Avendaño: Thesaurus Indicus

1108

*PRotectores Togatos vidimus, qui

ProtectorũProtectorum ut steterit suscitatio.

bus ea demandata munia, quæ in Præfatione Tituli memorata. Et cùm eorum jam provisio desijsset minimè utpotè conveniens judicata, non surrecturam ejusmodi generationem adjectum, ut bonis poterat firmari conjecturis. Sed quæ est judiciorum diversitas, & succedentium capitum in gubernatione sententiarum varietas, conjecturarum firmitudinem superarunt. Vidimus namque iterùm Togatum Protectorem, & virum quidem laudatum à me aliàs, D. Didacum de Leon Pi

Export TEI

D. Didacus de Leon laudatus.

nellum, Sacrorum Canonum Primarium Professorem, præclarum quidem sapientia, nec probitate minorem, unde & majoribus dignissimum muneribus, ijs ad quos eorum dispensatio spectat, si mens non læva fuisset, tunc ad de|

p. 389

liberationem saniorem erecta, quando mors, quod dilatum honoris fuerat intercepit. Mortuum ergo Regij Fiscalis designatio reperit, ampliores procul dubio ascensus habiturum. Et ut audio à nonnullis pro gradus prædicti continuatione certatur. Res siquidem magna videtur eisdem Senatoria toga, Senatorius consessus, & in Audientiæ Regalis corpus quodammodo cooptari. Circa quod, cùm non sit disputandum de gustibus, per me quidem licèt ipsis ut voluerint opinari. Quamvis revera

Export TEI

Togati ut minus conveniant.

togatis decor sine substantia togæ, sine munijs inquam Senatorijs, sine salario, minùs quidem decens viris aliàs præstantibus videatur. Unde tales minùs solent dignis vocabulis compellari, sicut Collegiorum majorum Familiares, & Religionum Donati. Unde & actum, ut nullus ex prioribus illis Protectoribus promoveretur, quod & ita peractum; unde & circa eum, quem adeò præstantem eruditione ac pietate perspeximus non aliter videbatur agendum, nisi Excellentissimi Comitis de Lemus Puriviani Proregis, cujus erat Assessor valida instantia post annos plures id, quod diximus, impetrasset. Ubi & illud non gravamur adjicere, pro Indis, de quorum protectione agitur, minùs esse aptum Senatorium illum apparatum, cùm esse illis facilis debeat aditus, & paterna adhibenda tractatio, ad quam togæ Senatoriæ majestas mirum erit si, ut par est, se dignata fuerit inclinare. Sic equidem nobis censere datum: quid opportuniùs censerint alij, & verò etiāetiam fuerint executi, cum veneratione captandum. Et utinam quantùm auctoritatis & splendoris huic accuratur muneri, ipsius implemento tantumdem curæ & solicitudinis impẽdaturimpendatur: ne in tolerando absurdo plus de accidentibus, quàm de substantia procuretur.

Export TEI

1109

*In Additionibus à n. 141. plura ha

Export TEI

Circa privilegium Indorum ut miserabiliũmiserabilium personarum.

bentur, propter quæ Indi Protectoris egere assistentia censeantur. Et in primis probatum miserabiles esse personas. Circa quod notanda doctrina Gabrielis Pereyra, quem adducit P. Pereyra in Promptuario juridico n. 1276. asse

Export TEI

P. Pereyra.

rentem quamvis miserabilium privilegium in totum remitti nequeat, tamen in casibus particularibus personas miserabiles suo privilegio renuntiare posse. Circa quod dubitari de Indis possit, an scilicet sine Protectoris assistentia id præstare queant. Et dicendum non posse in re momenti considerabilis: & quia pro illis tale esse potest, quod respectu aliorum non esset tale, id in casuum contingentia dispiciendum. Et quod ad personale commodum attinet, rarò eveniet ut Indi in eo graviter peccent: quia verò potest tertij interesse verti, v.verbi g.gratia, filiorum, tenentur se privilegij usu defendere, & ita Protectoris officium implorare. Addit Auctor idem ex Michaele Reynoso privilegiũprivilegium fori Ecclesiastici abijsse in desuetudinem. Quod intelligendum quoad plenarium usum, non verò juxtà limitationem, de qua dictum n. 175. Agit etiam præfatus Auctor de privilegijs dictis in sua Academia n. 475. Unde peti aliqua pro materia præsenti poterunt. Et quod in Ordinationibus Lusitanicis habetur circa dictum privilegium, esse generale, & nullum tempus limitatum requirere ut quis reputetur pro miserabili ex Melchiore PhęboPhæbo habet idem Scriptor. estq́ue Indis penitus adaptandum, quia in generali pro omnibus ratione fundatur: & ut in nonnullis conditionibus generalis non sit, pro illis equidem nulla videtur excipienda, in quibus pro aliquarum supplemento caussa religionis militat, cùm de illorum exacta agatur conversione.

