CAPVT XVI.

CAPVT XVI.

Auditores Indici an peccent sine Licentia Regis matrimonium intra Prouinciam contrahentes, vbi quædam alia circa illud.
§. I.

§. I.

Licita esse statuitur.
129
*A Cæsareo iure prohibitio ista
descendit, quæ & legibus est Hispaniæ stabilita, ac pro Indiis specialissimæ illæ sunt, de quibus Dom. Solorzanus Lib. 4. Cap. 4. num. 60. & 61. & in Politicâ lib. 5. Cap. 9. Quibus licet dispensationis omnis præcidatur spes ob grauia inconuenientia, quæ ex matrimoniis istis emergunt, iam tamen est rigor ille plus nimio mitigatus, & in Prætorio hoc Limano maior Auditorum pars, indulto Regio potita, ob pecuniarium seruitium quod vocant, quo inconuenientia omnia adeò exagerata legibus deuorantur. Quod quidem malum, quæ lege caret necessitas tolerabile reddit, ex doctrina Matienzi in Tractatu manuscripto de | moderatione regni Peruuiani, quem citat Dom. Solorzanus suprà num. 62. dicentem in Limana, & Mexicana vrbibus, eò quòd ciuibus abundent, faciliùs posse circa hoc dispensari, alibi tamen strictè obseruandum. Sed quidquid ille dicat, in vrbibus etiam frequentioribus similia, immò & maiora inconuenientia cernuntur; quia latiùs excurrunt parentelæ, vnde oporteret non solùm licentias prædictas non dari, sed etiam ex Audientiis aliis non adduci eos, qui in præfatis vrbibus, vbi contraxêre matrimonium, diffusas affinitates habent; quia inconuenientia eadem sunt, vt experientiâ est multiplici comprobatum. Possunt autem aliquando dicta inconuenientia cessare; quia vxores in vrbibus prædictis nullam habent, quæ periculum creare possit, cognationem. Vnde valdè expediet, vt cùm quis indultum Regis desiderat, de cognatione vxoris informatio à Prorege facta remittatur. Quibus præmissis circa difficultatem præsentem
130
*Dico Primò: Auditor matrimonium
contrahens intra Prouinciam sine Regis indulto non peccat mortaliter. Id probo; quia Principes laici matrimonia impedire nequeunt, eò quòd matrimonium sit Sacramentum, vnde nihil possunt circa illud, sed id ad Ecclesiasticam spectat potestatem. Quâ ratione Concilium Tridentinum antiquis impedimentis noua addidit; cuius dispositioni omnes Christiani Principes, vt veri Ecclesiæ filii caput obsequentissimum submiserunt, & licet alicubi, quod ad nullitatem clandestini matrimonii spectat, receptum non sit, id ex resistentia Christianorum Principum non accidit, sed ex difficultate in executione, recognoscentibus omnibus circa hoc EcclesięEcclesiæ potestatem. Vnde Concilium Tridentinum Seßione 24. Cap.
Concilium Trident.
9. de Reformatione, sic statuit. Præcipit sancta Synodus omnibus cuiuscumque gradus, dignitatis, & conditionis existant, sub anathematis pœna, quam ipso facto incurrant, ne quouis modo directè, vel indirectè, subditos suos, vel quoscumque alios cogant, quo minùs liberè matrimonia contrahant. Sic illud. Hinc est leges
exhæredantes filios, eò quòd contra voluntatem parentum contrahant, non obligare. Si illi matrimonium in facie Ecclesiæ contraxerint, & modo ab Ecclesia non prohibito, ita vt validum prorsus sit. Quod non solùm communis sententia tenet, sed communior, vt testatur P. Molina Tom. 1. Disput. 176. §. Communior sententia. Pro quâ ibidem adducit Panormitanum, Couarruuiam, Nauarrum, & Ledesmam. Nec solùm communior, sed etiam probabilior, iuxta P. Thomam Sancium Lib. 4. de Matrimonio, Disp. 25. vbi quamplurimos pro eâdem adducit, eos secutus, sicut & P. Ægidius de Sacramentis Disput. 28. in fine. P. Vasquez Disput. 4. de Matrimonio, num. 24. P. Gaspar Hurtadus Disputat. 6. de eodem Difficultat. 10. & alii ex quo manifestè sequitur, quod si superiores prohibere nequeunt, qui contra huiusmodi prohibitiones faciunt, non peccent grauiter.
