamen inutilis bono publico comprobatur. Ingenio potiùs,

Iudices non suis sed cōmunibuscommunibus debere cōmodiscommodis incumbere. Cassiod.

quàm genio indulgendum judicibus, qui cùm tales effecti, non suis, sed aliorum se commodis addixerunt. Præclarè circa hoc Cassiodorus Lib. 12. 5. cuius hæc sententia: Mihi enim propria cura dilapsa est, postquàm generalem cæpi cogitare custodiam. Opto meis benè, sed quod poßit esse commune; quia magnæ iniustitiæ genus est, aliud sibi judicem velle, quàm potest generalitas sustinere. Sic ille.

93

*Consulatus (Tribunal sic dicitur

De Præside in Consulatu Mercatorum.

Mercatorum) suum etiam habet præsidem Auditorem pro appellationibus cognoscendis. Pro quo suæ sunt etiam leges Concilii Regii Indiarum auctoritate, hoc est Regis ipsius comprobatæ, de quarum custodiæ obligatione, fas non fuerit dubitare. Potest autem non leuiter ille delinquere, si causas velit subtilitatibus iuris decidere, quando illæ tales sunt, vt potiùs ostendendus sit forensis agendi modus, & iuri naturæ, aut municipali non contraria consuetudo. Circa hoc ergo accuratiùs inquirendum: qui enim hoc ignorat, iudex ignorans est, licèt de multâ aliàs Iuris sibi peritiâ blandiatur. Benè illis notum turpe esse viro Patritio ignorare ius in quo versatur; nec solùm turpe, sed lethale; quia ex illius ignorantiâ damna possunt ingentia resultare. Tenetur quidem ex officio reddere vnicuique ius suum; quod tamen stare nequit, cùm ius reddendum ignoret. Vnde & si contingat aliquando non errare, & partem litigantem id assequi, quod iure illi erat debitum; non quidem iustè, sed iustum dicendus est judicasse: materialiter inquam, & non formaliter tale, vt morales philosophi loquuntur: vnde & stare cum eo potest iniustitia formalis: si videlicet aduersæ partis vrgentiores, licèt falsæ, fuerint probationes. Quæ omnia indubitata sunt, vt non sit opus Auctorum ea suffragiis roborare, de quo etiam infrà Tit. 9.

§. II.

§. II.

De Iudice mediæ Annatæ.

94

*PRo media Annatâ suus etiam est Auditor

Annatæ IudicẽIudicem non posse facere remissionẽremissionem.

designatus, & legibus quidem ea omnia assignata sunt, ex quibus sit illa soluenda. In iis ergo remissionem facere, sine graui peccato stare nequit; id enim minus Rex habebit, pro quo soluendo judicem habet specialiter constitutum. Neque accommodari hîc vllo pacto potest quod de legibus pœnalibus dictum aliàs, juxta

Legem non esse pœnalem.

aliquorum opiniones: quandoquidem hîc nihil pœnale est, sed beneficium Principis cum onere speciali. Quemadmodùm cùm quis argenteum dat pauperi integrum, sed vt reddat dimidium eroganti non suppetit. Aut cùm res in emphitheusim datur, ex quâ tamen fructus nonnulli soluendi, aut pecuniæ aliquid. Si autem quidquam sit, de quo non est mentio in Catalogo eorum, pro quibus Annata soluenda decernitur, arbitrium Iudici relinquitur, sed juxta rationis, & æquitatis regulas temperandum. Aut enim illud

In dubio videri partem fidei præferendam.

simile est aliis, de quibus Annata soluitur, quibus generali statuto non potuerunt commodè omnia Regis donaria in speciali recenseri; & sic clarum est soluendam ex eo, nec posse judicis arbitrio aliter dispensari. Aut res est dubia, & tunc dubium etiam esse potest, an in fauorem Fisci, an verò in fauorem donatarii debeat judicari: & videtur pars Fisci non penitus fundamento destituta, quia fauorabilior est, cùm sit ad commune bonum ordinata: vnde & priuilegiis specialibus gaudet, de quibus Auctores agunt, & specialiter Dom. Alfarus in suo Tractatu de Officio |

Fiscalis: cùm tamen priuati pars bonum particulare spectet, neque speciali proprio priuilegio perfruatur.