Export TEI

1110

*Occasione privilegij Indorum circa

Export TEI

De testamentis militum.

testamenta dictum etiam de privilegio Indicorum militum circa illa §. 4. Pro quo & P. Pereyra suprà nu. 1262. & seqq. ubi ex Alvaro Valasco speciale illud, testamenta dicta non subjacere querelæ inofficiosi testamenti, si exheredent parentes suos vel filios. Id quod ad

Export TEI

Peculiare aliquid pro Indis.

Indos meritò etiam referendum, in quibus inconsideratio dicta locum habere frequenter potest, & applicandum juxta dicta §. præfato. Ex Georgio Cabedo, Milites stationarij seu limitanei, & qui sunt in arcibus non gaudent privilegijs militaribus circa testamentorum confectionem. Contrarium à Nobis traditum n. 170. & quidem cùm privilegium sit, meritò debet ampliari. Licet de nostris loquendo qui Limæ & in Callaico existunt portu, ubi magna est pro testamentorum solemnitate commoditas, non videatur cur non debeant ad illius observantiam obligari: nisi quatenus inopinato successu non potuerint legales circumstantias custodire. Pro quo & facit quod subdit ex Antonio à Gamma, quòd scilicet privilegia militum hodie competunt his, qui parati sunt ad Reipublicæ defensionem, quamvis in castris non existant: & ideò suis concubinis donare nequeũtnequeunt, nisi pro servitijs sibi impensis. Id quod semper allegari poterit, cùm sit illa frequentissima concubinatus excusatio, sine concubinæ subsidio ad multa necessario vitam non posse nisi ægerrimè sustentari. Sed quid uxorati? Etiam & illis sua non desunt impensa servitia. Unde quod ad statutum præfatum attinet, vix esse alicujus momenti poterit. Quòd si in conscientiæ foro obligare dicamus, & cum impedimento circa dominij translationem, nova quidem emergent conscientiæ ligamina, nec de restitutione quæ cogitet futura est aliquando concubina: unde circa hoc non multùm urgendum. Infelix miles resti tartarea circumclusus, sufficit ei malitia sua.

Export TEI

1111

*Omissis alijs, quæ ad Protectores,

Export TEI

De Secretario gubernationis.

& nonnullos alios spectant, de quibus præsenti in Capite, & in Additionibus sufficienter, juvat nonnihil pro coronide circa Secretarium gubernationis adjecisse. Pro eo quidem qui ea, quæ ad gubernationem spectant, & à Prorege uti gubernatore procedunt, & justitiæ non esse dicuntur, suo testimonio reddit authentica, ritu honorifici tabellionis. Et officium quidem magno emitur, quia & quæstuosum, & inter honoraria suis etiam prærogativis excellit. Circa quod potest Proregum conscientia non leviter gravari. Cùm enim habeat

Export TEI

Proregum unde onerari possint conscientiæ.

illud ex Regio præscripto certam designatam sphæram, & nihil in illa non quæstuosum, frequentem querelam audiri multum ab ipsis detrahi de emolumentis officio consignatis, dum |

p. 390

per alios nonnumquam præstant, quod fuissent Secretarij interventu præstituri: unde & restitutionis gravamen emergere non assequor quomodo queat, nisi ex bonæ fidei processu, dubitari. Sed est non leve etiam illud, quod Se

Export TEI

Modus agendi perversus.

cretarius incurrit. Habet enim ille pro negotiorum expeditione officiales suos, plumarios ministros, quibus stipendium annuum nōnon solet assignari. Ex quo fit ut ab ijs, quibus authentica sunt testimonia reddenda, quibus non paucæ quandoque implentur paginæ, laboris compensationem accipiant, cùm sit aliàs auctoritate Regia publica in tabella scripta, quæ uti inviolabilis Secretario debeatur. In quo quidem quàm gravia admisceantur absurda erit qui non videat & abhorreat nullus. Quod equidem sic se habuisse ante annos non multos, & longa firmatum consuetudine, ex viro hausi probitatis eximiæ, qui invitus per tempus

Export TEI

Christianus alius.