131
*Nec obstat juxta P. Henriquez Lib. 11.
cap. 6. numer. 5. & alios, quos adducit in Glossa Lit. H. & sequitur P. Hurtadus suprà difficult. 7. à Concilio non excommunicari impedientes matrimonium, sed eos, qui cogunt contrahere cum hac, vel illa persona: nam contrarium verba ipsa demonstrant, quandoquidem ex illis habetur matrimonia debere liberè celebrari, quod aliàs à jure Canonico est statutum, aut potiùs declaratum variis in locis, de quibus P. Sancius num. 4. Quod etiam contra impedientes à Tridentino tradi, vt certissimum supponunt Doctores citati, & alii magis in speciali, qui de adducta pœna tractant, videndi apud P. Sancium Disput. 22. num. 8. 9. & 10. & quidem Concilium ex eo coactionem sub anathemata prohibet, quia matrimonium liberum esse debet: quod si non sit ita liberum quò minùs prohiberi possit, ergo & dari coactio poterit circa hanc, vel illam personam. Præterquàm quòd, qui cogit eum, hac vel illâ contrahere, consequenter prohibet contractum cum aliis: ergo manifestissimum est de impedientibus esse sermonem. Vide etiam P. Fragosum Tom. 3. pag. 93. n. 70.
132
*Dici prætereà potest oppositam
sententiam esse probabilem, quam cum aliis tenet P. Molina suprà §. Contrariam sententiam. & pro eâdem plures adducit P. Sancius Disput. 25. citatâ, dicens esse probabilissimam. Verùm hoc nihil obstat; quia juxta eumdem P. Molinam opposita sententia est communior, vt ex eodem diximus, & juxta P. Sancium probabilior, pro quâ sunt Scriptores innumeri; ergo qui juxta illam operatur satis suæ conscientiæ consulit, vt non debeamus eum, vt lethalis peccati reum, condẽnarecondemnare.
133
*Si vlteriùs dicatur non debere leges Hispaniæ vt contrariæ Iuri Canonico damnari.
Responderi potest ita sentire doctissimos, qui grauia Iudices subsellia tenuerunt. Deinde aliter explicari potest quomodo contrariæ non sint, si dicamus eas non prohibere matrimonia, sed tantùm priuationem officii statuere, quia eo sub onere collatum est: sciunt enim Auditores quid circa hoc agendum cum illis, si contrahant, & tamen officium acceptant, vnde & consequenter amittere volunt contractu matrimonii subsecuto; in quo nihil contra libertatem matrimonii est. Quemadmodùm si quis domi acccipiat famulum
matrimonii vinculo solutum, dicatq́ue ei: si vxorem duxeris, ibis amicè foras. Vbi dubitari nequit id esse licitum; quia priuationem illam famulitii, in quo speciale commodum habet, sponte vult, cùm ita paciscitur, & ita nihil libertati matrimonii contrarium inuenitur. Nec est simile de legibus exhæredationis filiorum, de quibus suprà; quia illæ valdè contrariæ sunt matrimonii libertati: hæreditas enim non ex pacto aliquo omnino voluntario debetur filio, sed quasi naturali iure, & eâ priuari durissimum est; vnde magna inde necessitas oritur conformandi se parentis voluntati, & ita non liberè penitus contrahendi: cum tamen Regius minister voluntariè cum Rege contrahat officium accipiens, ad quod jus habet nullum; vnde ratio est valdè diuersa.
§. II.

§. II.

Assertio alia pro eodem.