95

*Nihilominus certum videtur donatarij

Sed pro parte donatarij certius fundamentum.

partem præferendam: tum quia beneficia Principis debent esse integra, & perfecta; vbi de illorum diminutione non constat. L. finali. D. de Constitut. Principum. L. Cum multa. C. de bonis, quæ liber: ibi: Vt enim Imperialis fortuna omnes supereminet, ita oportet principales liberalitates culmen habere præcipuum Cap. decet de regulis iuris in Sexto Vbi Glossa, & Dom. Solorzanus Tom. 2. lib. 3. Cap. 11. num. 54. Tum etiam, quia possessio stat pro donatario, qui officium, aut honorem, seu quiduis aliud Regiâ ex liberalitate suscepit, & in dubio melior est conditio possidentis. Nec dicas possessionem non dari, sicut nec titulum officij, nisi post Annatæ solutionem. Nam hîc non loquimur de materiali officij possessione, sed de iure ad illam, quod omnibus Regis vasallis competit erga donata ab ipso, vt cùm purè donantur, integrè ad eos deueniant neque ab vllo aliquo diminui queant. Sic enim possessio latiùs patet, vt communiter docent Scriptores, & possidere dicuntur Prælati, lex, votum, libertas &c. Ponamus ergo legem Annatæ non extare: tunc certè nihil de donato à Rege posset extrahi; quia pro integritate possessio staret. Tali ergo extante lege si dubium sit, possessio illa prior præualet, quia in dubio nullus est suâ priuāduspriuandus possessione. Addo id, quod est sub dubio, potuisse exprimi; cum ergo expressum non fuerit, sibi imputet, qui potuit exprimere, qui certè si voluisset, expressisset, vt aliàs dictum ex Cap. Ad audientiam de decimis. & Cap. Contra de regulis iuris in Sexto, vbi sic habetur Contra eum, qui legem dicere potuit, apertiùs est interpretatio

Cap. Contra, de regul. iur. in 6.

facienda. Secus erit si probabilis ratio pro fisco extet, tunc enim iudex poterit, ut libuerit, arbitrari. Neque opposita ratio quidquam vrget, vbi iura contrarium statuunt; neque fisci

Opposita ratio diluitur.

priuilegia præsenti casui possunt applicari, quæ in ordine ad speciales effectus sunt. Bonum autem publicum ibi remotè agitur, quod etiam in priuati cuiusque vtilitate potest spectari, quia ex priuatorum vtilitatibus bonum commune resultat, & ad bonum publicum etiam spectat, ipsamq́ue Regiam dignitatem, vt donata ab ipso integrè ad donatarios veniant: quando pro diminutione nullum expressum statutum deprehenditur.

96

*Illud quæstionem videtur difficiliorem

Officij non adeptus fructum, an debeat mediam Annatam. Vbi pro parte fisci data sententia defenditur.