aliquod assumpsit & exercuit officium: & modum administrationis iniquæ deprehendens, officialibus duobus annua & competentia assignavit stipendia, conditione addita minimè temeranda, ut præter stipendia sua nihil essent à concurrentibus, prout singulis intererat, accepturi. Quo Christianæ dispositionis arbitrio nihil cogitari opportunius potuit, nisi etiāetiam & ibi radix omnium malorum cupiditas introitum invenisset. Dum enim qui negotio incum

Export TEI

Unde temeratus.

bunt suo celeritatem expeditionis accurant, lentum in officialibus agendi modum prompta largitione depellunt, inscio Secretario. Et solet illa nōnon æquare modò, sed & superare stipendium Secretario pro functione hujusmodi designatum. Quia verò hoc nequit semper fieri, ideò quod de annuo stipendio dictum; nequit non valde conveniens haberi; immò & necessarium, sicut in officijs alijs, in quorum usu opus est ministros adhiberi.

Export TEI

1112

*Sed quid circa obligationem resti

Export TEI

De obligatione restitutionis.

tutionis? Urget illa, quia in eo qui largitur, suam redimit vexationem, ut est certa apud Scriptores omnes resolutio. Quod quidem tunc verum habet quando qui tribuit non habet animum ita tribuendi, ut licet invitus tribuat, de recuperatione deponat penitus voluntatem. Sic enim quod tribuitur, habetur pro derelicto, unde is, cui tributum est, potest illud, quamvis injustè accipiat, sine restitutionis onere possidere. Quo pacto circa nonnulla alia philosophati sumus. Est autem pro officialibus istis speciale illud, quòd scilicet ea, circa quæ ipsorum versatur industria, ad gratiam potiùs quàm ad justitiam videntur spectare, unde non ita ægrè quæ pro obtinendis testimonijs ad investituram necessarijs impendenda sunt, dictis ministris, sed liberaliùs agendo conferuntur. Et quidem vix erit, qui si restitutionem admittat, vel qui ut remittat rogatus, non sit penitus remissurus. Et remissionem quidem ab onere restitutionis eximere, per se notum est, quando illæ conditiones concurrunt, de quibus P. Molina Disputat. 757. pro quibus

Export TEI

Remissio debiti ut excuset restitutionem.

hîc nulla, quæ obstare queat. Dixi Quamvis injustè accipiat: quia potest in acceptione esse injustitia, eo quòd cùm Secretario ita pactum sit, ut ultra stipendium ab ipso assignatum nihil recipiendum sit. Ex cujus tamen pacti violatione nulla Secretario ipsi restitutionis faciendæ obligatio urget, quia neque ratione rei acceptæ, quandoquidem ab alio, & non ab illo processit acceptio. Neque ex modo accipiendi, quia ille comitatur rem, & eum respicit, ad quem illa pertinet, qualis non est Secretarius. Neque aliunde eidem illatum damnum pecunia compensabile. Si ergo injusta acceptio ex eo accidat, quòd is qui tribuit, omnino tribuat invitus, quod evenire potest; sed cum voluntate illa pro derelicto relinquendi, cùm res sit parvi momenti comparatione gratiæ à Prorege comparatæ, licet aliàs materia peccati lethalis attenta quantitate. Ad eum modum, quo peti

Export TEI

Notanda doctrina.

aliquando peculiaris eleëmosyna solet, rogato pro petitione primario aliquo ex Senatoribus, aut consimilis auctoritatis. Quæ cùm confertur, quoad excessum respectu frequentiorum, invitus penitus est, collator: sed ita confert, ut pro derelicto habeat excessum, nusquam repetendum. In quo quidem qui petunt, ex bona solent excusari fide: quamvis revera cum debita sit cautela in postulationibus hujusmodi procedendum. Accidit aliquando in postulatione simili ut quidam pecuniam cum præfato largiretur excessu, quam cùm porrexisset, unum manu levavit ex porrectis denarium dicens: Hoc propter Deum tribuo: cetera propter. Tacenda reliqua. Quæ tamen possent proferre plures, cùm tacendum potiùs humani respectus presso altè dolore compellant. Et hæc quidem verosimilia satis apparent, quandoquidem & receptis conformia in morali Disciplina principijs: circa quęquæ si secus alij censuerint, id pro certo habeant homines hujusmodi restituros numquàm, & sine fructu vigorem hac in parte futurum: cùm possit esse fructuosa benignitas, post factum quidem, & non ante illud: pro quo hæc satis, sicut & pro Tomo Thesauri priore.

CIRCA TITULUM XI. De Protectoribus Indorum, & nonnullis alijs.

§. UNICUS.