134
*DIco secundò. Stare potest matrimonium
dictum, etiam sine veniali peccato. Probatur fundamento Assertionis præcedentis: nam matrimonium tale ex se est licitum, | & ratione legis nihil est, quod vrgeat, cùm illa non obliget ad non contrahendum, sed ad summum ad subeundam priuationem, si matrimonium fuerit juridicè comprobatum. Quod roborari potest ex Doctrinâ eorum, qui dicunt filios contrahentes nuptias contra voluntatem parentum nullo modo peccare, quia id contra nullam est legem, sed contra decentiam quandam in eo repertam. Sic Diuus Thomas 2. 2. quæst. 104.
D. Thom.
art. 5. in Corpore, vbi sic ait: Vnde non tenentur, nec serui dominis, nec filij parentibus obedire de matrimonio
contrahendo, vel virginitate seruændâ. Sic ille. Quæ est etiam Doctrina Scoti, & aliorum apud P. Sancium Lib. 4. Disput. 23. num. 10. quibus adde P. Vasquez Disput. 4. citatâ num. 24. P. Ægidium Disputat. 28. num. 52. Conclus. 4. & P. Hurtadum Disputat. 6. Difficult. 10. Est autem in Regio Auditore ratio potior; quia non habent eum subiectionis modum respectu Regis, quem filius respectu patris, vt quædam illius pars & naturalis imago, cum omnium maximo debito, scilicet originis ad principium.
135
*Si obiicias ex matrimoniis Auditorum
intra Prouinciam ea inconuenientia sequi, propter quæ illa leges prohibuerunt, vt initio diximus, & ita sine peccato stare non posse matrimonium, ex quo illa sunt futura: cùm manifestum videatur contra rationem esse aliquid agere, ex quo inconueniens aliquod emersurum sit; quia inconueniens nihil est aliud in præsenti, quàm damnum publicum, cui saluâ conscientiâ nequit cooperationis aliquid adhiberi. Respondeo inconuenientia illa ex publicis matrimoniis sequi, dum non timet jam vxoratus officii subtractionem: ex occultis autem non ita, quia cautè proceditur ob timorem subtractionis. Potest autem quis viriliter statuere nihil indignum cognationis intuitu facere, & sic in eo nullo modo peccare. Aliàs quotquot dispensationes petunt, peccarent, cùm se exponant dictæ inconuenientium turbæ; quod tamen non est vllatenus asserendum: Accedit Ecclesiasticos Prælatos sine vllo scrupulo licentiam assistendi loco Parochi talibus matrimoniis concedere: vnde circa hoc non est cur quispiam disturbetur. Quod autem de Auditoribus
Quod de filijs Auditorum.
dictum est, de eorum filiis est potiùs asserendum; quibus tantùm indirecta videtur facta prohibitio, & ob eorum matrimonia soleant parentes officiis spoliari; & id quidem jure, quando eorum consensus accessit: si autem ipsis ignaris & penitus inuitis res accidit, durum satis videtur ad internecionem vsque mucronem Regium desæuire: vnde cum eis mitiùs quandoque agi, & in officio sustineri, in rigore iuris tenet Dom. Solorzanus num. 64. & in Politicâ lib. 5. cap. 9. §. Pero en esta, & duobus sequentibus. Quod quidem
attentâ legum prohibitione dictum velim: nam aliunde possunt filii in eo grauiter peccare; quia videlicet non consultis parentibus nuptias contrahunt, iuxta quamplurium scriptorum Doctrinam, quibuscum id tenent P. Sancius Disput. 23. citatâ P. Ægidius Conclus. 3. P. Hurtadus citatâ Difficult. 10. Item, si scandala, & capitalia odia, damnaúe alia momenti magni timeantur, vt cum Victoria, & Ledesma obseruat P. Sancius num. 21.
136
*Dico tertiò. Auditor, & Togatus
quilibet contracto matrimonio non tenetur dimittere officium. Probatur; quia nulla est lex, quæ id iubeat; solùm autem Proregibus, & Præsidibus Prætorialibus spoliatio ista committitur, & quidem, vt volunt multi, priuatio ista est pœna, & lex illam statuens, consequenter est pœnalis: nullus autem tenetur pœnam in se ipso exequi, sed sententiam saltem declaratoriam expectare, juxta dicta n. 75. Quòd si pœnalis non sit, juxta dicta n. 133. Sed conuentionalis, similiter dicendum; quia conuentio in acceptione officii virtualiter celebrata non fuit cum obligatione dimittendi illud matrimonio subsecuto, sed legitimâ sententiâ præcedente, quod est valdè consonum rationi, cùm aliud satis durum videatur.