habere, an officio, aut quopiam alio, à Rege dato, vel à Prorege, aut Gubernatore, quibus eius nomine id fas fuerit prouiderere, & mediâ Annatâ persolutâ, ea sit reddenda, si concessio talis non habuit effectum. In quo Limani Iudices affirmatiuam sunt partem amplexi, quando videlicet per eum, qui concessit, non stetit quominùs effectum potuerit sortiri concessio. Tunc enim solutâ iam mediâ Annatâ, sibi imputet, qui eo non est vsus beneficio, oleum, & operam perdidisse, & quidem concessiones tales ea sub conditione fiunt; quia aliàs negotium esset nimis implexum, & nouæ orientur lites circa rationes, aut occasiones non habiti effectus. Sibi ergo imputet iacturam talem, qui cum eo voluit onere beneficium acceptare. Ex quo etiam sequitur, si per mortem id accideret, non esse heredibus contra fiscum actionem, quia scilicet sub eâ fuit conditione petitum, & admissum, quod Regiâ est liberalitate concessum. Quod roborari ex eo potest: Nam si quis emisset officium, & paullò post moreretur, heredes non haberent actionem contra fiscum, quia sub eâ conditione pactum celebratur. Sicut si moriatur mancipium paulò ante emptum, quòd tamen sanum fuisse constet, damnum ex integro ad emptorem spectat; sic enim pacisci homines solent, & oppositum molestis esset obnoxium quæstionibus, & fraudibus immodicis, quibus ire obuiam conuenit potiùs, quàm vnum, aut alterum iacturas huiusmodi sustinere. Fateor contrarium posse aliquâ ratione fundari, sed cùm adductæ satis videantur verosimiles, bene potuerunt Iudices in eam partem fisco fauorabilem inclinare. In quo, & ipsi suam caussam agunt; solent enim in priuatorum commodum proni, & pro eis ferentes sententias, suâ id pecuniâ luere, à Regali Indiarum Consilio totius ancissi fiscalis emolumenti indictâ solutione mulctati.

§. III.

§. III.

De Iudice Mensatæ.

96

*CVm mediæ Annatæ iudiciali collectio

Quid MẽsataMensata?

ne solet Mensatæ recollectio sociari, quæ est exactio Ecclesiasticis imposita, pro iis quæ ad Regiam, ob Patronatûs priuilegium, spectant prouisionem, antecedenter ad exhibitionem Regij tituli eâ pecuniæ acceptâ quantitate, quæ vnius mensis redditibus, & prouentibus respondet ex beneficio recipiendo: Et hanc quidem aliqui concessêre Pontifices, negarunt alij; & modò in statu negationis versatur res finita concessione Innocentij X. Anno 1654. cuius tenorem adducit D. Gaspar. de Escalona in Gazophylacio Peruuiano lib. 2. Part. 2. Cap. 35. Quia tamen suæ Sanctitati pro eâ gratiâ supplicatur, & consequendi spes arridet, in prouisione Beneficiorum sic proceditur, vt nulli tradantur tituli, nisi cum cautione soluendi Mensatam, quando id à Pontifice fuerit imperatum. Circa quod quidem

An promissio solutionis exigi possit; sub spe impetrandi concessionem Et negatiua pars probatur.

aliqui, & in iis Dom. Archipiescopus Limensis, difficultatem nec leuem deprehendunt: videtur enim id libertati Ecclesiasticæ repugnare. Beneficia enim sine vllo onere debent conferri, quod possit illis laicus Patronus imponere, qui præter præsentationem nihil vlteriùs habet. Onera enim honesta imponere solis Prælatis, & Capitulis conceditur. Cap. significatum de præbendis, & dignitatibus. Licèt autem de facto nihil petatur, & promissio sub conditione sit, est tamen de facto onus se obligandi, sine quo minimè tituli conferuntur. Et quidem ius præsentandi in Patrono laico beneficium Ecclesiæ est, quod ipsi aliunde nequit competere, quia quid spirituale est aut spirituali annexum, cuius eadem est ratio, vt explicat Glossa. Tit. de Iure patronatûs in Sexto. Ergo eo modo competit, & iuxta eam mensuram, quam is, qui concedit, præscribit. Quidquid igitur huic facultati additur, vsurpatio alieni est, & grauamen in materiâ, cui sine sacrilegio nequit se laicus im niscereimmiscere. Ex quo fit obligationem, de quâ loquimur, non posse à Patrono Be|

neficiariis imponi, & grauari ex Beneficio à se præstito: contra regulam iuris in sexto 61. quæ sic habet. Quod ob gratiam alicuius conceditur, non est in eius dispendium retorquendum. Quod vt dixi in materia, de quâ est sermo, præcipuè debet obseruari, ne graue sacrilegium committatur: Quidquid enim in sacratis Deo rebus, & Episcopis, iniuste a