§. III.

§. III.

Ampliatio Resolutionis.
137
*DIco quartò. In casu dicto non est
obligatio restituendi salarium in foro conscientiæ. Circa hoc Dom. Solorzanus num. 87. & in Politicâ Pag. 836. §. Y quando. ait latam sententiam retrotrahi, & tentari posse salaria contrauenientis, cessasse, & in vtroque foro ab eo restituenda esse ex die contrauentionis, ex traditis, post alias à Nicolao Garcia Tom. 2. de Beneficijs Parte 11. Cap. 10. num. 19. & seqq. Sed licèt verum sit tentari id posse probabiliter, oppositum tamen valdè probabile est, ex traditis etiam ab aliis in casibus similibus: à Nauarro scilicet, & P. Henriquez, quos adducit P. Sancius Lib. 3. de Matrimon. Disput. 51. num. 12. & sequitur, dicentes
Canonicum excommunicatum, & suspensum lucrari distributiones, non obstante peccato, quod contrahit; quia quamuis peccauit in tali administratione & seruitio, ob quod in foro externo posset fructibus priuari, grauioriq́;grauiorique pœnâ plecti; at certum est illud ministerium esse tam vtile Ecclesiæ, acsi exhiberetur à ministro non suspenso; ergo ministerii stipendium recipere debet, possessor enim malæ fidei mercedem laboris in vtilitatem rei impensi percipit. Sic ex citatis P. Sancius; quod quidem meliùs potest causæ præsenti applicari, in quâ Auditor non peccat ministerium suum exequens, nec possessor malæ fidei est, juxta dicta: & cùm illius labor eodem modo vtilis sit, acsi matrimonium non contraxisset, simile debet stipendium habere. Item, priuatum ab officio non esse priuatum
beneficio, nisi id exprimatur, multorum grauiumq́ue scriptorum sententia est, quos adducit, & sequitur P. Sancius suprà, quibus adde P. Azor Tomo 1. Lib. 5. cap. 7. quæst. 6. P. Fagundez in 1. Præceptum Decalogi cap. 18. num. 13. P. Bauny de Beneficijs Disput. 7. Quæst. 6. Assertione 2. & de hæreticis etiam loquentes idem tenent P. Suarez Disput. 22. de fide, sect. 21. §. 19. P. Vasquez Tom. 1. in 1. 2. Disput. 172. num. 11. P. Henriquez Lib. 13. Cap. 56. num. 2. P. Palaus Tom. 1. Tractat. 4. Disput. 4. Puncto 5. numer. 4. §. Requiritur. P. Becanus de Fide Cap. 15. quæst. 5. num. 3. qui alios
citant. Requirunt igitur Auctores dicti saltem sententiam declaratoriam: quorum ratio est; quia pœna non debet imponi, nisi à jure id exprimatur, quod tamen in casu prædicto non con|tingere citati ostendunt per varios textus, qui contrarii videntur, discurrendo: quod præsertim exequitur P. Suarez. Idem autem in casu, de quo loquimur, etiam contingere ex eodem fundamento constat; nulla enim lex de hoc statuens, priuationem ita indîcit, vt sententiam saltem declaratoriam necessariam esse videatur inficiari.
138
*Accedunt aliorum rationes pro eodem:
Rationes aliæ.
Nauarrus in Manuali Cap. 23. num. 67. ex eo arguit, quod eleganter prosequitur P. Bauny suprà Assert. 1. §. Tertio, Nimium. Quia ab humanitate, quæ hominum est propria, abhorret, vt quis contra se jus dicat, in se ipsum sæuiat, sibi pœnam statuat, aut statutam à judice effectui tradat: quod
Ex Nauarro.
eum tamen facere esset necessarium, si esset opposita sententia vera. Quod quidem licèt generaliter verum habeat, in casu nostro robustius vrget, vbi quod relinquitur, tantùm dignitatis, & emolumenti habet, vt cùm illud viri litterati comparant, se felicissimos arbitrentur. Deinde citatus Auctor sapienter in hunc modum
Ex P. Bauny.
philosophatur: cùm id agere pauci probabili admodùm coniecturâ sint animum inducturi, de se vt pœnas sumant, de eo mandatum dare, esset eorum conscientiis laqueum iniicere: quàm non est ergo probabile legi pœnali quemquam debere obsequi, nisi post sententiam. Qui discursus in causam præsentem quadrat aptissimè. Quid enim ex iis, de quibus loquimur, erit, qui dignitatem tantam, nullo impellente, deponat? Et certè viri docti, & Christiani sic fecisse comperiuntur, vt ex eo etiam aliquod possit positioni isti firmamentum accrescere, vt ea possit sine conscientiæ remorsu sustineri. Quæstiunculæ aliquot circa hoc, quia forum conscientiæ non ita spectant, videri possunt apud Dom. Solorzanum in Politica citato cap. 9.
§. IV.

§. IV.

Quid de Filijs ex occulto coniugio natis.
139
*ILlud, de quo ipse nihil disseruit,
quæstionem meritò videtur exigere; quod ad filios attinet occulti matrimonii tempore procreatos. Cùm enim vt tales tractari nequeant, ne coniugium detegatur, neque filii ipsi quandoque parentes agnoscant, etiam in grandiori ætate, in eo quoddam inhumanitatis genus apparet, & naturalis ponderis violenta retardatio. Videmus in animalibus recèns natos partus matres agnoscere, & inter gregis numerum confusum, eas quærendo dignoscere; & ita pro quodam quasi naturæ prodigio habetur, si tale aliquid in nonnullis non reperiatur. Pro quo iuuat Cassiodorum audire sic loquentem Lib. 2. 19. Ferarum catuli sequuntur parentes; à cespite suo virgulta non
Cassiod.
discrepant: propago vitis propriæ seruit origini: & discrepat homo à suo fusus initio? Perdicibus etiam mos est oua perdita per alterius matris damna sarcire: vt adoptione alienæ sobolis incommoda suæ reparent orbitatis. Sed mox vt nati fiduciam habere cœperint ambulandi, ad campos exeunt cum nutrice; qui vt fuerint maternâ voce commoniti, ouorum suorum potiùs genitricem petunt, quamuis ab alijs furtiuis fætibus educantur. Sic ille: eâ in exordio exclamatione vsus: Quis poßit accusare jam reliqua, si pietatis nomina probantur esse crudelia? Naturæ ipsius illa vox est apud Virgilium. Eclogâ. 4.
Incipe parue puer risu cognoscere matrem.
Virgilius.
Reddit autem statim rationem, nam eo risu fastidia gestati vteri videntur matri compensari.
Matri longa decem tulerunt fastidia menses.
Pergit item vates infelicitatem denuntians, si non incipiat cognitionem à risu parentum auspicari, sic dicens:
Incipe parue puer. Cui non risêre parentes,
Nec Deus hunc mensâ, Dea nec dignata cubili est.
Simplicior intellectus, vt & lectio, nam alii
habent. Qui non risêre parentes: vt risus parentum risui recèns nati respondeat: & quando hic risu illos cognoscere incipit, incipiant & illi risu cognoscere natum: sin minùs, infelix ille, nec mensâ, nec cubili, à Ioue, aut Genio, ac Iunone, fabulosis numinibus condonandus. Pro quo P. Pontanus consulendus. Infelicitas ergo filiorum sat magna est suos parentes ignorare; sicut & insignis parentum crudelitas se illis non reddere manifestos, sed vt alienos tractare struthionis adinstar, de quo Iob 39. v. 16. Duratur ad filios suos, quasi non sint sui. Quin & ex claris orti parentibus, spuriorum iniquâ fortunâ premuntur: tales enim dicuntur, quia sine patre, vt apud Grammaticos vulgare; sine patre inquam noto; vt habere incognitum perinde ac nullum habere veniat æstimandum.