In opposita videtur esse sacrilegium.

gitur, pro sacrilegio reputatur, quia sacra sunt, & à quoquam violari non debent, Cap. Quæ multoties de regulis iuris. Quod sacrilegium Excommunicationis pœnâ castigat Ecclesia. Cap. Nouiter de

Cap. Quæ multoties.

sententiâ Excommunicationis, & in Bulla Cœnæ: Iuxta quæ positio ista videtur manifesta.

98

*Nihilominus ob vitanda dissidia, quæ sine

ContrariũContrarium Beneficiarios sine scrupulo posse practicare.

inconuenienti non starent, dissimulatum circa hoc, & cum obligatione dictâ tituli Beneficiorum capiuntur. Et Beneficiarij quidem tutâ id videntur conscientiâ facere: quia suam redimunt vexationem, & procedere bonâ fide possunt, dum vident dispositionem dictam à Regio venire Consilio, in quo viri docti, & pij assistunt, quos non est credibile suas in hoc velle conscientias cum periculo damnationis innodare. In Prælatis

Circa Prælatos maior difficultas propter obligationem immunitatis Ecclesiasticæ defendendæ.

autem maior esse scrupulus potest, quibus specialis incumbit cura defendendi Ecclesiasticam libertatem. Cùm ex officio suo teneantur non solùm arguere, sed etiam increpare, quin etiam interdum suspendere; nonnumquam verò ligare. Verba sunt Innocentij Tertij, & habentur in Cap. Qualiter, & quando de accusationibus & 2. Cùm inquam teneantur ex officio ad prædicta; in negotio immunitatis Ecclesiasticæ id præcipuè vrget, pro quâ Canones sacros notum est specialiùs militare, & Concilium Tridentinum Seßione 25. Cap. 20. Nec respectu eorum videtur vrgere ratio pro Beneficiariis adducta: ipsi enim diligentiùs, & profundiùs expendere debent statuta laicorum, quibus imminui constat libertatis Ecclesiasticæ prærogatiuam: ideò enim Episcopi dicuntur, id

Episcopus vnde dicatur.

est, superintendentes, seu superiorem præ aliis attentionem rebus ad suum officium spectantibus impendentes. Cap. Cleros. dist. 21. vbi & habetur, Episcopum etiam dici, quasi speculatorem: & vtriusque ratio redditur.

99

*Possunt tamen illi hac in parte excusari,

Vnde possint illi excusari.

quia eorum contradictio nullum erat effectum habitura. Proreges enim Regio nomine patronatum exercentes nimis hærent Senatûs Regij decretis, neque ab eorum executione desistent quibusuis Episcoporum cohortationibus. Ad arma autem Ecclesiæ, Censuras inquam, prouocare, periculosæ plenum aleæ negotium est, & ita prudenter agitur, si cohortationibus præmissis, nec quidquam obtinentibus, interim de rigore aliquid remittatur; & ad Supremum Consilium seriò, & constanter scribatur. Quod si rem benè visam esse rescribat, & nihil in eo esse, circa quod debeat quæstio scrupulosa moueri; tutò annui potest: nam vel sapientium id sententiâ firmatur,

Grauamen non videri præiudiciale.

vel tacito saltem Summi Pontificis consensu stabilitur. Præterquam quòd aliquis potest dispositioni tali locus inueniri: eò quòd grauamen dictum non videatur esse præiudiciale Ecclesiasticis, sed in eorum potiùs commodum ordinatum, & ita nec grauaminis nomine compellandum videatur. Nam supponitur gratiam Pontificis talem futuram, vt ad prouisiones iam factas extendatur; si enim non sit talis, sed simplex concessio, ad præterita non extenditur, iuxta

Simplex conceßio ad præterita non extenditur.