140
*His accedunt alia ex juris vtriusque
dispositione. Nam exponens filium, si spontè id faciat, repetere eum nequit, Nec enim dicere poterit, quem parentem contempsit, sic habetur, L. Prima, & secunda. C. de Infantibus expositis. Glossa in Cap. Si Expositus, 87. distinct. vbi pereuntem dicit, qui à parentibus ita abiicitur, vt eosdem non agnoscat, nam perire dici aliter nequit, cùm ideò exponatur, ne pereat, sed pietate alienâ subleuetur. Et id quidem ad tempus, quandoquidem de eo agitur, qui conatur repetere, non ergo filium voluit à se perpetuò separare. Cap. Expositus, distinct. citatâ: idem statuitur sed cum
Moderatio ex Cap. Expositus
moderatione, de qua ibi. Contestationis (inquit) penitus Epistola, vt si is, qui collectus est, intra decem dies quæsitus, agnitusq́ue non fuerit, securus habeat, qui colligit. Sanè qui post prædictum tempus calumniator extiterit, vt homicida Ecclesiasticâ districtione damnabitur, sicut Patrum sanxit auctoritas. Ex Concilio Toletano 4. Cap. 71. vbi dici nequit, id proptereà statui, quia alimenta denegantur: nam ea possunt à repetente exigi, & soluere ille paratus esse potest; cùm etiam stare possit, vt nulla proptereà debeatur compensatio, si puerorum educatio ex pietate procedat, vt videri potest apud P. Fragosum Tom. 3. pag. 33. num. 129. Pro quo hæc dici possent.
141
*Primò, ita suspensum tenere filium,
vt toto vitæ tempore patrem non agnoscat, graue peccatum esse videtur. Probatur ex dictis; quia id contra omnia naturæ jura esse videtur, & ita à legibus indicatur. Item filius priuatur bono maximo contra id, quod paterna pietas exigit; priuatur namque agnitione parentum, quæ maximè connaturalis est hominibus, & exoptatissima; ex quâ etiam alia subsequi bona possunt, reuerentia inquam erga illos, jus ad hæreditatem, | quæ licet aliàs detur, non tamen vt talis, quod etiam oportet filium non ignorare. Præterquam quòd suspensio illa excitare in filio potest graues suspiciones, quòd si alius illi assignetur pater; obligatio imponitur specialis obseruantiæ, ad quam non tenetur, & sic alia accumulari inconuenientia possunt.
142
*Secundò. Per tempus aliquod id
Non ita per tempus aliquod.
tenere secretum, donec scilicet filius ad annos discretionis perueniat, & secretum etiam ipse seruare possit, non videtur lethale crimen habere. Id probo: quia rationes naturalis obligationis videntur cessare: quia ex eo damnum notabile filio non emergit. Item, ex sententiâ satis probabili, iuxta quam pater potest bona aduentitia filiorum ad longum tempus alienare. Videatur P. Rebellus de iustitia Libr. 14. Quæst. 5. num. 8.
vbi pro illâ Pinellum adducit cui & ipse annuit. Cùm præsertim secretum hoc in ipsorum filiorum bonum videatur cedere, quorum interest parentes in officio conseruari. Accedente autem ætate dictâ, nequeunt filij ad secretum obligari, si ipsorum intersit illud non seruari; quia est de iuribus naturæ parentum agnitio; nisi quando reuelatio in eorum infamiam redundaret. Quemadmodum filiis à parentibus impediri coniugium nequit, iuxta dicta num. 134. quia de iure naturali est, sicut nec seruo dominus.
§. V.

§. V.

Peculiaris casus disquisitio.
143
*IVxta quæ indicandum occurrit, quod
modò sub lite est: Senatori enim cuidam ab æmulo opponitur filiam intra Prouinciam, immo & in eâdem ciuitate, in quâ Regia Curia existit, nuptui tradidisse. Sed respondit ille non esse filiam suam, sed vxoris sororem, filiam autem soceri, & socrûs, quod & ipsi suis testamentis declararunt. Quid veri res habeat Deus scit; & Senatoris sapientia, & probitas adeò perspecta est, vt fides ei possit adhiberi. Demus autem filiam esse: an id agi tutâ conscientiâ possit, vt eam pater neget, affirment suam aui, dos illi ex legitimâ cum aliis fratribus accipiendâ portione designetur? Negatiuè profectò respondendum,
si talis filia Catastrophem istam ignoret; si autem sciat, suo agere iure potest. Primum constat ex dictis, quia ad æternam parentum suorum ignorantiam condemnatur. Secundum item; quia vt diximus, ætatem habet, & quid sibi expediat potest peruidere. Quòd si tacente patre res iuridicè probetur, non tenetur testamento
Vt credi testamento debeat.
fidem habere, cùm explorati iuris sit parentum attestationem in testamento per probationes in contrarium elidi. Cap. Transmissæ, qui filij sint legitimi; ibi standum est verbo viri, & mulieris, nisi
certis indiciis, & testibus, tibi constiterit filium esse illorum iuuenem memoratum. Quod ad legitimam verò attinet, potuit quidem ita disponi, & secretò peragi, inter Soceros, & Generum rerum istarum peritissimum, vt nihil contra filiorum ius in legitimæ assignatione iniustum misceretur, Senatoris vxore melioratâ, non publicè, sed secretò, vt sic nepti æqualis legitima cum legitimis filiorum obueniret. Non ergo ex hoc capite damnanda venit transformatio ista neptis in filiam, sed ex aliis dictis, si ignoratio fuerit diuturna.
144
*Nisi fortè tanti æstimetur Senatoris
fama, vt videatur omnibus præfatis naturæ iuribus præferenda. Cùm enim illi intentata lis fuerit de matrimonio sine licentiâ contracto, & nata ex eo filia, ipseque constanter semel, & iterum se defenderit probationibus in contrarium; si res tandem detegatur, manifestum fiet contra veritatem illum militasse, quod in iudice supremo in ordine constituto semper indignum apparebit. Ne ergo periclitetur honor, res secreta retinetur, nec filiæ ipsi aperitur, quia nec filiæ adeò fidi potest, ob periculum in eo sexu communibus experientiis comprobatum. Pro quo Aristophanes apud Stobeum sic ait.
Feminæ secreti nesciæ.
At quid interst, siue mulieri
Siue omnibus in foro præconibus narrare?
Quod & de coniunctissimis accipiendum iuxta firmiorem propheticum sermonem Michææ 7.
Michææ. 7. v. 5.
v. 5. Ab ea, quæ dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui: vbi D. Hieronymus sic ait: Inter chara nomina, & sanguinitatis affectus rara est fides. Chara autem nomina inter consanguineos, filius, &
D. Hieron.
filia, frater, & soror præ aliis sunt: sed femineus præsertim sexus designatus, dum dormientibus in sinu ea aut infidelitas aut infirmitas exprobratur. Hoc ergo in casùs contingentiâ ponderandum; sed non politicè tantùm cùm Christianus potiùs in negotio conscientiæ debeat respectus præualere.
145
*Vbi illud addendum, Senatori asserenti
talem esse filiam omnino credendum ab eâ, de qua est quæstio, etiamsi contrarium sit testamento declaratum, quia vt non credatur testamento; ea ratio esse potest, de qua dictum, voluisse scilicet illos indemnitati Senatoris eiusdem generi sui consulere officioso mendacio, in quo graue peccatum non esse, potuerunt bonâ fide existimare. Vt autem Senatori non credatur, nulla esse ratio potest, tum ob personæ dignitatem; tum quia nullum ex eo emolumentum reportat, & quia, vt sibi credatur, irrefragabiles adiiciet coniecturas. Vnde hîc locum habet decisio Cap. Transmissæ citata; quia per apertas probationes testimonium in testamento aliter asserentium infirmatur. Vnde & si per testes probetur illam non esse filiam. Idem dicendum; quia si testibus in extremo vitæ positis non creditur in hoc casu, multò minùs est credendum aliis, cùm in rebus huiusmodi doceat experientia non multum legales esse solitas ciuium depositiones. Pro quibus non plura.
Loading...