communem doctrinam de legibus: pro qua videri possunt P. Palaus. Tom. 1. Tract. 3. Disp. 5. Puncto 3. §. 5. apud quem alij occurrent idem tradentes, iuxta certissimam iuris vtriusque dispositionem. Et Dom. Solorzanus lib. 3. cap. 9. n. 51. & 52. & etiam de priuilegiis, de quibus Doctores sentiunt non posse extendi ad ea, quæ notitiam eorum præcedunt; & si quidam aliter sentiant; sed certè, quoad notitiam, non verò quoad realem priuilegij concessionem, de quo loculentissime P. Suarez lib. 8. de legibus cap. 25. Gratiâ ergo ad præteritas concessiones se extendente, facile erit Regi Mensatam exigere; si enim quis renuat; ex administratoribus decimarum, & gubernatoribus, qui Parochis Indorum ex ipsorum taxis stipendia soluunt, id poterit sine aliquâ difficultate integrè, & in opportunitate temporis obtineri. Quando ergo obligatio soluendi Beneficiariis imponitur, non agitur de Regia vtilitate, quæ sarta tecta modis omnibus perseuerat. Id igitur tantùm Regiæ intentionis est, vt exactio hæc sine soluentium peculiari molestiâ peragatur. Si enim nihil tale suspicantibus, concessa iam gratia, peteretur, graue illis hoc, & molestum esset, & solutionem fortè detrectarent; quod secus accidet obligatione præmissà ad ingressum in Beneficium, quo tempore ob lætitiam adeptionis, paruæ istius portionis solutio grauis illis non apparet respectu eius, qui adeò sibi commodum pro totius vitæ sustentatione cum honoris auctario, beneficium confert.

Reges Catholicos legati Apostolici auctoritate fũgifungi in Indijs.

100

*His addi potest Reges nostros non esse more Patronorum aliorum inspiciendos, cùm in Indiis ampliorem habeant potestatem, ratione cuius sunt, qui eos legatos Apostolicos esse censeant, de quo dixi alibi: scilicet Titulo 1. n. 159. & Tit. 2. num. 126. & nunc addo. Fr. Ioannem Baptistam in Animaduersionibus Indicorum Confessariorum fol. 177. pag. 1. vbi ita scribit. Vnde hoc

Fr. Ioannes Baptista

priuilegium, & indultum non tam ad ipsos Mendicantes pertinet quàm ad Regem Catholicum, qui ex speciali indulto Alexandri Sexti, & aliorum Pontificum, legatum Apostolicum in his terris agit; ad quem pertinet de idoneis ministris, quos voluerit, & sibi visum fuerit, prouidere. Sic ille. Quod licèt cum

Quod explicatione congrua temperatur.

moderatione debitâ accipiendum sit, cùm potestatem talem Reges nostri in se ipsis cum ea amplitudine non agnoscant, vnde & recursus habent frequenter ad Sedem Apostolicam, qui necessarij non essent eâ extante facultate: id certè ex eo loquendi modo colligendum est, plus scilicet illis, quàm Patronis aliis circa Ministrorum prouisionem tribuendum. Et quidem decimæ illis à Sede

Ratio alia ex decimarum concessione.

Apostolicâ concessæ; vnde, & eâ persistente concessione, circa Ministrorum sustentationem ita disponere potuerunt, vt multò minùs, quàm modò illis datur ex ipsius indulgentiâ, etiam MẽsatâMensatâ demptâ, tribueretur. Quando ergo decimas Ecclesiis reddiderunt, id saltem potuerunt reseruare sibi, vt liceret aliquem modum obligationis exigere in casibus, qualis hic est, de quo loquimur, cùm aliàs vt dictum est, minimè Ecclesiasticis præiudicialis habeatur. Pro quo tandem facit ita factum post impletam concessionem |

Urbani VIII. & ab Innocentio X. approbatum vt ex tenore Bullæ constat. Pro quo hæc satis.

Loading...

back | | continue